© Borgis - Nowa Pediatria 1/2003, s. 45-47
Joanna Cielecka-Kuszyk1, Małgorzata Woźniak2, Joanna Pawłowska2, Irena Jankowska2, Maria Zegadło-Mylik1
Znaczenie diagnostyczne przeciwciał przeciwgranulocytarnych cytoplazmatycznych w schorzeniach autoimmunologicznych ze szczególnym uwzględnieniem chorób wątroby
Diagnostic value of the anti-neutrophil cytoplasmic antibodies (ANCA) in autoimmune disease
1 z Zakładu Patologii Instytutu Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Bogdan M. Woźniewicz
2 z Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Instytutu Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Jerzy Socha
Streszczenie
Antineutrophil cytoplasmic antibodies represent a group of heterogenous autoantibodies directed against cytoplasm of neutrophilic granulocytes. They have been detected in serum of patients with autoimmune disease. Assessment of antigenic specifities is not clear. They occur in systemic vasculitides, where their titers are related to disease activity. They have also prognostic significance in inflammatory bowel diseases, especially in ulcerous colitis and Crohn disease. The clinical significance of ANCA in autoimmune hepatitis is not clear, but they occur after long standing dysregulation of the immune system. Some autors point out on their association with more severe course and frequent relapses. Overlap syndromes, such as autoimmune hepatitis associated with primary sclerosing cholangitis and autoimmune hepatitis associated with ulcerous colitis, are also characterized by significantly high titers of ANCA.
Przeciwciała cytoplazmatyczne przeciwgranulocytarne (ANCA) są przeciwciałami skierowanymi przeciw ziarnistościom cytoplazmatycznym granulocytów obojętnochłonnych i monocytów. Po raz pierwszy zostały opisane przed dwudziestoma latami u pacjentów z gwałtownie postępującym zapaleniem kłębków nerkowych (1). Obecność tych przeciwciał stwierdzono również w surowicy chorych z ziarniniakiem Wegenera (2) i pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, co spowodowało wzrost zainteresowania tym nowym markerem serologicznym i doprowadziło do stworzenia nowej standaryzacji dla metody immunofluorescencji – ANCA IFA (3).
Zróżnicowana terminologia ANCA spowodowana jest dwoma różnymi typami fluorescencji przy zastosowaniu granulocytów utrwalonych w etanolu: c-ANCA charakteryzujące się rozsianą, ziarnistą fluorescencją cytoplazmatyczną i p-ANCA charakteryzujące się okołojądrową fluo-rescencją cytoplazmatyczną. Powstawanie typu okołojądrowego spowodowane jest utrwaleniem w etanolu, podczas gdy utrwalenie w formalinie nie wykazuje różnicy w obrazie fluorescencyjnym zarówno dla c-ANCA, jak i p-ANCA. Jest jednak bardzo pomocne przy badaniu surowicy, w której jednocześnie występują przeciwciała przeciwjądrowe (ANA). Do tych dwóch klasycznych typów fluorescencji należy dodać podtyp p-ANCA, opisywany jako atypowe p-ANCA, także X-ANCA lub a-ANCA, charakteryzujący się dodatkowo specyficzną fluorescencją jądrową lub jąderkową (4).
Różne typy fluorescencji ANCA wskazują na heterogenność antygenów docelowych. Antygenem rozpoznawanym przez c-ANCA jest proteinaza 3 (PR3) znajdująca się w azurofilnych ziarnistościach granulocytów obojętnochłonnych. W typie klasycznym p-ANCA nie stwierdza się tak wyraźnej reaktywności jak w c-ANCA. Mimo to, w 69-80% pacjentów aktywność związana jest najczęściej z mieloperyksydazą znajdującą się również w azurofilnych ziarnistościach cytoplazmatycznych, oraz rzadziej z azurocydyną, beta-glukuronidazą, katepsyną G, BPI (Bactericidal/permeability increasing factor), elastazą i laktoferyną. Lista potencjalnych antygenów dla atypowych p-ANCA jest podobna do klasycznych p-ANCA z wykluczeniem mieloperoksydazy, jednak możliwe są inne potancjalne białka cytoplazmatyczne, jak aktyna, enolaza i katalaza i HMG1 (high mobility gruop protein). Ostatnio także wykryto szereg antygenów jądrowych reagujących z ANCA. W tabeli 1 podano schorzenia i częstość występowania poszczególnych typów ANCA (5).
Tabela 1. Występowanie ANCA w chorobach autoimmunologicznych.
| Schorzenie | Typ fluorescencji | Częstość występowania |
| Zapalenie naczyń systemowe: |
| Ziarniniak Wegenera | c-ANCA | 80-90% |
| Zapalenie naczyń | p-ANCA | 60-80% |
| Zapalenie kłębków nerkowych | p-ANCA | 40-80% |
| Zespół Strug-Strauss | c-ANCA, p-ANCA | 10-20% |
| Klasyczne guzkowe zapalenie tętnic | c-ANCA, p-ANCA | 10-20% |
| Kolagenozy: |
| Uogólniony toczeń LE | p-ANCA; rzadziej a-ANCA | 15-30% |
| Reumatoidalne zapalenie stawów | p-ANCA; rzadziej a-ANCA | 20-40% |
| Zespół Felty´ego | p-ANCA; rzadziej a-ANCA | 40-50% |
| Zespół Schoenlein-Hennoch | p-ANCA | 5-10% |
| Przewlekłe schorzenia jelit: |
| CU1 | a-ANCA | 60-87% |
| CD2 | a-ANCA | 5-20% |
| Choroby autoimmunologiczne wątroby: |
| PSC3 | a-ANCA | 60-92% |
| AIH4 | a-ANCA | 50-96% |
| PBC5 | a-ANCA; rzadziej p-ANCA | 5-29% |
Objaśnienia: 1wrzodziejące zapalenie jelit (colitis ulcerosa); 2choroba Crohna; 3pierwotnie stwardniejące zapalenie dróg żółciowych (primary sclerosing cholangitis); 4autoimmunologiczne zapalenie wątroby (autoimmune hepatitis); 5pierwotna marskość żółciowa (primary biliary cirrhosis).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Davies D. et al.: Segmental necrotizing glomerulopehritis with antineutrophil antibody: possible arbovirus aethiology? Brit. Med. J. 1982, 285:606. 2. Wounde van der F. et al.: Autoantibodies against neutrophils and monocytes: tools for diagnosis and marker of disease activity in Wegener´s granulomatosis. Lancet 1985, 1:425-29. 3. Wiik A.: Delineation of standard procedure for indirect immunofluorescence detection of ANCA. Acta Pathol. Microbiol Scand. 1989, 6:12-13. 4. Rump J. et al.: A new type of perinuclear anti-neutrophil cytoplasmic antibody (p-ANCA) in active ulcerative colitis but not in Crohn´s disease. Immunobiology 1990, 181:406-13. 5. Terjung B. et al.: Antineutrophile zytoplasmatische Antikoerper und ihre diagnostische Bedeutung als Seromarker. Dtsch. Med. Wschr. 1999, 124:131401320. 6. Cielecka-Kuszyk J. et al.: Serological and histopathological featrures in autoimmune hepatitis – overlap syndrome in children. Ann. Diagn. Paediatr. Pathol. 2001, 5:57-9. 7. Mizoguchi E. et al.: Antineutrophil cytoplasmic antibodies in T cell receptor alpha-deficient mice with chronic colitis. Gastroenterology 1997, 113:1828-35. 8. Roozendaal C., Kallenberg C.G.M.: Anti-neutrophili cytoplasm autoantibodies (ANCA) in autoimmune liver disease. Hepato-Gastroenterology 1999, 46:3034-40. 9. Claise C. et al.: Antineutrophilic cytoplaasmic autoantibodies in autoimmune liver and inflammatory bowel disease. Liver 1996, 16:28-34. 10. Tervaet C. et al.: Prevention of relapses in Wegener´s granulomatosis by treatment based on antineutrophil cytoplasmic antibody titre. Lancet 1990, 336:709-11. 11. Cambridge G. et al.: Anti-neutrophilic antibodies in inflammatory bowel disease: prevalence and diagnostic role. Gut 1992, 33:668-74. 12. Roozendaal C. et al.: Clinical significance of anti-neutrophil cytoplasmic antibodies (ANCA) in autoimmune liver diseases. J. Hepatol. 2000, 32:734-41.
