© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2001, s. 3-7
Grażyna Marczuk-Kolada
Stan uzębienia dzieci 7-letnich leczonych we wczesnym dzieciństwie dietą eliminacyjną z powodu nadwrażliwości pokarmowej
The status of dentition in seven – year – old children with food allergy treated with an elimination diet in the early childhood
z Zakładu Stomatologii Zachowawczej Instytutu Stomatologii Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Wanda Stokowska
Niepożądane reakcje pokarmowe (adverse food reaction) są to zaburzenia chorobowe występujące po spożyciu danego pokarmu (1, 2, 3, 4). Według Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej (EAACI) wyróżnia się dwie zasadnicze grupy niepożądanych reakcji nietoksycznych:
a) alergiczne reakcje pokarmowe (food allergy) – uwarunkowane przez swoiste mechanizmy immunologiczne,
b) nietolerancje pokarmowe (food intolerance) – uwarunkowane przez mechanizm inny niż swoista reakcja immunologiczna.
Omawiając powyższe patologie należy również wspomnieć o pokarmowych reakcjach pseudoalergicznych (PAR), których objawy kliniczne naśladują symptomatologię reakcji alergicznych. U ich podłoża leżą inne mechanizmy, wśród których wymienia się nieswoiste uwalnianie mediatorów, wrodzone lub wyzwolone farmakologicznie zaburzenia enzymatyczne, oddziaływanie farmakologiczne czynnych składników pożywienia np. amin biogennych.
Epidemiologiczna ocena częstości występowania niepożądanych reakcji pokarmowych jest skomplikowana, co powoduje duże rozbieżności w wynikach badań. Wynikająca przede wszystkim z nawyków żywieniowych, częstość występowania niepożądanych reakcji pokarmowych jest różna w różnych krajach i społeczeństwach. Za ważną przyczynę dolegliwości klinicznych, szczególnie u najmłodszych dzieci, uznaje się białka mleka krowiego (1, 2, 3, 4). Istnieje zgodność badaczy, iż nadwrażliwość na białka mleka krowiego jest dużym problemem klinicznym w populacji dziecięcej 0-3 lata. Częstość jej występowania ocenia się na 1,8-7,5% (1, 2, 3, 4).
Obserwacje kliniczne i przeprowadzone doświadczenia potwierdziły, że wszystkie frakcje białek mleka krowiego posiadają potencjalne właściwości uczulenia organizmu. Największą odpowiedzialność przypisuje się b-laktoglobulinie i kazeinie (1, 2, 3, 4). Zwykle jednak występuje nadwrażliwość na więcej niż jedną z frakcji głównych białek mleka krowiego. Rozpoznanie przez lekarza pediatrę nadwrażliwości pokarmowej stanowi podstawę do wprowadzenia diety eliminacyjnej, czyli czasowego lub stałego usunięcia z żywienia chorego dziecka szkodliwego lub źle tolerowanego pokarmu, z równoczesnym wprowadzeniem składników zastępczych o równoważnych wartościach odżywczych (1, 2, 3, 4, 5).
Z punktu widzenia stomatologii, dieta może usposabiać do występowania próchnicy najczęstszej choroby zębów lub jej zapobiegać. Biorąc pod uwagę fizjologię rozwoju uzębienia pojawiają się wątpliwości, czy eliminacja z diety dziecka pewnych składników pokarmowych ma wpływ na budowę twardych tkanek zębów, a co za tym idzie na ich podatność na próchnicę.
Celem niniejszej pracy była ocena stanu uzębienia dzieci 7-letnich, leczonych we wczesnym dzieciństwie dietą eliminacyjną z powodu nadwrażliwości na białka mleka krowiego oraz ich 7-letnich rówieśników spożywających mleko krowie i jego przetwory.
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w grupie 7-letnich dzieci, które we wczesnym dzieciństwie miały wdrożoną eliminację mleka krowiego. W celu uzyskania odpowiednich danych posłużono się dokumentacją Poradni Pediatrycznej obsługującej dzieci z jednego z osiedli w Białymstoku. Do badania jamy ustnej zakwalifikowano dzieci, które w bilansie rocznego dziecka posiadały adnotację o eliminacji z diety mleka krowiego z powodu objawów nadwrażliwości pokarmowej. Do oceny zakwalifikowano 27 dzieci, przy czym do badania zgłosiło się 19 dzieci, 11 dziewczynek i 9 chłopców (grupa A). Grupę kontrolną stanowili 7-letni podopieczni tej samej Poradni, nie posiadający w karcie adnotacji o zaleconej diecie (grupa B), również 11 dziewczynek i 9 chłopców.
Ocenę stanu uzębienia przeprowadzono w warunkach gabinetu stomatologicznego w sztucznym oświetleniu z użyciem zgłębnika i lusterka. W obu grupach A i B oceniono liczbę obecnych zębów stałych. Określono frekwencję próchnicy zarówno dla uzębienia mlecznego jak i stałego.
Do oceny intensywności próchnicy w zębach stałych zastosowano średnią liczbę PUW i PUWp oraz ich składowe P, U, W. Intensywność próchnicy w zębach mlecznych określano średnią PUW.
