Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 10/2007, s. 403-407
*Bogusława Baranowska
Udział czynników neuroendokrynnych w długowieczności
Neuroendocrine aspects of longevity
Zakład Neuroendokrynologii Klinicznej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. Bogusława Baranowska
Streszczenie
W celu oceny zależności stanu neuroendokrynnego i metabolicznego u ludzi długowiecznych zbadano 75 kobiet powyżej 100 lat (stulatków) i porównano z grupą kobiet poniżej 70 lat oraz z grupą młodych kobiet.
Wyniki badań wykazały u ludzi długowiecznych odmienne wydzielanie hormonów przysadkowych, tarczycowych oraz podwyższone stężenie w osoczu adiponektyny, a obniżone NPY, leptyny i insuliny. Stwierdzono zależność pomiędzy aktywnością badanych peptydów a parametrami metabolicznymi.
Wysoka aktywność adiponektyny i niska aktywność NPY może odgrywać rolę w mechanizmach długowieczności.
Summary
In order to evaluate the endocrine status and release of neuropeptides involved in the control of energy homeostasis in relation to metabolic status in aging humans, 75 women above 100 yrs old – "centenarians” were investigated in comparison with group of elderly women (below 70 yrs) and group of young women.
Our results demonstrated in centenarians a different release of pituitary, thyroid and adrenal hormones as well as higher plasma adiponectin levels and lower NPY, leptin and insulin concentrations.
Our findings indicate the relationship between activity of these neuropeptides and metabolic parameters.
Higher activity of adiponectin and lower activity of NPY may play a role in the mechanism of longevity.



WSTĘP
Postęp nauk medycznych przyczynia się do wydłużenia życia człowieka. W 1950 roku liczba ludzi powyżej 60 roku życia stanowiła mniej niż 5% populacji światowej (205 milionów), obecnie szacuje się wzrost tej liczby do 10% (606 milionów), a w następnych 50 latach przewiduje się dalszy wzrost do 2 bilionów (1).
Liczbę stulatków na świecie ocenia się w granicach 180.000, a w następnych 50 latach liczba ta może osiągnąć 3,2 miliony (1).
Okres starzenia się u człowieka jest związany z wystąpieniem zmian hormonalnych i zaburzeń metabolicznych.
U zwierząt i ludzi w starszym wieku stwierdzono zmiany morfologiczne w jądrach podwzgórza odpowiedzialnych za kontrolę homeostazy energetycznej i sekrecję hormonalną (2).
Zaburzenia regulacji osi podwzgórzowo-przysadkowo-tarczycowej-nadnerczowej-gonadowej, układu GHRH-GH-IGF1 oraz zaburzenia czynności hormonalnej trzustki były opisywane u ludzi w starszym wieku (3).
Biologiczną konsekwencję somatopauzy (obniżenie aktywności GH-IGF1), adrenopauzy (stopniowy spadek wydzielania dehydroepiandrosteronu-DHEA) czy zmienionego wydzielania gonadotropin i hormonów gonadowych (menopauza – u kobiet, andropauza – u mężczyzn) są zaburzenia metaboliczne (3).
Zespół metaboliczny prowadzący do powikłań sercowo – naczyniowych, mózgowo-naczyniowych, a przez to do zwiększonej śmiertelności występuje u ok. 15-20% ludzi powyżej 70 roku życia.
W kontroli homeostazy energetycznej, jak również w mechanizmie sekrecji hormonalnej odgrywają rolę: neuropeptydy podwzgórzowe, peptydy wydzielane przez komórki tłuszczowe, peptydy trzustkowe i hormony przewodu pokarmowego.
Okazało się, że u ludzi długowiecznych – stulatków obserwuje się korzystniejsze parametry metaboliczne, np.: niższą zawartość masy tłuszczowej, lepsze wskaźniki tolerancji glukozy i profilu lipidów oraz wyższy wskaźnik metaboliczny – RMR (resting metabolic rate) (4, 5, 6).
O długowieczności mogą decydować czynniki genetyczne, środowiskowe i być może neuroendokrynne.
Żeby odpowiedzieć na pytanie, czy czynniki neuroednokrynne odgrywają rolę w mechanizmie długowieczności, należy przeanalizować ich znaczenie w kontroli homeostazy energetycznej i hormonalnej, należy ocenić, jaki jest stan neuroendokrynny w okresie starzenia, u ludzi długowiecznych oraz ludzi z zespołem metabolicznym, np.: w otyłości.
