© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2002, s. 14-17
Ingrid Różyło-Kalinowska1, Magdalena Jurkiewicz-Mazurek2,
Radosław Zadora2, Anna Michalska2, Teresa Katarzyna Różyło2
Radiografia cyfrowa jako skuteczna metoda uzupełniająca badanie kliniczne w diagnozowaniu próchnicy powierzchni stycznych zębów bocznych
Digital radiography as an efficient method supplying clinical examination in diagnosis of approximal caries in posterior teeth
1 z II Zakładu Radiologii Lekarskiej Akademii Medycznej w Lublinie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Janusz Złomaniec
2 z Samodzielnej Pracowni Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej
Akademii Medycznej w Lublinie
Kierownik Pracowni: prof. dr hab. n. med. Teresa Katarzyna Różyło
WSTĘP
Próchnica zębów jest najbardziej rozpowszechnioną chorobą narządu żucia. Częstość występowania próchnicy jest największa na powierzchni żującej zębów bocznych oraz na powierzchniach stycznych wszystkich grup zębów (1, 2). Próchnica występująca na powierzchniach żujących zębów bocznych jest łatwa do zdiagnozowania podczas badania klinicznego za pomocą lusterka stomatologicznego i zgłębnika w świetle lampy bezcieniowej. Wśród zębów przednich zarówno w grupie siekaczy, jak i kłów, próchnica powierzchni stycznych jest również stosunkowo łatwa do wykrycia badaniem klinicznym. W przypadku występowania trudności diagnostycznych przy użyciu powyższej metody dostępna jest również diafanoskopia. Natomiast wykrywanie próchnicy zarówno pierwotnej, jak i wtórnej, na powierzchniach stycznych zębów bocznych w badaniu klinicznym jest zadaniem trudnym, a często wręcz niemożliwym, zwłaszcza w przypadku niewielkich ubytków ograniczonych do szkliwa, bądź do szkliwa i powierzchownej warstwy zębiny (3-9). Stąd też niezmiernie istotne są pomocnicze badania radiologiczne.
Optymalne do wykrywania próchnicy na powierzchniach stycznych zębów bocznych są zdjęcia skrzydłowo-zgryzowe. Zdjęcia te ukazują 4-5 sąsiadujących ze sobą zębów, stąd też dodatkowym ich atutem jest możliwość porównania przyległych struktur. Niestety zdjęcia te są mało rozpowszechnione w naszym kraju ze względu na mniejszą dostępność specjalnych filmów z paskami do zagryzania. Innymi zdjęciami, na których można oceniać powierzchnie styczne zębów bocznych, są zdjęcia zębowe. Wykonuje się je techniką kąta prostego lub techniką izometrii Cieszyńskiego. Technika kąta prostego z uwagi na konieczność używania specjalnych uchwytów do filmów jest rzadko stosowaną metodą wykonywania zdjęć zębowych. Natomiast technika izometrii Cieszyńskiego cieszy się ogromnym powodzeniem zarówno w naszym kraju, jak i za granicą. Dlatego celem pracy była ocena skuteczności badań wykonanych techniką izometrii Cieszyńskiego metodą radiografii cyfrowej jako metody uzupełniającej badanie kliniczne w wykrywaniu próchnicy pierwotnej i wtórnej na powierzchniach stycznych zębów bocznych w miejscach trudno dostępnych badaniu klinicznemu (10).
MATERIAŁ I METODA
Badaniem objęto 100 pacjentów (68 kobiet oraz 32 mężczyzn) w wieku od 20 do 50 lat, u których przeprowadzono ocenę powierzchni stycznych zębów bocznych dwiema różnymi metodami – kliniczną i radiologiczną. W metodzie klinicznej posłużono się podstawowym zestawem diagnostycznym w warunkach gabinetu stomatologicznego (lusterko dentystyczne i zgłębnik). W pracy nie brano pod uwagę pacjentów z ubytkami próchnicowymi nie budzącymi wątpliwości w badaniu klinicznym, jedynie tych, u których występowały trudności diagnostyczne ze względu na wątpliwości co do obecności próchnicy. W badaniu radiologicznym wykonywano pacjentom zdjęcia zębowe wewnątrzustne metodą radiografii cyfrowej przy użyciu systemu Digora Soredex. Wszystkie zdjęcia wykonywano techniką izometrii Cieszyńskiego aparatem Planmeca Intra. Otrzymane obrazy rentgenowskie porównywano w opcji negatywowej, pozytywowej, trójwymiarowej, tomosyntezie, pełnym kolorze oraz przy użyciu densytometrii.
WYNIKI
Spośród 100 pacjentów przebadanych metodą radiologiczną u 34 stwierdzono próchnicę na powierzchniach stycznych zębów bocznych (ryc. 1). Z tego ok. 45% dotyczyło szkliwa, a 55% szkliwa i zębiny. Częściej była to próchnica wtórna niż pierwotna. Nie stwierdzono zależności pomiędzy występowaniem próchnicy na badanych powierzchniach, a płcią pacjenta. W obrazowaniu próchnicy przydatne okazały się opcje oprogramowania radiografii cyfrowej, takie jak obrazowanie w pozytywie (ryc. 2) i w kolorze (ryc. 3). Niezwykle pomocne były pomiary densytometryczne prowadzone wzdłuż linii przebiegającej przez obszar wymagający różnicowania z próchnicą powierzchni stycznych. Linia pomiaru densytometrycznego w obrębie ubytku próchnicowego wykazywała skośne obniżenie, różniące się od prawidłowo stromo opadającej krzywej na zdrowej powierzchni zęba (ryc. 4). Dzięki funkcji tomosyntezy, a więc uwypuklenia jednym kolorem wszystkich punktów o tym samym liniowym współczynniku osłabiania promieniowania rentgenowskiego możliwe było dokładne wyznaczenie granic zmiany próchnicowej (ryc. 5 – str. 16).
Ryc. 1. Ubytek próchnicowy na powierzchni stycznej dystalnej drugiego dolnego przedtrzonowca ograniczony do szkliwa w opcji negatywowej.
Ryc. 2. Ten sam ubytek uwidoczniony w opcji pozytywowej.
Ryc. 3. Zastosowanie koloru do obrazowania ubytku szkliwa.
Ryc. 4. Badanie densytometryczne wzdłuż jednej linii. Linia pomiaru densytometrycznego w obrębie ubytku próchnicowego wykazuje skośne obniżenie, różniące się od prawidłowo stromo opadającej krzywej na zdrowej powierzchni zęba.
Ryc. 5. Funkcja tomosyntezy pozwala na dokładne wyznaczenie granic zmiany próchnicowej.
OMÓWIENIE
W ostatniej dekadzie diagnostyki radiologicznej jako alternatywę konwencjonalnych rentgenowskich zdjęć wprowadzono systemy radiografii cyfrowej. Do radiologii stomatologicznej obrazowanie cyfrowe weszło w 1987 roku, kiedy pierwsze swoje prace przedstawił Mouyen (11, 12). Jednym z systemów radiografii cyfrowej w stomatologii jest system Digora Soredex (12, 13). Wykorzystuje się tutaj plastikową płytkę o wymiarach 2 x 3 cm, która jest pokryta fosforem magazynującym energię promieni X i stanowi detektor promieniowania (5, 6, 12, 13). Na tej płytce powstaje obraz utajony. Pod wpływem światła ze skanera laserowego z płytki uwalnia się energia w postaci światła stanowiącego sygnał dla fotodetektora. Analogowe dane przetwarzane są następnie na obraz cyfrowy (9, 12).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wenzel A. et al.: Depth of occlusal caries assessed clinically, by conventional film radiographs, and by digitized, processed radiographs. Caries Res. 1990; 24:327-333. 2. White S.C., Yoon D.C.: Comparative performance of digital and conventional images for detecting proximal surface caries. Dentomaxillofac Radiol. 1997; 26:32-38. 3. Foster L.V.: Trafność rozpoznania klinicznego próchnicy wtórnej związanej z uszkodzeniem wypełnień amalgamatowych, Mag. Stom. 1995; 1:39-43. 4. Kang B-C. et al.: Observer differentiation of proximal enamel mechanical defects versus natural proximal dental caries with Computed Dental Radiography. Oral Surg. Oral Med. Oral Patol. Oral Radiol. Endod. 1996; 82 (4):459-465. 5. Matsuda Y. et al.: Effects of exposure reduction on the accuracy of an intraoral photostimulable phosphor imaging system in detecting incipient proximal caries. Oral Radiol. 1995; 11:11-16. 6. Moystad A. et al.: Detection of approximal caries with a storage phosphor system: a comparison of enhanced digital images with dental x-ray film. Dentomaxillofacial Radiol. 1996; 25 (4):202-6. 7. Naitoh M. et al.: Observer agreement in the detection of proximal caries with direct digital intraoral radiography. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 1998; 85(1):107-12. 8. Price C., Ergul N.: A comparison of a film-based and a direct digital dental radiographic system using a proximal caries model. Dentomaxillofacial Radiol. 1997; 26(1):45-52. 9. Svanaes D. B. et al.: Intraoral storage phosphor radiography for approximal caries detection and effect of image magnification. Comparison with conventional radiography. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 1996; 82 (1):94-100. 10. Różyło T.K.: Zastosowanie radiografii cyfrowej do wizualizacji tkanek twardych zębów. Stom. Współcz. 1996; 3(5):379-383. 11. Mouyen F. et al.: Presentation and physical evaluation of RadioVisioGraphy. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. 1989; 68:238-42. 12. Thun-Szretter K. et al.: Systemy cyfrowego obrazowania rentgenowskiego w radiologii stomatologicznej – alternatywa konwencjonalnych zdjęć wewnątrzustnych zębowych. Czas. Stomat. 1996; 49(8):570-585. 13. Thun-Szretter K. i wsp.: Zastosowanie radiografii cyfrowej w diagnostyce przewlekłego zapalenia okołowierzchołkowego. Czas. Stomat. 2000; 53(1):65-72. 14. Gotfredsen E. et al.: Observers´ use of image enhancement in assessing caries in radiographs taken by four intra-oral digital systems. Dentomaxillofac Radiol. 1996; 25(1):34-38.