Wyniki badań zestawiono w tabelach. Analizę statystyczną przeprowadzono używając testu częstości Fishera, testu t-Studenta oraz testu U (Manna-Whitneya) przy poziomie istotności p <0,05.
WYNIKI
Tabela 1 obejmuje zestawienie materiału badawczego oraz średnią liczbę wyrżniętych zębów stałych u badanych dzieci. Wynika z niej, że więcej stałych zębów miały ogółem dzieci z grupy B (12, 20) niż z grupy A (11, 40). Porównując liczbę obecnych stałych zębów w zależności od płci, dziewczynki miały więcej zębów niż chłopcy, zarówno w grupie A jak i w grupie B. Różnice te były małe i nieistotne statystycznie.
Tabela 1. Zestawienie materiału badawczego i średnia liczba zębów stałych u badanych dzieci.
| | Liczba badanych | Średnia liczba obecnych zębów stałych |
| Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem | Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| Grupa A | 11 | 9 | 20 | 11,45 | 11,33 | 11,40 |
| Grupa B | 11 | 9 | 20 | 12,54 | 11,77 | 12,20 |
Tabela 2 przedstawia częstość występowania próchnicy w zębach stałych i mlecznych u badanych 7-latków. Z niniejszej tabeli wynika, iż frekwencja próchnicy zarówno w uzębieniu mlecznym jak i stałym była niższa w grupie A, czyli dzieci leczonych we wczesnym dzieciństwie dietą eliminacyjną. Łącznie odsetek dzieci z próchnicą zębów stałych wynosił 40,0% w grupie A i 70,0% dzieci w grupie B. W uzębieniu mlecznym 90,0% dzieci z grupy A miało zęby dotknięte próchnicą i 100,0% dzieci z grupy B. Oceniając częstość próchnicy w zależności od płci, mniejszy odsetek dziewczynek niż chłopców, w obu grupach badanych miał zęby objęte chorobą próchnicową. Z pozoru duże różnice we frekwencji próchnicy zębów stałych nie były istotne statystycznie.
Tabela 2. Frekwencja próchnicy w uzębieniu mlecznym i stałym w populacji badanych 7- letnich dzieci.
| | Frekwencja próchnicy (%) |
| zęby mleczne | zęby stałe |
| Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem | Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| Grupa A | 27,27% | 55,56% | 40,00% | 81,82% | 100,00% | 90,00% |
| Grupa B | 66,63% | 77,78% | 70,00% | 100,00% | 100,00% | 100,00% |
Intensywność próchnicy w zębach stałych, w badanej populacji, określoną średnią liczbą PUW i jej składowymi (P, U, W) przedstawia tabela 3. Nieznamiennie większą intensywność próchnicy miały dzieci z grupy B (bez diety) – 1,50, niż dzieci z grupy A – 1,05. Zarówno dziewczynki jak i chłopcy z grupy A miały niższą wartość średniej PUW niż rówieśnicy z grupy B. Istnieją jednak różnice w rozkładzie składowych średniej PUW w populacji dziewcząt i chłopców w odniesieniu do grup badanych A i B. W przypadku populacji dziewczynek w grupie A średnie P(0,36) i W(0,36) były niższe niż w grupie B (odpowiednio 1,00 i 0,45). W populacji chłopców średnia liczba zębów z próchnicą (P) była większa w grupie A (1,11) niż w grupie B (0,88). Średnia W (zęby wypełnione) była dwukrotnie większa w grupie chłopców bez diety (0,66) niż z dietą (0,33). Średnia U (zęby usunięte) w obu grupach badanych A i B była równa 0. Wszystkie omawiane parametry nie wykazywały różnic istotnych statystycznie.
Tabela 3. Intensywność próchnicy (średnie PUW, P, U, W) w zębach stałych badanych 7-latków.
| | Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| x PUW | x P | x U | x W | x PUW | x P | x U | x W | x PUW | x P | x U | x W |
| Grupa A | 0,72 | 0,36 | 0,00 | 0,36 | 1,44 | 1,11 | 0,00 | 0,33 | 1,05 | 0,70 | 0,00 | 0,35 |
| Grupa B | 1,45 | 1,00 | 0,00 | 0,45 | 1,55 | 0,88 | 0,00 | 0,66 | 1,50 | 0,95 | 0,00 | 0,55 |
Intensywność próchnicy określoną powierzchniowym wskaźnikiem PUWp i składowymi Pp, Up i Wp zestawiono w tabeli 4. Ogółem ilość powierzchni dotkniętych próchnicą (PUWp) była mniejsza w grupie A (1,40) niż w grupie B (1,60). W grupie A średnia wartość PUWp była niższa u dziewcząt (0,90) niż u chłopców (2,00). Podobne zależności występowały w grupie B – średnia PUWp u dziewcząt (1,54) była niższa niż u chłopców (1,66). Największa ilość powierzchni objętych próchnicą występowała u chłopców leczonych we wczesnym dzieciństwie dietą eliminacyjną (średnia 2,00). Pomimo różnic w średniej ilości powierz-chni dotkniętych próchnicą w obu grupach badanych, były one nieistotne statystycznie.