NEUROENDOKRYNNA KONTROLA HOMEOSTAZY ENERGETYCZNEJ (7)
Neuroepeptydy podwzgórzowe
Bodźce aferentne z przewodu pokarmowego i z tkanki tłuszczowej docierają do ośrodkowego układu nerwowego (OUN), głównie do podwzgórza, gdzie się znajduje ośrodek sytości (w jądrze brzuszno-przyśrodkowym) oraz ośrodek głodu (w jądrach bocznych podwzgórza).
W jądrze łukowatym następuje integracja sygnałów regulujących łaknienie. Wyróżnia się dwa główne układy integracyjne:
1. Układ stymulujący łaknienie (oreksygeniczny) – neuropeptyd Y (NPY)/ białko Agouti (AgRP)
Neuropeptyd Y (NPY) jest 36-aminokwasowym peptydem bogato reprezentowanym w centralnym układzie nerwowym, gdzie działa jako neurotransmitter. NPY należy do grupy peptydów silnie stymulujących łaknienie i odgrywających istotną rolę w mechanizmie powstawania insulinooporności, nietolerancji glukozy oraz w patogenezie otyłości, szczególnie skojarzonej z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym (8).
Do tej grupy należy również zaliczyć układ endocannabinoidowy, który jest endogennym i fizjologicznym układem odgrywającym rolę w centralnej i obwodowej regulacji bilansu energetycznego (9, 10).
Endocannabinoidowy układ zawiera 2 cannabinoidowe receptory CB1 i CB2 i endogenne ligandy: anandamide (arachidonoylethandamide (AEA) i 2 – arachidonoylglycerol (2-A6).
Endoccanabinoidy są obecne głównie w podwzgórzu, ale również w tkance tłuszczowej, wątrobie, mięśniach.
Aktywacja układu endocannabinoidowego odbywa się za pośrednictwem receptorów CB1 i prowadzi do zwiększenia łaknienia i wzrostu ciężaru ciała. Natomiast blokada receptorów CB1 ma działanie hamujące na pobór pokarmu i wywiera korzystne działanie na metabolizm lipidów i węglowodanów.
2. Układ hamujący łaknienie (anoreksygeniczny) – układ melanokortyn POMC/CART.
Proopiomelanokortyna (POMC) jest prekursorem hormonów α-MSH i ACTH.
CART (cocaine amphetamine related transcript) wywiera silne działanie hamujące łaknienie we współdziałaniu z POMC. Układ POMC/CART pobudza, a układ NPY/AgRP hamuje układ współczulny.
W regulacji łaknienia uczestniczą również inne układy neuroprzekaźników.
Zwiększenie aktywności układu dopaminergicznego, α2-adrenergicznego i GABA-ergicznego prowadzi do zwiększenia łaknienia, natomiast zwiększenie aktywności układu β-adrenergicznego, cholinergicznego i serotonicznego wiąże się z hamowaniem łaknienia.
Wewnątrzwydzielnicza czynność tkanki tłuszczowej
Tkanka tłuszczowa jest nie tylko magazynem energetycznym ustroju, lecz także narządem wydzielania wewnętrznego i miejscem działania hormonów. Spośród białek wydzielanych przez tkankę tłuszczową największą rolę w kontroli łaknienia odgrywają leptyna, adiponektyna i rezystyna.
Leptyna jest wydzielana przez komórki tłuszczowe (adipocyty) i transportowana przez barierę krew-mózg do OUN (11), gdzie działa za pośrednictwem swoistych receptorów, hamuje układ stymulujący łaknienie (NPY/AgRP) i pobudza układ hamujący łaknienie (POMC/CART). Działając za pośrednictwem nerwu błędnego i jąder podwzgórza i pnia mózgu, zwiększa aktywność układu współczulnego. W wyniku tych działań dochodzi do wystąpienia uczucia sytości, zahamowania łaknienia i spożywania mniejszej ilości pokarmu. Leptyna wywiera również wpływ na procesy metaboliczne poprzez zwiększenie termogenezy. Leptyna pobudza zużycie glukozy, hamuje lipogenezę i pobudza metabolizm tkanki tłuszczowej. Odgrywa także ważną rolę w procesach wzrastania, dojrzewania płciowego u dzieci, w regulacji gęstości mineralnej kości, procesach reprodukcyjnych, stymulacji hematopoezy i angiogenezy oraz bierze udział w regulacji mechanizmów odpornościowych. Wydzielanie leptyny jest tym większe, im większe są wartości wskaźnika masy ciała ( body mass index – BMI; iloraz masy ciała w kg i wzrostu w m do kwadratu) oraz zawartość tkanki tłuszczowej w ustroju (8).
