© Borgis - Nowa Pediatria 4/2000, s. 11-16
Edyta Eljasiewicz, Maciej Kaczmarski, Aleksander Krasnow, Marcin Moniuszko, Janusz Semeniuk
Objawy kliniczne nadwrażliwości pokarmowej u dzieci karmionych piersią
Clinical symptoms of atopic diseases in breast-feeding infants
z III Kliniki Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Białymstoku
Kierownik Kliniki: prof. zw. dr hab. med. Maciej Kaczmarski
Streszczenie
The aim of this study was established predisposition factors to development of atopic disease in breast-feeding infants and indicated relationship between this factors and clinical symptoms. 50 infants in age 1 to 13 months (mean 5 months) and their brast feeding mathers were studied. This children were exclusively breast-fed to the age of six months. The analysis were included clinical symptoms, predisposition factors to development of atopic disease and effect of dietary – pharmacological treatment mather or child. Serum total IgE level, serum levels of specific IgE (for cow´s milk and egg) eosinophilia were assessed. Skin prick tests and biological assay were performed too. Clinical manifestation of digestive system amy occure even at first days: in the 1st week 24% newborne, between 2-4 weeks 48%. The condition of food hypersensitivity in breast-fed children often takes multiorgans localisation. The signes from the digestive tract were the first. They increased in 2nd week of life: vomiting (35%), colic (27%), disorder weight of gain (19%). The most commonly reported manifestation were signs from respiratory system (33.8%): sniffles (37%), cought and wheezes (39%), bronchitis (17%). In cases where exlusive dietary treatment (mather or/and child) is inffective it´s necessary to undertake complex dietary – farmacological treatment of these ailments. The most important of allergological examinations in breast-fed infants is open challenge.
Manifestacja kliniczna objawów nadwrażliwości pokarmowej może wystąpić już we wczesnym okresie niemowlęcym.
Czynnikami usposabiającymi do rozwoju alergii pokarmowej są konstytucjonalne cechy organizmu (skłonność do atopii) oraz różnorodne czynniki środowiskowe (19, 15, 10).
Niektóre dzieci karmione piersią mogą przejawiać objawy nadwrażliwości pokarmowej już po pierwszych kilku karmieniach, w pierwszych godzinach lub dniach ich życia, są to często gwałtowne reakcje kliniczne. Przyjmuje się, że nawet śladowe ilości alergenów pokarmowych dostają się przez łożysko do organizmu dziecka zapoczątkowując reakcję uczuleniową. Dawką zaś wyzwalającą są antygeny pokarmowe przedostające się z przewodu pokarmowego kobiety do jej gruczołu piersiowego i spożywane przez niemowlę wraz z pokarmem matki już w pierwszych godzinach po urodzeniu (10, 15).
Celem pracy jest ustalenie czynników uważanych za predysponujące do wystąpienia objawów nadwrażliwości pokarmowej wśród niemowląt karmionych piersią, a także wykazanie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wybranymi czynnikami a charakterystyką objawów klinicznych obserwowanych u tych dzieci.
BADANE DZIECI I METODY BADAŃ
Badania przeprowadzono wśród 50 niemowląt w wieku od 1 msc. do 13 msc. (średnio 5 msc.) karmionych piersią od 1. doby do 6. miesiąca życia, u których podejrzewać można, że stwierdzane objawy chorobowe mają związek z nadwrażliwością pokarmową.
W pracy zastosowano następujące metody badania:
– analizę retrospektywną czasu i rodzaju występowania objawów klinicznych nadwrażliwości pokarmowej,
– analizę czynników predysponujących do wystąpienia objawów alergii lub nietolerancji pokarmowej (wg. Host´a, M. Kaczmarskiego),
– ocenę prospektywną stanu klinicznego dzieci (okres 6 miesięcy) z uwzględnieniem skuteczności zastosowanego leczenia dietetyczno-farmakologicznego u tych dzieci i/lub u ich matek.
Celem potwierdzenia nadwrażliwości pokarmowej IgE-zależnej wykonano:
1. oznaczenie stężenia całkowitej IgE i swoistych IgE w surowicy krwi dziecka (przeciwko białkom mleka krowiego, białkom jaja),
2. oznaczenie eozynofilii,
3. testy skórne punktowe (w wybranych przypadkach u dzieci w wieku powyżej 6 msc.),
4. otwartą próbę prowokacji ze szkodliwym alergenem pokarmowym.
WYNIKI BADAŃ
Wśród 50 dzieci z podejrzeniem wystąpienia objawów nadwrażliwości pokarmowej było 34 chłopców (68%) i 16 dziewczynek (32%). Masa urodzeniowa ciała zawierała się pomiędzy 25 a 95 percentylem, zaś w momencie prowadzonych badań między 3 a 90 percentylem. Prawidłowe przyrosty masy ciała obserwowano w 26 przypadkach (52%), zaś nieprawidłowe w 24 (48%). Rozwój psychomotoryczny został oceniony jako opóźniony w stosunku do normy wiekowej u 10 dzieci (20%).
