© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2002, s. 122-126
Leszek Ilewicz1, Halina Kurek1, Jan Rauch2
Stan narządu żucia kobiet w wieku 35-44 lat zatrudnionych w ZPC „SKAWA S.A.” w Wadowicach na podstawie liczby PUW i OHI-S
The status of masticatory system in women working in ZPC „SKAWA S.A.” in Wadowice basing on DMF number and CHI-S index
1z Katedry i Zakładu Stomatologii Zachowawczej ŚLAM w Bytomiu
Kurator: prof. zw. dr hab. n. med. Leszek Ilewicz
2Z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej – Spec. Przych. Stom. w Wadowicach
Kierownik Zakładu: lek. stom. Janusz Nowotarski
Kontakt zawodowy lekarza prowadzącego badania z pracownikami ZPC „SKAWA S.A.” w okresie 1981 do 1993 skłonił nas, po kilkuletniej przerwie, do podjęcia tego tematu. Drugim, istotnym powodem była likwidacja przychodni przyzakładowej. Jej brak spowodował utrudniony dostęp do stomatologa, a co za tym idzie, wzrost zachorowalności m.in. na próchnicę, choroby przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej. Należy zaznaczyć, że kobiety objęte badaniami zgłaszały się bardzo chętnie, oczekując na szansę pomocy specjalistycznej, co jednoznacznie świadczy o utrudnionym dostępie do naszych usług (1).
CEL BADAŃ
Doniesienia literaturowe podają jednoznacznie, że węglowodany i czas ich działania na zęby są jednym z podstawowych czynników kariogennych (2, 3, 4, 5). W związku z tym celem naszej pracy było wykazanie wpływu zapylonego stanowiska pracy pyłem mącznym i cukrowym na stan uzębienia i przyzębia w aspekcie wskaźnika PUW i OHI-S. Drugim było znalezienie korelacji pomiędzy stanem higieny jamy ustnej wyrażonym wsk. OHI-S a poziomem próchnicy wyrażonym liczbą PUW i jej składowymi.
MATERIAŁ I METODYKA
Badania objęły grupę kobiet zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji (wypiek ciast) oraz pakowaniu tych produktów. Uczestniczyły w nich kobiety w wieku pomiędzy 35 a 44 rokiem życia (mężczyźni nie są zatrudnieni na stanowiskach produkcyjnych). Kryterium doboru przedziału wieku wynikało ze struktury zatrudnienia. Kobiety w tym wieku stanowią 51,5% pracownic na stanowiskach produkcyjnych ww. przedsiębiorstwa. Zatrudnione były w dwóch zakładach, usytuowanych po przeciwległych stronach miasta, jednak pozostających pod kierownictwem jednej dyrekcji. Zakład I jest młodszy, nowocześniejszy, z mniejszym zapyleniem stanowisk pracy. W dalszej części pracy, dla uproszczenia, będzie sygnowany literą „S”. Drugi, mniej nowoczesny, to „M”. Badane kobiety pracowały na stanowiskach piekarzy i pakowaczy. Są to miejsca najbardziej zagrożone pyłem pochodzenia roślinnego. Grupa poznawcza liczyła 120 kobiet. 60 z nich zatrudnionych było w zakładzie „S”. Druga grupa, licząca również 60 kobiet, pracowała w „M”. Kody „S” i ”M” są naszymi wewnętrznymi oznaczeniami ułatwiającymi sortowanie i obróbkę komputerową danych uzyskanych w trakcie badań. Wszystkie badane pracowały w Zakładach ponad 10 lat. Fakt ten pozwolił na dokonanie aktualnej oceny stanu zdrowia jamy ustnej pacjentek z którymi zetknęliśmy się wcześniej. Zostały one wybrane losowo z całej grupy wiekowej, która liczyła 233 pracownice w tym wieku 35-44 lat, zatrudnione w obydwu zakładach. Połowa badanych zamieszkiwała w środowisku wiejskim, zaś druga w małym mieście.
Do badań użyto liczby PUW z jej składowymi, które pozwoliły określić: frekwencję próchnicy, jej intensywność oraz wskaźnik leczenia (3, 5, 6, 7). Badane kobiety podzielone zostały na następujące grupy w każdym z zakładów:
a.zatrudnione przy wypieku, zamieszkałe w mieście i na wsi (60)*
b.zatrudnione przy pakowaniu gotowych produktów, zamieszkałe w mieście i na wsi (60)*
Podział na stanowiska pracy podyktowany był poziomem zapylenia hal produkcyjnych pyłem pochodzenia roślinnego i wynosił od 0,8 mg/m3 do 3,4 mg/m3. Był najwyższym zapyleniem na terenie zakładu (4, 8, 9, 10). W Zakładzie I, na hali wypieku wynosił 2,6 mg/m3. W pomieszczeniu pakowalni osiągał poziom 0,8 mg/m3. Poziom zapylenia w Zakładzie II był wyższy i analogicznie wynosił 3,4 mg/m3 oraz 1,6 mg/m3. Na hali wypieku, w niektórych miejscach, dochodził nawet do 3,8 mg/m3.
Pełny obraz choroby próchnicowej dały porównania liczby PUW oraz jej składowych P, U i W do skróconego wskaźnika higieny jamy ustnej OHI-S wg Greena i Vermillona. Również analiza pytań przeprowadzonej równolegle z badaniami klinicznymi ankiety, lecz dotyczących jedynie nawyków higienicznych, pozwoliła dokładnie poznać czynniki determinujące powstawanie próchnicy. Zawierała ona 21 pytań. Miała za zadanie przedstawić nawyki żywieniowe, higieniczne, dostępność do usług stomatologicznych, korzystanie z nich oraz dolegliwości w jamie ustnej i stawie skroniowo-żuchwowym. Pytania dotyczyły również poziomu wykształcenia i miejsca zamieszkania. 7 pytań dotyczyło wyłącznie czynników generujących zmiany próchnicowe w jamie ustnej. Te 7 pytań zostało wykorzystanych w naszych badaniach. Wyniki porównań pozwoliły postawić tezy dotyczące korelacji pomiędzy nawykami a oczekiwanymi zmianami w układzie stomatognatycznym.
Higiena jamy ustnej ma bezpośredni wpływ na zmiany chorobowe zachodzące w jamie ustnej. W związku z tym poziom wskaźnika OHI-S pozostaje w ścisłej korelacji z liczbą PUW. Analiza wskaźnika OHI-S wykazała również ilość wyłączonych z badań sekstantów. Ich liczba jest wynikiem badanej przez nas choroby próchnicowej. Posłużyło to do ustalenia korelacji pomiędzy wiekiem badanych kobiet a ilością sekstantów wyłączonych z badań.
Ostatnią pozycją włączoną do badań jest aktualna waga ciała. Włączenie tego elementu do badań wynika z analizy ankiety, w której pracownice w znakomitej większości przyznają się do spożywania słodyczy w czasie dnia pracy. Z całą pewnością ma to działanie kariogenne.
Opracowanie statystyczne poziomu korelacji i ufności w grupach oraz ustalenie wstępnych zależności pomiędzy danymi przeprowadzono przy pomocy komputera osobistego (PC), posługując się programem Microsoft Office (arkusz kalkulacyjny Excel) w systemie Windows – Me.
WYNIKI BADAŃ
Wstępna analiza liczby PUW pokazuje nam zbliżony rozkład wartości w każdej z badanych populacji. Liczba zębów objętych chorobą próchnicową oraz wyleczonych w Zakładach „S” i „M” jest niemal identyczna (416, 406). W przypadku zębów usuniętych występuje znaczna przewaga ilościowa w „M” (827, 887). Liczba W z kolei jest nieznacznie wyższa w „S” (213, 208). Szczegółowa analiza danych PUW z podziałem na stanowiska pracy oraz miejsce zamieszkania dała następujące wyniki przedstawione w tabelach 1, 2.
Tabela 1. Szczegółowa analiza wskaźnika PUW u pracownic Zakładu "S".
| L.p. | | P | U | W | PUW | W/P+W | Frekwencja próchnicy | Intensywność próchnicy | Liczba osób z bezzębiem
w szcz. i żuchwie |
| 1 | Piekarze miasto | 104 | 211 | 55 | 370 | 0,35 | 100% | 24,66 | 1 |
| 2 | Piekarze wieś | 115 | 189 | 54 | 258 | 0,32 | 100% | 23,86 | - |
| 3 | Pakowacze miasto | 115 | 158 | 71 | 344 | 0,38 | 100% | 22,93 | - |
| 4 | Pakowacze wieś | 82 | 269 | 33 | 384 | 0,29 | 100% | 25,60 | 3 |
| 5 | Wartości dla całego Zakładu | 416 | 827 | 213 | 1456 | 0,34 | 100% | 24,27 | - |
| 6 | Średnia dla całego Zakładu | 6,93 | 13,78 | 3,55 | 24,27 | 0,34 | 100% | 24,27 | - |
Tabela 2. Szczegółowa analiza wskaźnika PUW u pracownic Zakładu "M".
| L.p. | | P | U | W | PUW | W/P+W | Frekwencja próchnicy | Intensywność próchnicy | Liczba osób z bezzębiem w szcz. i żuchwie |
| 1 | Piekarze miasto | 50 | 290 | 38 | 378 | 0,43 | 100% | 25,20 | 3 |
| 2 | Piekarze wieś | 104 | 215 | 58 | 377 | 0,36 | 100% | 25,13 | 1 |
| 3 | Pakowacze miasto | 131 | 173 | 58 | 362 | 0,31 | 100% | 24,13 | - |
| 4 | Pakowacze wieś | 121 | 209 | 54 | 384 | 0,31 | 100% | 25,60 | - |
| 5 | Wartości dla całego Zakładu | 406 | 887 | 208 | 1501 | 0,35 | 100% | 25,02 | - |
| 6 | Średnia dla całego Zakładu | 6,77 | 14,78 | 3,47 | 25,02 | 0,35 | 100% | 25,02 | - |
Tabele 1 i 2 pokazują wartości liczbowe PUW i składowych dla wszystkich grup pracowniczych w obu zakładach. Tabele 1 i 2 dają obraz wskaźnika leczenia, będącego pochodną liczby PUW, w zakładzie „S” i „M”. Jego analiza pokazuje wyraźną przewagę wsp. lecz. u kobiet zatrudnionych na stanowisku piekarzy w Zakładzie „M” w stosunku do pracownic „S”. Dotyczy to kobiet zamieszkałych w mieście i na wsi w równym stopniu, z niewielką przewagą mieszkanek miasta. W przypadku zatrudnionych przy pakowaniu gotowych produktów sytuacja w Zakładzie „S” jest podobna jak u piekarzy, jednak różnica pomiędzy mieszkankami miasta i wsi jest zdecydowanie większa. Kobiety pakujące gotowe produkty z „M”, bez względu na miejsce zamieszkania mają ten sam wskaźnik leczenia.
Dalsze badania wykazały niewielkie, a jednak znaczące różnice PUW pomiędzy stanowiskami pracy jak i miejscem zamieszkania. W pierwszej kolejności badane były kobiety pracujące przy wypieku produktów, zamieszkałe w środowisku wiejskim oraz w małym mieście. Stopień zapylenia na tych stanowiskach pracy był najwyższy i dochodził do 3,8 mg/m3. Następna grupa obejmowała pracownice zatrudnione przy pakowaniu gotowych produktów, gdzie zapylenie było zdecydowanie niższe. Uciążliwości związane z tym miejscem pracy były również mniejsze. Na stanowiskach pakowaczy stężenie pyłu respirabilnego wynosiło od 0,8 mg/m3 do 1,6 mg/m3.
Analiza statystyczna potwierdziła założenia przyjęte wcześniej, że wiek badanych, waga, miejsce pracy i miejsce zamieszkania mają decydujący wpływ na stan zdrowia jamy ustnej kobiet badanych. Kolejność w stosunku do współczynnika korelacji pomiędzy grupami jest zgodna z wymienionymi. W związku z tym rozpoczęto analizę graficzną danych od korelacji wieku i liczby PUW. W obu Zakładach regresja jest dodatnia, jednakże w „S” jest czterokrotnie wyższa od „M”. Skłoniło nas to do dalszej analizy składowych liczby PUW i ustalenia przyczyn tej dysproporcji.
W przypadku składowej P sytuacja przedstawia się następująco: w obu grupach dochodzi do spadku wartości P w miarę wzrostu wieku, przy czym współczynnik korelacji jest w obu grupach ujemny i wynosi w „S” - 0,3235, a w „M” jest równy – 0,1702.
W przypadku składowej U sytuacja jest zgoła odmienna. W obu grupach występuje progresja w stosunku do wieku. W „S” współczynnik korelacji równa się 0,4174, a w „M” jest prawie o połowę niższy i wynosi 0,2636.
Jedynie W wykazuje odmienne wartości współczynnika koreacji w obu grupach. W „S” występuje znaczna progresja o wartości 0,4435, a w „M” nieznaczna regresja o wartości -0,1717.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Ilewicz L.: Stomatologia przemysłowa – stan obecny i perspektywy rozwoju. Czas. Stom. 1978 31(9), 847-850. 2. Bachanek T. i wsp.: Evaluation of dental health in mill workers. Prt I. He state of dentition. AAEM, 2001, 8, 103-105. 3. Jańczuk Z., Szymańska E.: Próchnica zębów. Bibl.Stomat. 13, Wyd. Lekarskie PZWL W-wa 1994. 4. Knychalska-Karwan Z. i wsp.: Stomatologia środowiskowa. 132-137. 5. Obersztyn A.: Próchnica zębów i jej zapobieganie. Biblioteka Stomatologa, PZWL Warszawa 1982 Wyd III uzupełnione. 6. Jańczuk Z., Ciągło A.: Podstawy epidemiologii chorób narządu żucia. CEM Warszawa 1999 35-46, 69-71, 77-78, 181-246. 7. Jańczuk Z. i wsp.: Stan uzębienia oraz zachowania zdrowotne pracowników w wieki 35-44 lat w wybranych zakładach przemysłowych. Med. Pracy 1986, 37, 5, 327-332. 8. Goncalves-de-Carvalho J.: Dental hygiene and occupational implications. Rev. Fac. Odontol. Univ Fed Bahia, 1981, Jan-Dec. 1, 75-86. 8. Ilewicz L. i wsp.: Ocena stanu uzębienia i potrzeb leczniczych wybranej grupy mieszkańców woj. katowickiego. Ann. AM Siles. 1990, 20, 63-68. 9. Jańczuk Z., Banach J.: Problemy zdrowotne narządu żucia polskiej populacji korzystającej z opieki zdrowotnej. Część 3. Środowisko zamieszkania i pracy. Czas. Stom., 1990, XLIII, 1, 1-6. 10. Szatko F. Boczkowski A.: Skuteczność systemu opieki stomatologicznej w Polsce. IMP Łódź 1995 91-106, 115-179. 11. Lichota D.: Ocena stanu narządu żucia populacji dorosłych w wieku 35-44 lat w Polsce. Ann. Acad. Med. Stetin., 1998, 44, 263-283. 12. Jańczuk Z., Banach J.: Problemy zdrowotne narządu żucia polskiej populacji korzystającej z opieki zdrowotnej. Część 5. Potrzeby zdrowotne i możliwości ich realizacji. Czas. Stom., 1990, XLIII, 4, 185-191.