Adiponektyna jest 247 – aminokwasowym peptydem wydzielanym przez komórki tłuszczowe, odgrywającym ważną rolę w metabolizmie glukozy i lipidów. Peptyd ten obniża stężenie wolnych kwasów tłuszczowych poprzez zwiększenie procesów oksydacyjnych w mięśniach szkieletowych, stymuluje wychwyt glukozy przez adipocyty i komórki mięśni dzięki aktywacji AMP-proteinowej kinazy.
Obniżenie zawartości trójglicerydów w mięśniach i wątrobie prowadzi do zwiększenia insulinowrażliwości (12). Ponadto adiponektyna wywiera bezpośrednie działanie antymiażdżycowe i antyzapalne na śródbłonek naczyń (13).
Zmniejszenie stężenia adiponektyny w osoczu obserwowano w otyłości, cukrzycy typu 2 i insulinooporności (14, 15).
Adiponektynę uznano zatem jako hormon o działaniu przeciwcukrzycowym, przeciwzapalnym i przeciwmiażdżycowym.
Rezystyna jest peptydem wywierającym działanie przeciwstawne do adiponektyny, nasila bowiem insulinooporność i dodatnio koreluje z zawartością tkanki tłuszczowej i insulinoopornością.
Insulina
Stężenie insuliny w surowicy, podobnie jak stężenie leptyny, wzrasta w warunkach dodatniego bilansu energetycznego i maleje w warunkach bilansu ujemnego. Insulina przechodzi przez barierę krew-mózg i hamuje układ NPY/AgRP.
Hormony przewodu pokarmowego
Ghrelina jest 28-aminokwasowym peptydem wytwarzanym przez komórki żołądka oraz jelita cienkiego i grubego; jej ekspresję wykryto również w innych tkankach (nazwa ghrelina nawiązuje do jej zdolności indukowania wydzielania GH). Ghrelina jest naturalnym ligandem receptorów dla tzw. substancji pobudzających wydzielanie hormonu wzrostu ( growth hormone secretagouges – GHS), które działają niezależnie od hormonu uwalniającego hormon wzrostu (GHRH). Aktywacja receptora GHS-R typu 1 przez ghrelinę w neuronach NPY/AgRP w jądrze łukowatym powoduje zwiększenie łaknienia (16, 17). Ghrelina zwiększa również ilość tkanki tłuszczowej przez zmniejszenie oksydacji tłuszczów, ponadto wywiera wpływ lokalny na opróżnianie żołądka i zmniejsza wydatek energetyczny (16).
Do hormonów przewodu pokarmowego odgrywających istotną rolę w kontroli łaknienia należą także peptyd glukagonopodobny 1 (GLP-1) i cholecystokinina, pobudzające układ nerwu błędnego, oraz peptyd YY (PYY) 3-36, hamujący układ NPY/AgRP.
PEPTYDY ODGRYWAJĄCE ROLĘ W KONTROLI HOMEOSTAZY ENERGETYCZNEJ U LUDZI DŁUGOWIECZNYCH (BADANIA WŁASNE)
Badaniom poddano 75 kobiet w wieku poniżej 100 lat – stulatkowie, 26 kobiet poniżej 70 lat i 45 kobiet poniżej 45 lat. Szczegółowe dane kliniczne i biochemiczne przedstawiono w poprzednich publikacjach (18, 19, 20).
W tabeli 1 przedstawiono stężenie w osoczu adiponektyny, leptyny, NPY ghreliny i insuliny.
Tabela 1. Stężenia adiponektyny, leptyny, NPY, ghreliny – active i insuliny w osoczu (x ± SEM).
 "Stulatki"Kobiety < 70 latKobiety młode
Adiponektyna (?g/ml)17,15?1,110,0?1,3***10,78?1,0***
Leptyna (ng/ml)8,16?0,913,38?1,5***10,6?2,5
NPY (pg/ml)13,45?2,325,44?5,7**4,9?0,3***
Ghrelina active (pg/ml)58,9?3,766,4?6,485,6?9,25*
Insulina (?U/ml)5,6?0,437,8?1,114,1?1,6***
* p<0,05 między grupą stulatków i innymi badanymi grupami
** p <0,01 między grupą stulatków i innymi badanymi grupami
*** p <0,001 między grupą stulatków i innymi badanymi grupami
Szczegółowe wyniki badań oraz zależność stężenia peptydów kontrolujących homeostazę energetyczną ze wskaźnikami metabolicznymi przedstawiono w publikacjach (18, 19, 20).
Stężenie leptyny w osoczu w grupie stulatków było statystycznie znamiennie niższe w porównaniu z grupą kobiet poniżej 70 lat (p <0,001).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. United Nations. Population Division, Department of Economic and Social Affairs. World Population Prospects: the 2000 Revision. Highlights. United Nations, New York 2001b.
2. Rehman H.U., Masson E.A.: Neuroendocrinology of ageing. Age Ageing 2001; 30: 279-287.
3. Lamberts S.W., van den Beld A.W., van der Lely A.J.: The endocrinology of aging. Science 1997; 278: 419-24.
4. Paolisso G., Gambardella A., et al.: Body composition, body fat distribution, and resting metabolic rate in healthy centenarians. Am. J. Clin. Nutr., 1995; 62:746-50.
5. Paolisso G., Gambardella A., et al.: Preserved antilipolytic insulin action is associated with a less atherogenic plasma lipid profile in healthy centenarians. J. Am. Geriatr. Soc., 1997; 45: 1504-9.
6. Paolisso G., Gambardella A., et al.: Glucose tolerance and insulin action in healthy centenarians. Am. J. Physiol., 1996; 270: 890-6.
7. Baranowska B.: Zaburzenia odżywiania. Neuroendokrynna kontrola głodu i sytości. In: Szczeklik A. editors. Choroby wewnętrzne ed 1. Kraków, 2005; 1217-1218.
8. Baranowska B., Wasilewska-Dziubińska E., et al.: Neuropeptide Y, galanin and leptin release in obese women and in women with anorexia nervosa. Metabolism 1997; 46: 1384-1389.
9. Cooper S.J.: Endocannabinoids and food consumption: comparisons with benzodiazepine and opioid palatability-dependent appetite. Eur. J. Pharmacol., 2004; 500: 37-49.
10. Engeli S., Jordan J.: The endocannabinoid system: body weight and metabolic regulation. Clin. Cornerstone 2006; 8 (suppl 4): S24-S35.
11. Banks W.A., Kastin A.J., et al.: Leptin enters the brain by a saturable system independent of insulin. Peptides 1996; 17: 305-311.
12. Kadowaki T., Yamauchi T.: Adiponectin and adiponectin receptors. Endocrine Rev., 2005; 26: 439-451.
13. Goldstein B.J., Scalia R.: Adiponectin: a novel adipokine linking adipocytes and vascular function. J. Clin. Endocr. Metab., 2004; 89: 2563-2568.
14. Matsubara M., Maruoka S., et al.: Decreased plasma adiponectin concentrations in women with dyslipidemia. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2002; 87: 2764-2769.
15. Choi K.M., Lee J., et al.: Serum adiponectin concentrations predict the developments of type 2 diabetes and the metabolic syndrome in elderly Koreans. Clin. Endocrinol. 2004; 61: 75-80.
16. Konturek S.J., Konturek J.W., et al.: Brain – gut axis and its role in the control of food intake. J. Physiol. Pharmacol., 2004; 55: 137-154.
17. Konturek P.C., Konturek J.W., et al.: Neurohormonal control of food intake, basic mechanisms and clinical implications. J. Physiol. Pharmacol., 2005; 56, suppl 6: 5-25.
18. Baranowska B., Wolińska-Witort E., et al.: Evaluation of neuroendocrine status in longevity. Neurobiology of Aging 2007; 28: 774-783.
19. Bik W., Baranowska-Bik A., et al.: The relationship between adiponectin levels and metabolic status in centenarian, early elderly, young and obese women. Neuroendocrinol. Ltt., 2006; 27: 493-500.
20. Baranowska B., Bik W., et al.: Neuroendocrine control of metabolic homeostasis in polish centenarians. J. Physiol. Pharmacol., 2006; 57: suppl. 6: 55-61.
21. Robinson D.S., Nies A., et al.: Aging monoamines and monoamine-oxidase levels. Lancet 1972; 1: 290-1.
22. Demarest K.T., Riegle G.D., Moore K.E.: Characteristics of dopaminergic neurons in the aged male rat. Neuroendocrinology 1980; 31: 222-7.
23. Morimoto N., Kawakami F., et al.: Age-related changes in growth hormone releasing factor and somatostatin in the rat hypothalamus. Neuroendocrinology 1988; 47: 459-64.
24. Leow M.K., Loh K.C.: Controversial endocrine interventions for the aged. Singapore Med. J., 2006; 47, 7: 569-579.
otrzymano: 2007-04-16
zaakceptowano do druku: 2007-07-10

Adres do korespondencji:
*Bogusława Baranowska
Zakład Neuroendokrynologii Klinicznej CMKP
ul. Marymoncka 99/103, 01-813 Warszawa
tel.: (0-22) 56-93-850, fax: (0-22) 56-93-859
e-mail: zne@cmkp.edu.pl lub zncmkp@op.pl

Postępy Nauk Medycznych 10/2007
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych