Danuta Gidian-Jopa
Biofeedback jako metoda leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu i czynnościowych zaburzeń mikcji
Biofeedback as a method of treatment of effort urine incontinence and functional miction disorders
Medyczne Centrum Diagnostyki Urodynamicznej „URO-DYN” w Warszawie
Biofeedback, czyli metoda biologicznego sprzężenia zwrotnego, to nauka uświadamiania sobie czynności wcześniej często nieświadomych oraz stopniowe wpływanie na poprawę tych czynności. W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu i czynnościowych zaburzeń mikcji jest to nauka świadomego kurczenia i świadomej relaksacji mięśni dna miednicy.
Obecnie leczenie to stosuje się w wysiłkowym nietrzymaniu moczu zarówno u kobiet jak i u mężczyzn.
Dzięki systematycznym ćwiczeniom wzrasta siła mięśni i ich napięcie spoczynkowe, a także następuje przyrost masy mięśniowej. W efekcie poprawiają się ciśnienia zamknięcia i czynnościowa długość cewki. Dodatkowo pacjent uczy się wykorzystywać ćwiczone mięśnie w sytuacjach, gdy dochodzi do gwałtownego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej, to znaczy takich, które powodują wysiłkowe nietrzymanie moczu (kaszel, dźwiganie, śmiech itp).
Natomiast u pacjentów z czynnościową przeszkodą w odpływie moczu celem ćwiczeń jest nauka relaksacji wyżej wymienionych mięśni i następnie nauka mikcji przy ich rozluźnieniu, co zwykle bywa trudniejsze od dowolnego kurczenia.
Biofeedback wymaga specjalnej aparatury rejestrującej (w tym przypadku Emg mięśni dna miednicy) i umożliwiającej odbiór wzrokowy lub słuchowy rejestrowanych zmian. Wymaga również wyszkolonego, potrafiącego motywować pacjenta, personelu oraz współpracy samego pacjenta. Bez spełnienia tych warunków nie można mówić o skutecznym biofeedbacku.
Najprostszym urządzeniem do biofeedbacku, w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu, jest palec rehabilitanta umieszczony w pochwie lub w odbycie, oraz słowne przekazywanie danych na temat skurczu mięśni. Obecnie jest możliwość wyboru pomiędzy urządzeniami mniej i bardziej skomplikowanymi, aż do drogiej aparatury komputerowej, rejestrującej oprócz czynności Emg ciśnienie w jamie brzusznej i archiwizującej dane. Biofeedback można też wykonywać na bazie aparatu do badań urodynamicznych.
Już w 1948 r. kalifornijski ginekolog Arnold Kegel popularyzował ideę leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu za pomocą ćwiczeń mięśni dna miednicy (ćwiczenia Kegla). Ginekolodzy i urolodzy w większości przypadków nie zalecają ich zgodnie ze schematem, co więcej, nie wierzą w ich skuteczność. Jeśli w ogóle zalecają ćwiczenia to polegające na przerywaniu strumienia moczu w czasie mikcji. Takie „ćwiczenia” nie tylko nie poprawiają mechanizmów odpowiedzialnych za trzymanie moczu ale wręcz szkodzą. Pacjentka nie ma poprawy i fakt ten utrwala przekonanie o nieskuteczności leczenia zachowawczego.
Innym powodem takiego przekonania jest również to, że na leczenie zachowawcze kieruje się pacjentki, których nie można leczyć operacyjnie z powodu podeszłego wieku i chorób towarzyszących, oraz pacjentki po nieudanych zabiegach operacyjnych. W tych grupach rzeczywiście mogą być niezadowalające efekty. Wynika to z różnych powodów: trudności z wyjaśnieniem pacjentce idei leczenia, złego stanu ogólnego, znacznie nasilonych objawów gubienia moczu. Również pooperacyjne blizny i zwłóknienia mogą powodować niesymetryczne skurcze, co jest kolejną przyczyną nieskuteczności leczenia zachowawczego.
Pisma kobiece coraz częściej piszą o ćwiczeniach, ale zalecają jedynie skurcze izometryczne, co w efekcie również nie daje oczekiwanej poprawy. Mięśnie dna miednicy zbudowane są z włókien wolno kurczących się, czyli z włókien typu I i szybko kurczących się (typ II). Pamiętać należy o ćwiczeniach obydwu tych grup. Włókna wolne odpowiedzialne są za stały tonus, natomiast szybkie aktywują się w przypadkach gwałtownego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej.
Technika biofeedback jest jedną z metod rehabilitacji dna miednicy w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu. Inne metody to ćwiczenia własne pacjenta, samodzielne i w grupie, ciężarki dopochwowe, elektrostymulacje.
Najczęściej biofeedback łączy się z elektrostymulacjami elektrodą dopochwową, lub doodbytniczą, co daje najlepsze efekty. Elektrostymulacje pomagają zlokalizować mięśnie, które należy dowolnie kurczyć, powodują szybszy przyrost masy mięśniowej, i co bardzo ważne zmniejszają częstomocz nocny i dzienny. Przypuszcza się również, że elektrostymulacje mogą powodować konwersję włókien szybko kurczących się w wolno kurczące.
Wyuczone skurcze pacjent powinien powtarzać wielokrotnie w ciągu dnia.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Płatny dostęp do wszystkich zasobów Czytelni Medycznej
|
Piśmiennictwo
1. Bo K., Hagen R.H.: Pelvic floor muscle exercise for the treatment of of female stress urinary incontinence. Neurourol. Urodynam., 1990 (a), 9(5):489. 2. Bourcier A., Juras J.: Pelvic floor rehabilitation – a 7 year folow-up. Abstacts, ICS 1994. 3. Bourcier A.P.: A new approach to biofeedback. [W:] Proceedings of XIII Anual Meeting IUGA, Riva del Garda, 1989. 4. Cardozo L.D., Stanton S.L.: Biofeedback: a 5 year review. Brit. J. Urol., 1984, 56:22. 5. Giannantini A., Pesce S.: Voiding biofeedback in the treatment of dysfunctional voiding in children. Abstracts, ICS 1994. 6. Kegel A.H.: Physiologic therapy for urinary incontinence. JAMA, 1951, 146:915-917. 7. Pelvic floor re-education. Principles and practice. Springer-Verlag, London 1994. 8. Urinary Incontinence Guidelines Panel ( March 1992) Urinary Incontinence in Adults: Clinical Practice Guideline. AHCPR Pub. No. 92-0038. Agency for Health Care Policy and Research, Public Health Service, US Department of Health and Human Service, Rockville, MD.
