Od ponad stu lat pediatrzy wiedzą, jak ważne jest zdrowe żywienie małych dzieci. Według Światowej Organizacji Zdrowia problemy niedożywienia oraz zaburzeń odżywiania stanowią istotną kwestię współczesnej medycyny. Lekarze praktycy często stają przed trudnością oceny stanu odżywienia pacjentów, zwłaszcza niemowląt. Stany zaburzenia odżywienia rozumiane są jako odchylenie się krzywej masy ciała w dół poniżej typowych dla danego dziecka wartości na siatce centylowej. Niedożywienie może być objawem wielu chorób lub procesów chorobowych, wynikających z niedostatecznej podaży substancji odżywczych do aktualnych potrzeb organizmu. W skrajnych przypadkach dochodzi do nagłego załamania się stanu dziecka z bezpośrednim zagrożeniem życia, co definiujemy jako ostre zaburzenie stanu odżywienia (1, 2, 3). Tego rodzaju problem wystąpił u przedstawianego noworodka.

4-tygodniowy chłopiec, młodych, zdrowych, niespokrewnionych rodziców (z wyższym wykształceniem, zamieszkałych w centrum Warszawy), z prawidłowej ciąży pierwszej, porodu siłami natury w 40 Hbd, urodzony na 10 punktów w skali Apgar, z masą ciała urodzeniową 2400 g i długością 47 cm, został przyjęty do naszego Oddziału z powodu objawów skrajnego wyniszczenia. Z wywiadu wiadomo, że dziecko było karmione wyłącznie piersią, na żądanie (wg sugestii położnej i książki-poradnika dla rodziców). Według relacji matki dziecko było „normalnie” aktywne, miało apetyt i oddawało mocz. Rodzice nie spostrzegli niepokojących objawów u dziecka. Przy przyjęciu stan ogólny chłopca oceniono na średnio ciężki. W badaniu przedmiotowym stwierdzono znaczny niedobór masy ciała – 1890 g (<3 centyla), długość ciała 48 cm (<3c), trójkątną twarz ze zmarszczkami na czole („starcza twarz”), „tabakierki” na pośladkach, co sugerowało znaczny zanik tkanki tłuszczowej podskórnej (atrepsja). Skóra była sucha pomarszczona, śluzówki podsychające, gałki oczne były zapadnięte, ciemiączko poniżej kości czaszki, nietętniące. Zwracało także uwagę znacznieobniżone napięcie mięśniowe. W diagnostyce różnicowej wzięliśmy pod uwagę: ogniska infekcji, wady anatomiczne przewodu pokarmowego, wady układu moczowego, obciążenia konstytucjonalne (mukowiscydoza, celiakia, pylorostenoza), uszkodzenie OUN, błędy pielęgnacyjne (tab. 1). Wykonane szczegółowe badania laboratoryjne, serologiczne, bakteriologiczne i obrazowe były prawidłowe. Natomiast dokładna analiza wywiadu pokazała, że dziecko karmione wyłącznie piersią, zjadało około 20-30 ml mleka na dobę. Na tej podstawie postawiono rozpoznanie ostrego ciężkiego niedożywienia (atrepsji) spowodowanego nieumyślnymi błędami pielęgnowania. W leczeniu zastosowano intensywną suplementację kaloryczną drogą doustną (mieszanki mlekozastępcze dla noworodków z małą urodzeniową masą ciała). W trakcie 12-dniowej hospitalizacji uzyskano poprawę stanu ogólnego noworodka oraz przyrost masy ciała o 715 g, co stanowiło 38% masy ciała dziecka przy przyjęciu. Chłopiec znajdował się pod naszą kontrolą przez 36 miesięcy i w tym okresie odnotowaliśmy prawidłowy rozwój psychomotoryczny dziecka bez zaburzeń stanu zdrowia (brak infekcji, alergii i innych chorób).