Tabela 4. Intensywność próchnicy (średnie PUWp, Pp, Up, Wp) w zębach stałych u badanych dzieci.
| | Dziewczęta | Chłopcy | Ogółem |
| x PUWp | x Pp | x Up | x Wp | x PUWp | x Pp | x Up | x Wp | x PUWp | x Pp | x Up | x Wp |
| Grupa A | 0,90 | 0,36 | 0,00 | 0,54 | 2,00 | 1,66 | 0,00 | 0,33 | 1,40 | 0,95 | 0,00 | 0,45 |
| Grupa B | 1,54 | 1,00 | 0,00 | 0,54 | 1,66 | 0,88 | 0,00 | 0,77 | 1,60 | 0,95 | 0,00 | 0,65 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Alergia i nietolerancja pokarmowa. Stanowisko Polskiej Grupy Ekspertów. Sympozjum 97/1, Oficyna Wydawnicza Unimed 1997. 2. Kaczmarski M., i wsp.: Alergia i nietolerancja u dzieci. Rola diety eliminacyjnej. Alergia, Astma, Immunologia, 1996, 1, 7-11. 3. Kurs CMKP: Standaryzacja zasad zapobiegania i leczenia alergii i nietolerancji pokarmowej w Polsce. Postępy Nauk Med., Unimed, 1998, 1. 4. Socha J.: Alergie i nietolerancje pokarmowe. Klinika Pediatr., 1997, 5, 5, 34-39. 5. Wasilewska J., Kaczmarski M.: Trudności i pomyłki w rozpoznawaniu nadwrażliwości pokarmowej. Klinika Pediatryczna, 1998, 8, 2, 207-209. 6. Andersson-Wenckert J., Blomgnist H. et al.: Oral health in coeliac disease and cow´s milk protein intolerance. Swed. Dent. J. 1984, 8, 9-14. 7. Lisiewicz-Dyduch J. i wsp.: Ocena stanu uzębienia mlecznego u dzieci z nietolerancją mleka krowiego. Czas. Stomat., 1994, XLVII, 9, 579-582. 8. Łuczaj-Cepowicz E., Milewska R.: Stan uzębienia mlecznego u dzieci z nietolerancją mleka krowiego. (Doniesienie wstępne). Przegl. Stomat. Wieku Rozwoju., 1998, 2/3, 49-51. 9. Alvarez J.: Nutrition, tooth development and dental caries. Am. J. Clin. Nutr., 1995, 61 (suppl.), 4103-4165. 10. Alvarez J.: Chronic malnutrition, dental caries and tooth exfoliation in Peruvian children aged 3-9 years. Am. J. Clin. Nutr., 1988, 48, 368-72. 11. Jańczuk Z. i wsp.: Epidemiologia chorób narządu żucia populacji polskiej. Czas. Stomat., 1991, XLIV, 6, 389-395. 12. Jurczak A.: Dwuletnia obserwacja występowania próchnicy u dzieci wybranych szkół Krakowa. Przegl. Stomat. Wieku Rozwoj. 1996-1997, 4/1, 9-12. 13. Stan narządu żucia polskiej populacji. PAM, Szczecin 1990. 14. Szpringer-Nodzak M. i wsp.: Stan uzębienia stałego u dzieci 7-letnich w Warszawie i województwie warszawskim. Czas. Stomat., 1990, XLIII, 1, 7-10. 15. Ciesielska M. i wsp.: Stan uzębienia dzieci sześcio- i siedmioletnich zamieszkałych na terenie województwa krakowskiego. Czas. Stomat., 1997, L, 8, 548-555. 16. Turski J.: Ocena stanu uzębienia stałego dzieci wiejskich w wieku 7, 10, 12 i 14 lat z okolic Tarnowa. Stomat. Współcz., 1999, 3, 8-15. 17. Kamińska K.: Wpływ wody fluorkowanej na stan uzębienia u 6 i 7-letnich dzieci lubelskich. Czas. Stomat., 1988, XLI, 12, 751-755. 18. Badzian-Kobos K. i wsp.: Ocena stanu uzębienia i stomatologicznych potrzeb zdrowotnych dzieci w wieku od 7 do 17 lat z terenu inwestycji górniczo-energetycznej Bełhatów. Czas. Stomat., 1987, XL, 1, 19-25. 19. Stopa J. i wsp.: Próchnica zębów u dzieci w wieku 7 i 12 lat zamieszkałych na terenie województwa poznańskiego. Czas. Stomat., 1990, XLIII, 9, 525-531. 20. Fetkowska-Mielnik K. i wsp.: Ocena uzębienia oraz analiza dynamiki próchnicy zębów stałych u dzieci z Lublina. Czas. Stomat., 1986, XXXIX, 6, 361-364. 21. Wochna-Sobańska M. i wsp.: Próchnica zębów u dzieci w wieku 6, 7, 12 i 18 lat zamieszkałych w Łodzi oraz małym miasteczku i wsiach województwa łódzkiego. Przegl. Stomat. Wieku Rozwoj., 1995, 3/4, 28-30.
