© Borgis - Nowa Pediatria 1/2003, s. 30-35
Aldona Siwińska, Waldemar Bobkowski, Jacek Zachwieja, Małgorzata Piątkowska-Kopczyk, Janusz Maciejewski
Zmiany w układzie krążenia u dzieci z kłębuszkowym zapaleniem nerek
Cardiovascular manifestations in children with glomerulonephritis
z Kliniki Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Kliniki: dr hab. n. med. Aldona Siwińska
Streszczenie
Introduction: In the course of glomerulonephritis (GN) the changes in circulatory system are observed. The aim of the research was the evaluation of circulatory system in children with GN (including lupus erythematosus and the other forms of GN).
Materials and methods: The sample group was 30 children with GN aged 5-14 years old (age?SD: 9.3?1.2, 14 males and 16 females). The study group consisted of 10 patients with lupus erythematosus and 20 patients with different diseases. The data from the review, physical examination of circulatory system, ECG, 24-hour Holter monitoring, chest X-Ray and Doppler echocardiography were considered. Control group consisted of 50 healthy children.
Results: Ventricular arrhythmias (Lown 1 and 2) appeared in 30% of patients with GN, supraventricular arrhythmias in slightly more then 30%. In 30% of the patients the I degree of atrio-ventricular block occurred. In children with GN the increased diameters any hypertrophy of the left ventricle (LV) occurred, of greater significance in patients with lupus GN. The diastolic malfunction of LV occurred as well. The disturbances in relaxation of the LV were found in children with GN as compared with control group. These disturbances were greater in patients with lupus GN. In 30% the pericarditis and in 15% the mild mitral regurgitation occurred.
Conclusions: 1. The children with GN require cardiological care due to common coexistence of disturbances in cardiovascular system. 2. The patients with lupus GN require extraordinary cardiological care. 3 The pericarditis, hypertrophy and the disturbances of diastolic function of LV are the most common disturbances in circulatory system in children with GN, especially with lupus GN. 4. In 30% of the patients with GN the arrhythmias, not requiring any treatment, occur. 5. The monitoring of blood pressure is required due to arterial hypertension in 60% of patients with GN.
WSTĘP
Istotą glomerulopatii są procesy chorobowe toczące się na podłożu zmian strukturalnych i czynnościowych zapoczątkowanych w kłębuszkach nerkowych i rozszerzających się na cały miąższ nerki. W patogenezie większości z nich znaczącą rolę odgrywają reakcje zapalne, stąd nazwa kłębuszkowe zapalenie nerek (k.z.n.). Objawy kliniczne tych schorzeń są niespecyficzne, rozwijają się najczęściej wolno, mając często przez wiele tygodniu charakter utajony (1, 2).
Glomerulopatie mogą wystąpić w przebiegu chorób układowych (3, 4). W ich powstaniu uwzględnia się podłoże autoimmunologiczne. Do takich schorzeń należą między innymi toczniowe zapalenie nerek (5, 6, 7, 8). Objawy ze strony nerek występują u około 2/3 dzieci z toczniem trzewnym. Nefropatia w przebiegu tocznia należy do najczęstszych zapaleń nerek, jednakże u większości chorych objawy nerkowe nie są pierwszymi symptomami tej choroby. Toczeń jest chorobą wieloukładową, stąd proces chorobowy obejmować może także układ sercowo-naczyniowy (9, 10, 11, 12).
CEL PRACY
Nieinwazyjna ocena układu krążenia u dzieci z k.z.n, w tym z toczniowym k.z.n i innymi postaciami k.z.n.
MATERIAŁ
Badaniami objęto 30 dzieci w wieku 5-14 lat (śr. 9,3?1,2; 16 dziewcząt i 14 chłopców) z k.z.n., leczonych w latach 1997-2002 w Klinice Kardiologii i Nefrologii Dziecięcej Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W grupie tej było 10 dzieci z k.z.n w przebiegu tocznia układowego oraz 20 dzieci w przebiegu innych k.z.n. Badanie przeprowadzono w dniu przyjęcia do Kliniki. U żadnego dziecka nie stwierdzono wrodzonej wady serca oraz wykładników niewydolności nerek. Grupę kontrolną stanowiło 50 dzieci zdrowych (27 dziewcząt i 23 chłopców) w wieku 9,5?1,3 lat. Nie stwierdzono istotnej różnicy wieku oraz rozkładu płci pomiędzy badanymi grupami.
METODY BADAŃ
Uwzględniono wyniki badania podmiotowego, przedmiotowego układu krążenia, ekg, 24-godzinne monitorowanie czynności serca metodą Holtera, rtg klatki piersiowej oraz echokardiografii dopplerowskiej.
Analiza statystyczna
Wszystkie obliczenia statystyczne wykonano z wykorzystaniem programu Statistica. Zmienne ciągłe przedstawiono jako wartość średnią ? 1 odchylenie standardowe. Znamienność różnic sprawdzano testem t-Studenta i analizy wariancji. Za znamienny przyjęto poziom istotności p<0,05.
WYNIKI
U wszystkich dzieci z k.z.n. stwierdzono w wywiadzie obrzęki, najczęściej w obrębie podudzi, stóp oraz powiek. U 2/3 badanych występowało nadciśnienie tętnicze (tab. 1). Najczęściej zgłaszanymi dolegliwościami była mała tolerancja wysiłku oraz uczucie duszności. Bóle w klatce piersiowej zgłaszała 1/3 badanych, w tym połowa dzieci z toczniowym k.z.n. U ponad 1/3 stwierdzono w wywiadzie kołatania i niemiarową czynność serca.
Tabela 1. Badanie podmiotowe dzieci z k.z.n.
| Badany wskaźnik | Dzieci z k.z.n. (n=30) | Toczniowe k.z.n. (n=10) | Inne k.z.n. (n=20) |
| Bóle w klatce piersiowej | 10 | 5 | 5 |
| Mała tolerancja wysiłku | 27 | 9 | 18 |
| Zasłabnięcia | 4 | 1 | 3 |
| Duszność | 21 | 6 | 15 |
| Nadciśnienie tętnicze | 20 | 8 | 12 |
| Kołatanie, niemiarowa praca serca | 14 | 5 | 9 |
| Obrzęki | 30 | 10 | 20 |
| Czas od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia rozpoznania | 8-42 dni
(19,6?4,5) | 9-42 dni
(21,3+6,6) | 8-34 dni
(15,3?4,2) |
W chwili przyjęcia do Kliniki u wszystkich dzieci stwierdzono obrzęki, u 2/3 nadciśnienie tętnicze. Objawy jawnej niewydolności serca manifestowało tylko 2 badanych (tab. 2).
Tabela 2. Badanie podmiotowe dzieci z k.z.n.
| Badany wskaźnik | Dzieci z k.z.n.
(n=30) | Toczniowe k.z.n.
(n=10) | Inne k.z.n.
(n=20) |
| Objawy niewydolności serca | 2 | 1 | 1 |
| Nadciśnienie tętnicze | 20 | 8 | 12 |
| Obrzęki | 30 | 10 | 20 |
| Powiększenie wątroby | 6 | 3 | 3 |
U większości chorych stwierdzono elektrokardiograficzne cechy przerostu lewej komory (LV, left ventricle), u niespełna 2/3 cechy przerostu prawej komory (tab. 3). U ponad 2/3 stwierdzono zaburzenia okresu repolaryzacji (ryc. 1 – str. 32). Komorowe zaburzenia rytmu (Lown1 i 2) stwierdzono u mniej niż 2/3 chorych U nieco ponad 2/3 badanych występowały pojedyncze pobudzenia przedwczesne nadkomorowe. U 1/3 chorych stwierdzono blok przedsionkowo-komrowy I°.
Tabela 3. Ekg oraz badanie holterowskie u dzieci z k.z.n.
| Badany wskaźnik | Dzieci z k.z.n.
(n=30) | Toczniowe k.z.n.
(n=10) | Inne k.z.n.
(n=20) |
| Cechy przerostu lewej komory | 25 | 10 | 15 |
| Cechy przerostu prawej komory | 16 | 6 | 10 |
| Zaburzenia okresu repolaryzacji | 22 | 10 | 12 |
| Komorowe zaburzenia rytmu serca | 10 | 6 | 4 |
| Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca | 11 | 4 | 6 |
| Zaburzenia przewodzenia (blok AV I°) | 11 | 5 | 5 |
Ryc. 1. Ekg dziecka z toczniowym k.z.n. Przerost LV, zaburzenia okresu repolaryzacji.
U większości chorych stwierdzono radiologiczne cechy przerostu LV (ryc. 2), u nieco ponad 1/3 cechy powiększenia obu komór. U 1/3 badanych wysunięto podejrzenie obecności płynu w worku osierdziowym (tab. 4).
Ryc. 2. Rtg klatki piersiowej dziecka z toczniowym k.z.n. Powiększenie LV.
Tabela 4. Rtg klatki piersiowej p-a i boczne z kontrastem w przełyku u dzieci z k.z.n.
| Badany wskaźnik | Dzieci z k.z.n. (n=30) | Toczniowe k.z.n. (n=10) | Inne k.z.n.
(n=20) |
| Powiększenie lewej komory | 25 | 3 | 10 |
| Powiększenie prawej komory | 4 | 1 | 3 |
| Powiększenie obu komór | 13 | 6 | 7 |
| Podejrzenie płynu w worku osierdziowym | 10 | 4 | 6 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Hruby Z.: Choroby nerek obejmujące pierwotnie kłębuszki nerkowe (glomerulopatie). Hruby Z. Nefrologia praktyczna. PZWL 2001, 75-122. 2. Wierzchowska-Słowiaczek E., Ogarek I.: Kłębuszkowe zapalenie nerek. Klinika Pediatryczna 2001, 9:35-37. 3. Roldan C.A., Crawford M.H.: Choroby tkanki łącznej a serce. Crawford MH. Kardiologia. PZWL 1995, 545-573. 4. Wilkosz K., Stec Z.: Nerki w chorobach układowych. Klinika Pediatryczna 2001, 9:38-45. 5. Zwolińska D. i wsp.: Toczeń układowy u dzieci. Pol. Merkuriusz Lek. 2000, 8:454-456. 6. Yang LY. et al.: Lupus nephritis - a review of 167 patients. Pediatrics 1994, 94: 335-340. 7. Bagi N. et al.: Lupus nephritis in children: a longitudinal study of prognostic factors and therapy. J. Am. Soc. Nephrol. 1996, 7:924-929. 8. Durlik M.: Nefropatia w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego. Klinika 1992, 1:42-43. 9. Badui E. et al.: Cardiovascular manifestations in systemic lupus erythematosus. Prospective study of 100 patients. Angiology 1985, 36:431-441. 10. Moiseev V.S.,Tareeva I.E.: Cardiovascular aspects of systemic lupus erythematosus pathology. Kardiologiia 1980, 20:30-34. 11. Roldan C.A. et al.: An echocardiographic study of valvular heart disease associated with systemic lupus erythematosus. N. Engl. J. Med. 1996, 335:1424-1330. 12. Lagana B. et al.: Heart rate variability and cardiac autonomic function in system lupus erythematosus. Lupus 1996, 5:49-55.
