Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa jest poważnym problemem współczesnej medycyny. Stanowi ona drugie co do częstości występowania powikłanie po operacjach w obrębie miednicy małej. U podłoża samoistnej, jak i nawracającej zakrzepicy żylnej może występować wrodzony lub nabyty zespół nadkrzepliwości. Ryzyko zakrzepicy wzrasta w przypadku zaburzeń procesu krzepnięcia na skutek niedoboru antytrombiny III, białek C i S, oraz oporności na aktywne białko C. W około 50% przypadków oporność na aktywne białko C jest uwarunkowana genetycznie. Jednak zakrzepica nie ujawnia się u wszystkich osób posiadających tę cechę genetyczną (1). Już w 1856 r. Virchow zwrócił uwagę, że do rozwoju zakrzepicy prowadzą trzy zasadnicze przyczyny:

– uszkodzenie ściany naczynia,

– zwolnienie prądu krwi,

– zmiany w składzie krwi.

Wrodzone defekty, będące przyczyną nadkrzepliwości, przy współistnieniu innych czynników zwiększają ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Czynnikami ryzyka zakrzepicy są: długotrwałe unieruchomienie, zabiegi chirurgiczne, szczególnie w miednicy małej, choroba nowotworowa, ciąża, doustna antykoncepcja hormonalna, otyłość, zastoinowa niewydolność krążenia (2).

Jak wynika z analizy badań sekcyjnych, przeprowadzonych przez Lindblada na przestrzeni trzydziestu lat (1957-1987), odsetek przypadków żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej nie zmienił się (3). U chorych hospitalizowanych w oddziałach: chirurgicznych wynosił 31,5-42,1%, onkologicznych 32,5-44,9%, ginekologicznych 35,2-37%, ortopedii 32,2-60,7%. W celu zmniejszenia ryzyka zakrzepicy u osób wymagających leczenia operacyjnego, proponuje się stosowanie profilaktyki przeciwzakrzepowej metodami: fizykalną (wczesne uruchomienie, uniesienie kończyn dolnych, pończochy elastyczne, elektrostymulacja, gimnastyka stóp), farmakologiczną (leki przeciwpłytkowe takie jak: Aspityna, Dextran niskocząsteczkowy) oraz leki hamujące osoczowy układ krzepnięcia (heparyna, heparyna frakcjonowana, heparyna drobnocząsteczkowa) (5).

Najbardziej istotnymi czynnikami ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej są: długotrwałe unieruchomienie, oraz wiek pacjenta. Ryzyko wzrasta proporcjonalnie do wieku, czasu trwania operacji i unieruchomienia chorego po operacji.

Kobiety, u których wykonuje się operację wycięcia macicy z przydatkami są szczególnie narażone na wystąpienie zakrzepicy. Są to kobiety w wieku powyżej 45 lat, często z żylakami kończyn dolnych, otyłością, zastoinową niewydolnością krążenia. Pacjentki w okresie przedmenopauzalnym po operacyjnym usunięciu jajników bardzo źle znoszą niedobór estradiolu. Już we wczesnym okresie po operacji – w trzeciej dobie – demonstrują wypadowe objawy psychoemocjonalne. Taki stan chorej utrudnia wczesne uruchomienie.

Estrogeny jako jedyny czynnik nie zwiększają ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, ale istniała obawa przed wystąpieniem zakrzepicy przy współistnieniu takich czynników (6).

O dwóch lat w Klinice stosuje się hormonalną terapię zastępczą (HTZ) już od trzeciej doby po operacji wycięcia macicy z przydatkami. Stwierdzono radykalną poprawę stanu pacjentek, u których wprowadzono HTZ we wczesnym okresie pooperacyjnym. Ustąpiły objawy wypadowe, chore chętnie wstawały z łóżka. Dzięki temu poprawiły się warunki do stosowania fizykalnych metod profilaktyki przeciwzakrzepowej.