Analiza wywiadu w kierunku schorzeń atopowych wykazała obecność atopii w 25 rodzinach badanych dzieci (50%); z czego jedna osoba z cechami atopii – 10 przypadków (20%), dwie osoby – 8 (16%) i trzy osoby – 7 (14%).
Biorąc pod uwagę czynniki środowiskowe warunkujące rozwój nadwrażliwości pokarmowej ustalono, że dietę eliminacyjną w okresie ciąży stosowało 6 kobiet (12%), zaś w okresie laktacji dieta wprowadzana była wraz z rozwojem objawów klinicznych nadwrażliwości u dzieci (tab. 1).
Tabela 1. Czas zastosowania diety eliminacyjnej u kobiet w okresie laktacji.
| Dieta eliminacyjna (elimination diet) | No | % |
| 1 tyg. życia dziecka (1st week of children life) | 6 | 12 |
| 1 msc. życia (1st month) | 7 | 14 |
| 2 msc. życia (2nd months) | 19 | 38 |
| 3-4 msc. (3-4 months) | 11 | 22 |
| 5 i powyżej msc. (5 & > 5 months) | 7 | 14 |
Eliminacja z diety obejmowała: mleko, jaja, owoce cytrusowe, czekoladę, orzechy, soję oraz w wybranych przypadkach inne produkty.
Status społeczno-ekonomiczny badanych rodzin przedstawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Status społeczno-ekonomiczny badanych rodzin dzieci karmionych piersią.
| Status ekonomiczny (economic status) | No | % |
| Wykształcenie (education) | | |
| Podstawowe (elementary school) | 14 | 28 |
| Średnie (secondary) | 24 | 48 |
| Wyższe (high) | 12 | 24 |
| Miejsce zamieszkania (dwelling place) | | |
| Wieś (country) | 32 | 64 |
| Miasto (city) | 18 | 36 |
| Warunki socjalne (social condition) | | |
| Dobre (good) | 29 | 58 |
| Średnie (middle) | 12 | 24 |
| Złe (bad) | 9 | 18 |
Jak wynika z przedstawionej tabeli większość dzieci mieszkała na terenach wiejskich (64%) w dobrych lub dość dobrych warunkach socjalno-bytowych (82%), w edukacji rodziców przeważało wykształcenie średnie (48%).
Narażenie na alergeny wziewne ustalono w 64% przypadków, a na dym tytoniowy w 32%.
Objawy infekcji wirusowych lub bakteryjnych w okresie niemowlęcym stwierdzono u 35 dzieci (70%), antybiotykoterapia była stosowana u 15 dzieci (30%).
Celem potwierdzenia nadwrażliwości pokarmowej IgE zależnej oznaczono poziom całkowitej IgE w surowicy krwi 26 dzieci (52%). Uzyskano wartości prawidłowe u 16 dzieci (32%) a wartości podwyższone u 10 pacjentów (20%). IgE specyficzne określono w 6 przypadkach (12%), w tym wyniki pozytywne uzyskano u 2 dzieci (4%). Nadwrażliwość dotyczyła białek mleka krowiego, białek jaj. Eozynofilię całkowitą we krwi obwodowej oznaczono u 16 pacjentów (32%), wyniki dodatnie dotyczyły 20% badanych. W wybranych przypadkach u 6 niemowląt (12%) powyżej 6 msc. życia wykonano punktowe testy skórne; wyniki pozytywne uzyskano u 2 dzieci (4%).
Analiza występujących objawów klinicznych nadwrażliwości pokarmowej u dzieci karmionych piersią wykazała, iż narządem najwcześniej reagującym był przewód pokarmowy (średnio 2 tydzień życia dziecka), następnie pojawiały się objawy skórne (4 tydzień) i objawy z układu oddechowego (6 tydzień).
Ryc.1. Liczba dzieci manifestujących objawy chorobowe w stosunku do czasu ich wystąpienia.
Na rycinie 1 przedstawiono liczbę dzieci manifestujących objawy chorobowe w stosunku do czasu ich wystąpienia. Największą grupę stanowili pacjenci, u których objawy stwierdzono pomiędzy 2 a 4 tygodniem życia – 48%; w 1 tygodniu życia – 24%; powyżej 8 tyg. – 20% i pomiędzy 4 a 8 tyg. – 8%. Nawrotowość występowania objawów dotyczyła wszystkich dzieci, z czego 2-3-krotne incydenty obserwowano u 32 niemowląt (64%) a 4 i powyżej u 18 (36%).
Najczęściej objawy kliniczne dotyczyły układu oddechowego (33,8% przypadków), układu pokarmowego (30,6%), skóry (24,8%); inne objawy (m.in. niepokój, zaburzenia snu, bezdechy) występowały u 10,7% niemowląt (ryc. 2). W zakresie układu oddechowego dominowały sapka (37%), kaszel i świsty (39%), następnie obturacyjne zapalenie oskrzeli (17%) i nieżyt nosa (10%) (ryc. 3). Z układu pokarmowego obserwowano przede wszystkim wymioty i ulewania (35%), kolki i wzdęcia (27%) oraz zaburzenia przyrostu masy ciała (19%); rzadziej zaparcia (10%) i biegunki (9%) (ryc. 4).
Ryc. 2. Układowa manifestacja kliniczna objawów.
Ryc. 3. Częstość występowania objawów klinicznych z układu oddechowego.
Ryc. 4. Częstość występowania objawów klinicznych z układu pokarmowego.
Manifestacja skórna obejmowała wysypki pieluszkowe i wyprysk dziecięcy (57%), nasilone zmiany łojotokowe (23%) i atopowe zapalenie skóry (20%) (ryc. 5). Z innych objawów występowały hipertransaminezemia (69%), niepokój, zaburzenia snu (13%), bezdechy (8%), drgawki (8%) (ryc. 6).
Ryc. 5. Częstotliwość manifestacji skórnej objawów klinicznych.
Ryc. 6. Częstość występowania objawów klinicznych z innych narządów i układów.
Ryc. 7. Efekty postępowania terapeutycznego.
Efekty postępowania leczniczego przedstawiono na rycinie 7.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Brodzińska-Pytel i wsp.: Rola przeciwciał IgA przeciw białkom mleka krowiego zawartych w pokarmie kobiecym w zapobieganiu alergii wczesnodziecięcej. Pediatria Polska 1997, 72:1009-1015. 2. Chandra J.W. i wsp.: Inffluence of maternal antigen avoidance during pregnancy and lactation on atopic eczema in infants. Clin. Allergy 1986, 16:563-569. 3. Firrer M.A. et al.: Effect of antygen head on development of milk antibodies in infants allergic to milk. Br. Med. J. 1981, 283:693-696. 4. Gerrard J.W. et al. Cow´s milk allergy. Prevalence and manifestation in an unselected series of newborns. Acta p. Scan. Suppl. 1973, 234:1-21. 5. Harmatz P.R. et al.: Transfer of dietary protein in breast milk. Ann. Allergy 1988, 61, 2:21-24. 6. Hill D.J. et al.: Manifestation of milk allergy. Clinical and immunological fidings. J. Pead. 1986, 109:270-276. 7. Host A. et al.: A prospectiv study of cow´s milk allergy i exlusive breast infants. Acta Paediatr. Scand. 1988, 77:663--670. 8. Isolauri E. et al.: Breast-feedding of allergic infants. J. Pediatr. 1999, 134:27-32. 9. Jakobsson I. et al.: Dietary bovine b-lactoglobulin in transfer to human milk. Acta Paediatr. Scand. 1985, 74:342-345. 10. Jarvinen K.M. et al.: Cow´s milk challenge through human milk evokes immune responses in infants with cow´s milk allergy. The J. of Pediatr. 1999, 9:506-512. 11. Kaczmarski M. i wsp.: Alergia i nietolerancje pokarmowe. Mleko, cukry, soja. Sanmedia 1993. 12. Kaczmarski M. et al.: Neonatal feeding and infant allergy. Kom. 8th European Workshop of Neonatology september 2-4 th 1999 Magdeburg. 13. Kaczmarski M. i wsp.: Najczęstsze pokarmy odpowiedzialne za stany nadwrażliwości pokarmowej i nietolerancji u dzieci i dorosłych. Alergie i nietolerancje pokarmowe – stanowisko polskiej grupy ekspertów. Sympozjum 1997, 4:25-29. 14. Kaczmarski M. i wsp.: Nadwrażliwość pokarmowa u niemowląt karmionych piersią. Alergologia współczesna 1999, 3:5-8. 15. Machtinger S. et al.: Cow´s milk allergy in breast-fed infants: The role of allergen and maternal secretory IgA antibody. J. Allergy Clin. Immunol. 1986, 02:341-347. 16. Marek A. i wsp.: Alergeny pokarmowe w mleku kobiecym. Przegl. Ped. Supll. 3. 17. Ratner B. et al.: Transmision of proteein sensitivess from mothers to offspring. J. Immunol. 1997, 14:269. 18. Sorva R. et al.: Beta-lactoglobulin secretion in human milk varies widely after cow´s milkingestion in mothers of infants with cow´s milk allergy. J. Allergy Clin. Immunol. 1994, 93:787-792. 19. Warner J.O.: Food allergy in fully breastfed anfants. Clin. Allergy 1980, 10:133-136.
