Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 10/2009, s. 776-781
*Marian Klinger
Współczesne zasady leczenia kłębuszkowych zapaleń nerek**
Modern principles of glomerulonephritis treatment
Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej Akademii Medycznej we Wrocławiu
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab med. Marian Klinger
Streszczenie
Kłębuszkowe zapalenia nerek są drugą co do częstości po nefropatii cukrzycowej przyczyną podejmowania leczenia nerkozastępczego. Dotykają głównie osoby w młodym i średnim wieku, którym stwarzają znaczne ograniczenie życiowych perspektyw. Dokonano przeglądu współczesnych metod terapeutycznych w trzech najczęstszych postaciach pierwotnych kłębuszkowych zapaleń nerek, nefropatii IgA, ogniskowym segmentalnym stwardnieniu kłębuszków nerkowych i nefropatii błoniastej.
Podkreślono aspekt personalizacji postępowania terapeutycznego uwzględniającego indywidualne, kliniczne i morfologiczne wskaźniki rokownicze.
Summary
Glomerulonephritis is the second, after diabetic nephropathy, cause of the patient including to renal replacement therapy. It concerns mainly young and middle age persons, who experience severe limitations in family and professional life. An overview of the modern therapeutic methods was performed for the three most frequent primary glomerular diseases, IgA nephropathy, focal segmental glomerulosclerosis, and membranous nephropathy.
A particular attention was devoted to therapeutic approach personalization respecting individual, clinical and morphological prognostic indicators.



Pojęcie przewlekłej choroby nerek definiowane jest dla celów epidemiologicznych jako stan uszkodzenia nerek bez/lub z towarzyszącym ubytkiem filtracji kłębuszkowej. W zależności od ciężkości uszkodzenia wyodrębnia się 5 okresów przewlekłej choroby nerek, od pierwszego z zachowaną prawidłową filtracją kłębuszkową (ang. glomerular filtration rate – GFR) do piątego – niewydolności nerek, w którym niezbędne staje się wdrożenie leczenia nerkozastępczego. Według danych amerykańskich, osoby dotknięte przewlekłą chorobą nerek we wszystkich 5 okresach stanowią 10,9% całej populacji mieszkańców USA, a w liczbach bezwzględnych 19,5 mln. Ponad 40% amerykańskich chorych (ok. 8 mln) znajduje się w 3 lub 4 okresie przewlekłej choroby nerek, a więc w fazach choroby z ubytkiem GFR odpowiednio do zakresów 30-59 ml/min i 15-29 ml/min, wyrażających istotne zagrożenie rozwojem 5-tego, końcowego okresu przewlekłej choroby nerek. Na podstawie wyrywkowych badań epidemiologicznych szacuje się wielkość światowej populacji dotkniętej przewlekłą chorobą nerek na 600 mln, a w Polsce na ponad 4 mln. W ostatnim raporcie o stanie leczenia nerkozastępczego w Polsce ogłoszono, że rocznie przybywa do leczenia nerkozastępczego 120 nowych chorych na milion mieszkańców, a wydatki na leczenie nerkozastępcze osiągną w 2010 r. kwotę 1 mld 600 mln złotych (1, 2, 3, 4).
Wśród 4650 chorych, którzy rozpoczęli leczenie nerkozastępcze w 2006 r. w Polsce było 795 z rozpoznaniem przewlekłego kłębuszkowego zapalenia nerek (17,1%), druga pozycja po nefropatii cukrzycowej – 1376 chorych (29,6%) (5). Szczególna ranga kłębuszkowych zapaleń nerek (KZN) wynika z faktu, że zapadają na nie w znacznym odsetku osoby w młodym i średnim wieku, doświadczające wskutek choroby znaczącego ograniczenia rodzinnej i społecznej roli. Przed kilku laty z inicjatywy Polskiego Towarzystwa Nefrologicznego rozpoczęły się prace, których celem jest utworzenie Polskiego Rejestru Kłębuszkowych Zapaleń Nerek na podobieństwo rejestrów już od dawna istniejących w większości krajów. Zebrano dotąd wyniki 5000 biopsji nerek własnych, wykonanych w ośrodkach w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu i Warszawie. Najczęstszymi rozpoznawanymi postaciami pierwotnych KZN były nefropatia IgA – 16%, ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych (focal segmental glomerulosclerosis – FSGS) – 13% i nefropatia błoniasta – 9% (dane od A. Perkowskiej, Instytut Transplantologii UM, Warszawa). Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie współczesnych zasad postępowania terapeutycznego w tych trzech najczęściej występujących typach pierwotnych KZN.
Nefropatia IgA
Jak wspomniano, jest najczęstszym rozpoznaniem biopsyjnym według Polskiego Rejestru KZN, natomiast w Rejestrze Czeskim, który odnosi rozpoznania histopatologiczne do obrazu klinicznego zajmuje z częstością 12,9% drugą pozycję wśród przyczyn zespołu nerczycowego, stanowiąc jednocześnie najczęstszą przyczynę (17%) zespołu nefrytycznego (subnerczycowy białkomocz, <3 g/dobę i krwinkomocz) (6). Do klinicznych czynników zagrożenia postępującym ubytkiem GFR należą: nerczycowy białkomocz, nadciśnienie tętnicze i wyjściowe obniżenie GFR z punktem niepowrotu przy wartościach <30ml/min. Morfologicznymi wskaźnikami zagrożenia niepomyślnym przebiegiem są z kolei: rozległość stwardnienia kłębuszków i zaniku cewek, wielkość obszaru śródmiąższowego zwłóknienia oraz intensywność złogów IgA.
Pierwszym krokiem w leczeniu zmierzającym do obniżenia białkomoczu jest zastosowanie leków hamujących układ renina-angiotensyna, tj. inhibitorów enzymu konwertującego (angiotensin converting enzyme inhibitors – ACEI) i/lub antagonistów receptora typu 1 dla angiotensyny II (angiotensin receptor blockers – ARB). Celem terapeutycznym jest osiągnięcie tzw. niskiej normotensji, ≤ 120/75 mmHg ze spadkiem białkomoczu <0,5 g/dobę. Pozycję takiego postępowania ugruntowały wyniki badania z randomizacją ogłoszone w 2003 r. przez Pragę i wsp. (7). Wykazano w nich, że podawanie enalaprilu w szerokim zakresie dawkowania od 5 do 40 mg/dobę miało znaczącą przewagę nad innymi lekami hipotensyjnymi przy uzyskaniu zbliżonej kontroli ciśnienia tętniczego. W grupie otrzymującej enalapril nastąpił w okresie średnio 7,5-letniej obserwacji znamienny spadek białkomoczu z wartości 2±1,3 do 1,2±1,1 g/dobę (p <0,001), podczas gdy w grupie porównawczej wielkość białkomoczu nie uległa istotnej zmianie. Prawdopodobieństwo uniknięcia znamiennego ubytku GFR w ciągu 7 lat (wzrost stężenia kreatyniny> 50% w stosunku do wyjściowego) wyniosło 92% wobec 55% w grupie porównawczej (p<0,05).
W ostatnim czasie ukazała się publikacja Ferraro i wsp. (8), w której stwierdzono addytywny efekt podawania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w dawce 3 g/dobę w stosunku do terapii wyłącznie ACEI lub ARB. Po 6 miesiącach białkomocz u otrzymujących wielonienasycone kwasy tłuszczowe obniżył się z 1,3±1,2 do 0,36±0,52 g/dobę (p <0,001). Znamiennie (p<0,05) zmniejszyło się również natężenie krwinkomoczu. W grupie pozostawionej na wyłącznym leczeniu ACEI lub ARB żaden z tych objawów nie uległ zmianie. Autorzy odnosząc swoje wyniki do uprzednich niejednoznacznych doniesień o efektach stosowania wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w nefropatii IgA, w tym do prac, w których nie ujawniły się pozytywne oddziaływania tej terapii, podkreślają, że podejmowali ją wcześnie, przed rozwojem nieodwracalnych uszkodzeń.
Jeśli mimo kilkumiesięcznego podawania ACEI lub ARB białkomocz utrzymuje się> 1 g/dobę i/lub pojawia się ubytek GFR o 5-10% rocznie, to kolejnym zalecanym krokiem terapeutycznym jest półroczna kuracja prednizonem (9). Udowodnioną w badaniu z randomizacją skuteczność ma program użyty przez zespół włoski (10). W szczegółach polega on na podawaniu dożylnych wlewów metyloprednizolonu 1,0 g (we własnej praktyce ograniczamy dawkę do 0,5 g) codziennie przez 3 dni w 1, 3 i 5 miesiącu leczenia i doustnie prednizonu w dawce 0,5 mg/kg/wagi co drugi dzień przez 6 miesięcy. Na podkreślenie zasługuje długotrwałość osiągniętych efektów. Spadek białkomoczu <1 g/dobę wystąpił po upływie roku, a więc 6 miesięcy po zakończeniu kuracji u 72% leczonych prednizonem i tylko u 30% w grupie kontrolnej (p <0,001). Co ważniejsze, te różnice w wielkości białkomoczu przełożyły się na odległe przeżycie nerkowe po 10-latach. Bez podwojenia stężenia kreatyniny w surowicy przeżyło ten okres 97% chorych leczonych prednizonem w porównaniu z 55% w grupie kontrolnej (p<0,001).
W sytuacji klinicznej, w której białkomoczowi> 1g/dobę towarzyszy postępujący ubytek GFR ≥ 10% rocznie rekomenduje się wdrożenie złożonych programów leczenia immunosupresyjnego (9). Dane o skuteczności takiego postępowania pochodzą z badania z randomizacją przeprowadzonego przez Ballardie i Robertsa u 38 chorych na postępującą nefropatię IgA ze wzrostem stężenia kreatyniny w surowicy w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie o co najmniej 15% (11). Program immunosupresji obejmował prednizon 40 mg/dobę, stopniowo obniżany do 10 mg/dobę w ciągu 2 lat, cyklofosfamid początkowo 1,5 mg/kg/dobę, obniżany do 50 mg/dobę i zastępowany po 3 miesiącach azatiopryną 50 mg/dobę, podawaną co najmniej do 2 lat. W grupie leczonej immunosupresyjnie nastąpił znamienny (p <0,02) spadek białkomoczu (z wyjściowych wartości 3,9±0,8 do 0,7±0,27 g/dobę po 24 miesiącach) i krwinkomoczu z jednoczesnym jeszcze bardziej znamiennym (p <0,005) spowolnieniem ubytku GFR z wartości 5 ml/min do 1 ml/min, natomiast w grupie kontrolnej nie obserwowano żadnej poprawy. W efekcie ponad 70% chorych poddanych terapii immunosupresyjnej przeżyło 5 lat bez rozwoju schyłkowej niewydolności nerek, podczas gdy wystąpiła ona w tym okresie u wszystkich chorych z grupy kontrolnej.
Ogniskowe segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych (FSGS)
W Polskim Rejestrze KZN z częstością 13% rozpoznań biopsyjnych zajmuje 2 pozycję po nefropatii IgA. Według danych z Czeskiego Rejestru KZN jest przyczyną 11% zespołów nerczycowych i 5,8% zespołów nerytycznych (6).
Dla określenia rokowania i przewidywania odpowiedzi terapeutycznej istotne znaczenie mają szczegóły rozpoznania histopatologicznego, zdefiniowanie podtypu morfologicznego. Warianty – biegunowy, klasyczny i okołownękowy charakteryzują się wysokimi odsetkami steroidowrażliwości (najwyższym biegunowy – ang. tip. lesion), natomiast stwierdzenie zapadniętych pętli kłębuszkowych (ang. collapsing) zwiastuje znamiennie gorsze rokowanie z istotnie niższym odsetkiem wrażliwości na prednizon. Nieodłącznym elementem postępowania diagnostycznego jest różnicowanie między pierwotnym, idiopatycznym FSGS a postaciami wrodzonymi u dzieci i młodych dorosłych (defekty białek podocyta i błony szczelinowej) oraz wtórnymi (otyłość, nefropatia refluksowa, zakażenie wirusem HIV) (12).
W zespołach nerczycowych na podłożu FSGS terapię zapoczątkowuje próba uzyskania remisji prednizonem (3 dożylne wlewy metyloprednizolonu po 0,5 g, a następnie doustnie prednizon 0,8-1,0 mg/kg/dobę przez 2 miesiące ze stopniową redukcją do dawkowania co drugi dzień). Zespoły nerczycowe w przebiegu FSGS odznaczają się częstą nawrotowością i wówczas dla uniknięcia objawów niepożądanych związanych z powtarzanymi kuracjami prednizonem należy sięgnąć po metody alternatywne. Są nimi cyklofosfamid w pierwszym miesiącu 2 mg/kg/dobę, a następnie 1,5-1,0 mg/kg/dobę zastępowany po osiągnięciu skumulowanej dawki 100 mg/kg azatiopryną, 1,5-1,0 mg/kg/dobę lub cyklosporyną 3,5-5 mg/kg/dobę. Zarówno cyklofosfamid, jak i cyklosporyna podawane są w połączeniu z prednizonem 0,5 mg/kg co drugi dzień (12). W ostatnich latach szersze zastosowanie zyskują programy wykorzystujące cyklosporynę. W analizie badań klinicznych sporządzonej przez Korbeta (13) leczenie cyklosporyną przyniosło w przypadkach steroidowrażliwego FSGS 73% całkowitych i 7% częściowych remisji, w sumie pomyślna odpowiedź terapeutyczna w 80%.
Niższą skuteczność wykazała cyklosporyna w steroidopornym FSGS, 29% całkowitych remisji i 22% częściowych remisji, sumarycznie korzystny efekt terapeutyczny u 51%. Odsetki powodzenia terapeutycznego były niższe dla cyklofosfamidu, zwłaszcza pod względem całkowitych remisji, uzyskanych u 51% chorych na steroidowrażliwy i tylko u 17% chorych na steroidooporny FSGS. Ta przewaga cyklosporyny leży u podstaw jej rosnącej popularności w leczeniu FSGS. Dla uniknięcia nawrotów zespołu nerczycowego przedłuża się obecnie terapię FSGS cyklosporyną powyżej roku, stopniowo obniżając dawki do najniższych podtrzymujących remisję.
Obiecujące wstępne wyniki uzyskano w badaniu, w którym do leczenia zespołu nerczycowego na podłożu FSGS zastosowano drugi preparat hamujący kalcyneurynę, tacrolimus w początkowej dawce 0,15 mg/kg/dobę modyfikowanej w zależności stężenia leku we krwi (pożądany zakres 5-10 ng/ml). Tacrolimus podawano przez 12 miesięcy w połączeniu z prednizonem 1 mg/kg/dobę (maksymalna dawka 60 mg/dobę) redukowanym po miesiącu do dawkowania co drugi dzień, z dalszym stopniowym obniżaniem dawki prednizonu do odstawienia po 6 miesiącach. Pełną remisję uzyskano u wszystkich chorych na cyklosporynozależny zespół nerczycowy, poprawę wyrażającą się znamiennym zmniejszeniem białkomoczu, również u wszystkich chorych z wtórną opornością zespołu nerczycowego na cyklosporynę, w tym pełną remisję u 43% chorych. Najsłabsze efekty przyniósł ten program terapeutyczny – zgodnie z oczekiwaniami – w najtrudniejszej sytuacji klinicznej, w pierwotnej oporności na cyklosporynę, w której w 15% wystąpiła całkowita remisja, a w 23% obniżenie białkomoczu do wartości subnerczycowych, w sumie więc i tutaj pozytywny wynik dotyczył 38% chorych (14).
Kolejnym preparatem wprowadzonym w ostatnich latach po doświadczeniach w transplantologii do leczenia zespołu nerczycowego w przebiegu FSGS jest mykofenolan mofetilu. Sposób podawania bywa nieco inny niż u biorców przeszczepu i polega na rozpoczynaniu od niższej dawki 2 x 0,5 g/dobę ze stopniowym dochodzeniem przy dobrej tolerancji do pełnej dawki 2 x 1 g. W nielicznych jeszcze badaniach mykofenolan mofetilu dorównywał cyklosporynie w stabilizacji remisji zespołu nerczycowego, w ograniczaniu częstej nawrotowości nerczycowego białkomoczu i prednizonozależności uzyskanych remisji. Mniejszą skuteczność wykazał natomiast, gdy wprowadzano go jako tzw. terapię ratunkową w przypadkach oporności na prednizon i cyklosporynę (15). Nawet jednak na tym najtrudniejszym polu efekty okazały się zachęcające. W badaniu, którego wyniki ogłosił zespół hiszpański, mykofenolanem mofetilu leczono 22 chorych na FSGS z nerczycowym białkomoczem opornym na prednizon i cyklosporynę. Preparat podawano w dawce 2 g/dobę przy filtracji kłębuszkowej> 60 ml/min i 1,5 g/dobę przy filtracji poniżej tego progu. Okres leczenia wynosił 12 miesięcy. Maksymalną skuteczność podawania mykofenolanu mofetilu obserwowano w przypadkach pozytywnej odpowiedzi po 6 miesiącach. Całkowitą remisję uzyskano u 2 chorych (9%), częściową u 10 chorych (45%). W sumie odsetek całkowitych i częściowych remisji wyniósł 54% (16).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Moeller S, Gioberge S, Brown G: ESRD patients in 2001: global overview of patients, treatment modalities and development trends. Nephrol Dial Transplant 2002; 17: 2071-2076
2. Dirks J: A world perspective on renal care. The challenges of prevention and treatment. EDTNA ERCA J 2005; 31: 72-74.
3. Klinger M: Współczesna nefrologia – nowe metody, nowe leki i wciąż wiele trudnych wyzwań. Pol Arch Med Wewn 2007; 117: 35-41.
4. Król E, Rutkowski B: Przewlekła choroba nerek – klasyfikacja, epidemiologia i diagnostyka. Forum Nefrologiczne 2008; 1: 1-6.
5. Rutkowski B et al.: Raport o stanie leczenia nerkozastępczego w Polsce – 2006. Gdańsk 2008.
6. Rychlík I, Jancová E, Tesar V, Kolsky A, Lacha J, Stejskal J, Dusek J, Herout J on behalf of the Czech Registry of Renal Biopsies: The Czech registry of renal biopsies. Occurrence of renal diseases in the years 1994-2000. Nephrol Dial Transplant 2004; 19: 3040-3049.
7. Praga M et al.: Treatment of IgA nephropathy with ACE inhibitors: a randomized and controlled trial. J Am Soc Nephrol 2003; 14: 1578-1583.
8. Ferraro PM et al.: Combined treatment with renin-angiotensin system blockers and polyunsaturated fatty acids in proteinuric IgA nephropathy: a randomized controlled trial. Nephrol Dial Transplant. 2009; 24: 156-160.
9. Ballardie FW: Quantitative appraisal of treatment options for Ig A nephropathy. J Am Soc Nephrol. 2007; 18: 2806-2809
10. Pozzi C et al.: Corticosteroid effectiveness in IgA Nephropathy: long-term results of a randomized, controlled trial. J Am Soc Nephrol 2004; 15: 157-163.
11. Ballardie FW, Roberts ISD: Controlled prospective trial of prednisolone and cytotoxics in progressive IgA nephropathy. J Am Soc Nephrol 2002; 13: 142 -148.
12. Klinger M, Krajewska M: Niezapalne choroby kłębuszków nerkowych [W:] Nefrologia (red. Książek A, Rutkowski B), Czelej, Lublin 2004.
13. Korbet SM: Treatment of primary focal segmental glomerulosclerosis. Kidney Int 2002; 62: 2301-2310.
14. Segarra A et al.: Combined therapy of tacrolimus and corticosteroids in cyclosporine-resistant or – dependent idiopathic focal glomerulosclerosis. Nephrol Dial Transplant 2002; 17: 655-662.
15. Sepe V et al.: Mycophenolate mofetil in primary glomerulopathies. Kidney Int 2008; 73: 154-162.
16. Segarra A et al.: Efficacy and safety of ´rescue therapy´ with mycophenolate mofetil in resistant primary glomerulonephritis – a multicenter study. Nephrol Dial Transplant 2007; 22: 1351-1360.
17. Middleton J, Thomas D B, and Kaskel F, and the focal segmental glomerulosclerosis clinical trial steering committee: Focal segmental glomerulosclerosis: the need for improved treatment options and the basis for the ongoing NIH clinical trial. Nephrology Rounds 2007; 5: 1-6.
18. Lefaucheur C et al.: Membranous nephropathy and cancer: epidemiologic evidence and determinants of high-risk cancer association. Kidney Int 2006; 70: 1510-1517.
19. Fervenza FC, Sethi S, Specks U: Idiopathic membranous nephropathy: diagnosis and treatment. Clin J Am Soc Nephrol 2008; 3: 905-919.
20. Jha V et al.: A randomized, controlled trial of steroids and cyclophosphamide in adults with nephrotic Syndrome caused by idiopathic membranous nephropathy. J Am Soc Nephrol 2007; 18: 1899-1904.
21. Cattran DC et al.: Cyclosporine in patients with steroid-resistant membranous nephropathy: a randomized trial. Kidney Int 2001; 59: 1484-1490.
22. Alexopoulos E et al.: Induction and long-term treatment with cyclosporine in membranous nephropathy with the nephrotic syndrome. