© Borgis - Nowa Stomatologia 4/2005, s. 202-208
Dorota Gajdzik-Plutecka1, Julia Guzek2, Kacper Kobryński2, Ewa Kołodziejska2, Anna Kuczyńska2, Małgorzata Pilch2
Ocena kliniczna wypełnień kompozytowych założonych z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego w zębach mlecznych
Clinical evaluation of composite restorations done with self-etching adhesive systems in deciduous teeth
1Zakład Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie
Kierownik Zakładu: dr n. med. Aleksander Remiszewski 2Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Warszawie Opiekun Koła: dr n. med. Dorota Gajdzik-Plutecka
WSTĘP
W ostatnich latach na rynku stomatologicznym pojawiło się wiele różnych systemów łączących, określanych wspólną nazwą systemów samowytrawiających. Spośród ich zalet wymienić należy przede wszystkim:
– wytwarzanie dużych sił wiązania z wilgotną tkanką zębinową (1, 2),
– dokładne uszczelnienie kanalików zębinowych (3),
– eliminację nadwrażliwości pozabiegowej, a co za tym idzie, możliwość rezygnacji ze stosowania podkładów ochronnych (4, 5),
Natomiast do wad zaliczamy:
– słabsze siły wiązania ze szkliwem zęba w stosunku do systemów starszych generacji (5, 6),
– brak możliwości stosowania ich z materiałami chemoutwardzalnymi, w tym chemoutwardzalnymi kompozytami (2, 7).
Procedura aplikacji systemu samowytrawiającego jest czasowo krótsza i znacznie uproszczona. Jest też mniejsze prawdopodobieństwo uszkodzenia kompleksu zębinowo-miazgowego (endodontium) poprzez popełnienie błędów takich jak nadmierne wytrawienie zębiny czy jej przesuszenie.
A te zalety nie są bez znaczenia, gdy na fotelu dentystycznym siedzi dziecko.
Biorąc jednak pod uwagę odmienną budowę anatomiczną i histologiczną zębów mlecznych i zębów stałych niedojrzałych stosunku do budowy zębów osób dorosłych (np. słabsza mineralizacja twardych tkanek zęba, większa zawartość struktur organicznych, większa wilgotność zębiny, szersze kanaliki zębinowe) pojawiaja się wątpliwości i obawy:
– czy są bezpieczne i nie będą negatywnie oddziaływać na kompleks miazgowo-zębinowy (endodontium) ww. zębów,
– czy siły wytwarzane przez samowytrawiające systemy łączące z tego typu twardymi tkankami zęba są wystarczająco duże, by zapewnić sukces kliniczny.
W piśmiennictwie większość doniesień dotyczących systemów samowytrawiających dotyczy badań in vitro (1, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13); nieliczne badań in vivo, ale krótkoterminowych i przeprowadzone głównie na uzębieniu pacjentów dorosłych (4, 5, 14, 15). Stąd narodził się pomysł własnych badań klinicznych na uzębieniu mlecznym, których wyniki przybliżą nam zapewne problematykę systemów samowytrawiających i możliwości ich stosowania w uzębieniu młodocianych.
CELE
Cele jakie sobie wyznaczyliśmy były następujące:
– Analiza przylegania brzeżnego wypełnień kompozytowych założonych z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego oraz obserwacja zmian w nim zachodzących.
– Ocena reakcji miazgi leczonych zębów mlecznych w czasie tuż po założeniu wypełnienia, jak i w późniejszych okresach obserwacji.
– Zbadanie czy istnieje zależność pomiędzy głębokością ubytku wypełnionego materiałem kompozytowym założonym z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego, a reakcją ze strony miazgi leczonych zębów.
MATERIAŁY I METODY
Do badań zakwalifikowano 35 dzieci w wieku 4-13 lat (średnia wieku wyniosła 8,5 roku), u których stwierdzono konieczność leczenia zachowawczego zębów mlecznych z powodu próchnicy. Dzieci zakwalifikowane do badań, selekcjonowane były pod względem współpracy i kontaktu z lekarzem. Łącznie wykonano 68 wypełnień z materiału złożonego Tetric Ceram z użyciem systemu samowytrawiającego AdheSE.
Wypełnienia zakładane były głównie w zębach trzonowych (87%) i w nielicznych przypadkach, tj. 13%, w kłach. 63% zębów leczonych było z powodu próchnicy głębokiej. Leczone ubytki należały do wszystkich klas wg. Blacka: klasa I-30 (44%), klasa I+II-26 (38%), klasa III-5 (7,5%), klasa V-7 (10,5%).
Wszystkie ubytki opracowywano w sposób tradycyjny, tzn. za pomocą wiertarki turbinowej i wierteł diamentowych oraz mikrosilnika i wierteł stalowych. Nie rezygnowano z makroretencji ubytków. Stosowano ukośne ścinanie krawędzi ubytków. Następnie, na tak przygotowane ubytki, aplikowano system wiążący AdheSE i wypełniano materiałem kompozytowym Tetric Ceram. Ubytki nie były zaopatrzone w podkłady, jak również pominięto tradycyjne wytrawianie szkliwa 37% kwasem fosforowym.
Leczone zęby poddane były badaniu chlorkiem etylu w dniu zabiegu oraz podczas późniejszych badań kontrolnych. Wynik reakcji miazgi zęba porównywano z reakcją miazgi zęba kontrolnego, którym najczęściej był ząb mleczny jednoimienny po przeciwnej stronie łuku zębowego, bez ubytków lub wypełnień. Jeśli brak było zęba kontrolnego lub nie spełniał on wyżej wymienionych kryteriów, dobierano inny ząb mleczny jednoimienny z innej ćwiartki uzębienia. Podczas badania chlorkiem etylu zwracano uwagę na to, czy występuje reakcja miazgi badanych zębów, a jeśli tak, to jaka jest intensywność odczuć pacjenta. Przyjęto 4-stopniową skalę natężenia reakcji miazgi na chlorek etylu:
– brak reakcji (brak jakichkolwiek odczuć),
– reakcja osłabiona (ząb reaguje bardzo słabo, w małym natężeniu),
– reakcja umiarkowana (wyraźne uczucie chłodu lub słaby ból tylko w chwili kontaktu zęba z chlorkiem etylu),
– reakcja wzmożona (silny ból lub reakcja przedłużona; ząb reaguje jeszcze kilka sekund lub dłużej po zakończeniu badania).
Pierwszą kontrolę kliniczną wypełnień przeprowadzono po jednym miesiącu od chwili założenia wypełnienia, a następne po 3, 6, 9 i 12 miesiącach. Podczas badań kontrolnych zbierano krótki wywiad z pacjentem i jego opiekunami, pytając o ewentualne dolegliwości ze strony leczonego zęba.
Następnie oglądano badany ząb. Analizowano stan przylegania brzeżnego wypełnienia. Za pomocą zgłębnika i lusterka sprawdzano, czy przejście wypełnienia w tkanki zęba jest gładkie. Jeśli nie było gładkie, określano jego charakter:
– stopień z nadmiarem wypełnienia,
– stopień z niedomiarem wypełnienia,
– brak szczelności brzeżnej (szczelina),
– obecność przebarwienia brzeżnego,
– obecność ognisk próchnicy wtórnej.
Zwracano również uwagę na stan tkanek otaczających badany ząb, badano reakcję ozębnej na perkusję i na nagryzanie.
Zęby leczone z powodu próchnicy głębokiej i/lub w których założono rozległe (wielopowierzchniowe) wypełnienia poddano dodatkowo badaniu radiologicznemu (radiografia cyfrowa), głównie celem oceny wyjściowego stanu tkanek okołokorzeniowych leczonych zębów i oceny zarysu jam zębów. Uzyskany obraz służył do porównania z obrazem uzyskanym w następnym kontrolnym badaniu radiologicznym. Ostatecznie badaniu temu zostało poddanych 27 zębów.
Wszystkie zebrane dane odnotowano w specjalnie opracowanych kartach badań.
Rycina 1 A, B, C, D, E: Prezentacja poszczególnych etapów zakładania wypełnienia kompozytowego z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego.
Ryc. 1A. Pacjentka M.A. lat 5 – ząb 74 ubytek kl.V na powierzchni policzkowej, próchnica pierwotna głęboka.
Ryc. 1B. Ubytek opracowano metodą tradycyjną, stosowano ukośne ścinanie krawędzi ubytku. Nie stosowano materiałów podkładowych.
Ryc. 1C. Nałożono materiał AdheSE Primer (Vivadent Ivoclar), a następnie AdheSE Bond (Vivadent Ivoclar) zgodnie ze wskazówkami producenta.
Ryc. 1D. Założono materiał kompozytowy Tetric Ceram (Vivadent Ivoclar).
Ryc. 1E. Ostateczny wygląd wypełnienia. Dodatkowo wykonano badanie radiologiczne.
Ryc. 1F. Wygląd wypełnienia na wizycie po 12 miesiącach użytkowania wypełnienia.
WYNIKI
Z 68 wypełnień wszystkie przeszły obserwacje jedno- i trzymiesięczne. 62 (91,5%) wypełnień przeszło obserwację półroczą, 53 (78,5%) – dziewięciomiesięczną, a 33 (48,5%) – roczną.
63 (92,6%) z założonych wypełnień nie budziło zastrzeżeń pod względem przylegania brzeżnego. W nielicznych przypadkach obserwowano występowanie stopnia z nadmiaru. Dotyczyło to 5 wypełnień (7,4%).
Wyniki badań zachowania się miazgi leczonych zębów wypadły dobrze. Żaden z pacjentów nie zgłaszał dolegliwości ze strony leczonych zębów, zarówno tuż po zabiegu, jak i w późniejszych okresach obserwacji. Również badanie kliniczne (w tym: testy opukowe, test na nagryzanie) nie budziły żadnych wątpliwości. Badania reakcji miazgi za pomocą chlorku etylu wypadły pomyślnie. 62 badanych wypełnień (91%) prezentowało umiarkowaną reakcję miazgi na chlorek etylu, w jednym przypadku (1,5%) wystąpiła reakcja wzmożona, w 4 przypadkach (6%) zanotowano reakcję osłabioną, a w 1 przypadku (1,5%) reakcja była trudna do oceny z powodu braku współpracy pacjenta. W większości przypadków leczone zęby reagowały w podobny sposób w dniu przeprowadzenia leczenia oraz w pozostałych okresach obserwacji, a reakcja była porównywalna z zębami kontrolnymi. Jedynie w 4 przypadkach (6%) po 12 miesiącach od chwili założenia wypełnienia obserwowano osłabioną reakcję miazgi. W tym samym czasie odnotowano osłabioną reakcję miazgi zębów kontrolnych.
27 zębów (40%) poddanych zostało dodatkowemu badaniu radiologicznemu. Porównując badania radiologiczne po okresie obserwacji z badaniami wyjściowymi, nie stwierdzono zmian, które mogłyby mieć związek z przeprowadzonym leczeniem, w obrazie tkanek okołokorzeniowych, jak również w zarysie jam zębów. W nielicznych przypadkach zębów objętych badaniem radiologicznym obserwowano zmiany w zmineralizowanych tkankach korzeni oraz tkankach okołokorzeniowych, ale odpowiadały one rozpoczynającej się lub postępującej fizjologicznej resorpcji korzeni. Porównując obrazy tych zębów uzyskane w różnych okresach obserwacji z obrazami zębów kontrolnych, stwierdzono że proces resorpcji postępuje w takim samym stopniu jak w zębach kontrolnych, tj. tych, które nie były poddane działaniu systemu łączącego (ryc. 2).
ząb 85, styczeń 2004
ząb 85, kwiecień 2004
ząb 85, styczeń 2005
ząb 75, styczeń 2005
Pacjent T.D. lat 10, ząb 85 leczony z powodu próchnicy pierwotnej głębokiej,
klasa I wg Blacka na powierzchni żującej i językowej:
Badanie radiologiczne wykonane w dniu zabiegu, na wizycie kontrolnej po 3 miesiącach i na wizycie kontrolnej po 12 miesiącach użytkowania wypełnienia, porównanie z jednoimiennym zębem kontrolnym. Widoczna postępująca fizjologiczna resorpcja korzeni.
Ryc. 2. Przykład postępującej resorpcji fizjologicznej zęba z wypełnieniem kompozytowym założonym z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego oraz zęba kontrolnego.
DYSKUSJA
Uzyskane wyniki są dobre zarówno jeśli chodzi o przyleganie brzeżne wypełnień, jak i zachowanie się miazgi leczonych zębów. Należy mieć na uwadze, że są to wyniki dość krótkich obserwacji, gdyż najdłuższe dotyczą okresu 12-miesięcznego.
Podczas poszczególnych okresów obserwacji nie stwierdzono istotnych zmian w przyleganiu brzeżnym wypełnień: najczęściej stwierdzano powstawanie stopni z nadmiaru materiału złożonego. Te fragmenty wypełnień dodatkowo opracowano, po czym uzyskiwano gładkie połączenie wypełnienia z tkankami zęba. Dotyczyło to 5 (7,4%) wypełnień. W żadnym z przypadków nie zaobserwowano nieszczelności brzeżnej ani przebarwień brzeżnych.
W piśmiennictwie bardzo dużo jest doniesień dotyczących samowytrawiających systemów łączących, ale większość z nich dotyczy badań laboratoryjnych (1, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 13). W dostępnym piśmiennictwie nie spotkano pracy, która dotyczyłaby oceny klinicznej wypełnień założonych z użyciem systemu AdheSE.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Croll T.P, Berg J.: Uproszczona adhezja kompomerów w stomatologii dziecięcej. Quintessence, 2001, IX, 1, 27-32. 2.Tay F.: Zębinowe systemy wiążące. Dentsply Raport, 2003, 13. 3.Chappell R.P., et al.: Skuteczność działania na powierzchnię zębiny powszechnie stosowanych systemów adhezyjnych. Quintessence, 1996, III, 3, 201-209. 4.Jedynakiewicz NM., Martin N.: Badania kliniczne kolejnych generacji materiałów kompomerowych Dyract oraz samowytrawiającego systemu wiążącego Xeno III. Dentsply Raport, 2003, 14. 5.Geraldeli S., et al.: Total-etch versus self-etch adhesive: effect on postoperative sensitivity. J. Am. Dent. Assoc., 2003, 134, 12, 1621-1629. 6.De Munck J.: An in vitro and in vivo study on the durability of biomaterial- tooth bonds. Rozprawa doktorska. 7.Asmussen E., Peutzfeldt A.: Short - and long-term bonding efficacy of self-etching, one-step adhesive. J. Adhes. Dent., 2003, 5, 1, 41-45. 8.Bouillaguet S., et al.: Bond strength of composite to dentin using conventional, one – step, and self – etching adhesive systems. J. Dent., 2001, 29, 55-61. 9.Ceballos L., et al.: Microtensile bond strength of total – etch and self – etching adhesives to caries – affected dentine. J. Dent., 2003, 31, 469-477. 10.Friedl K.H., et al.: Bond strenght of composite resins using a new one-step adhesive system. J. Dent. Res., 2000, 79, abstract No.3633. 11.Asmussen. E., Peutzfeldt A.: Adhesive systems:effect on bond strength of incorrect use. J. Adhes. Dent., 2002, 4, 3, 233-242. 12.Blunck U., Roulet J.F.: Marginal adaptation of compomer ClassV restorations in vitro. J. Adhes. Dent., 1999, 1, 143-151. 13.Bock H., et al.: Inter-crystallite nanoretention of self-etching adhesives at enamel imaged by transmission electron microscopy. Eur. J. Oral Sci., 2002, 110, 464-470. 14.Miazek-Wagner M.: Prompt L-Pop: wybrane badania kliniczne zaprezentowane na konferencji AADR/CADR w Chicago w marcu 2001 roku. Stom. Współczesna, suplement 2001, nr 2, 54-55. 15.Nowicka A., i wsp.: Dwuletnia ocena kliniczna wypełnień z ormoceru Definite z użyciem samowytrawiającego systemu łączącego Etch & Prime 3.0. Magazyn Stomat., 2003, 12, 34-38. 16.Swift Jr E.J., et al.: Wiązanie materiałów kompozytowych ze szkliwem i zębiną: Krótka historia oraz aktualne wyniki badań, 1995. Quintessence 1996, IV, 5, 307-318. 17.Borczyk D., Piątowska D.: Rola szkliwa w adhezji materiałów odtwórczych do tkanek zęba na podstawie piśmiennictwa. Czas. Stomat., 2000, LIII, 3, 154-158. 18.Hickel R.: Manhart J.: Esthetic compomer restorations in posterior teeth using a new all-in-one adhesive: case presentation. J. Esthet. Dent., 1999, 11, 5, 250-258. 19.Kochanek A., i wsp.: Uszczelnianie zębów trzonowych mlecznych u dzieci trzyletnich jako metoda profilaktyki próchnicy. Pierwszy Międzynarodowy Kongres Medyczny dla studentów i młodych lekarzy. Warszawa 2001. 20.Hannig A., et al.: Microleakage and SEM evaluation of fissure sealants placed by use of self-etching priming agent. J. Dent., 2004, 32, 75-81. 21.Woźniak K., i wsp.: Badanie stosowane do oceny stanu miazgi – przegląd piśmiennictwa. Czas. Stomat., 2003, LVI, 7, 439-444. 22.Woźniak K., i wsp.: Porównanie przydatności badań stosowanych do oceny stanu miazgi. Przegląd piśmiennictwa. Magazyn Stomat., 2003, 1, 28-30. 23.Woźniak K.., Lipski M.: Test elektryczny miazgi zębów: metody i ograniczenia – przegląd piśmiennictwa. Stom.Współczesna, 2003, X, 3, 9-15. 24.Żmuda S., i wsp.: Metody oceny żywotności miazgi zęba. Stom.Współczesna, 2003, X, 3, 40-43.
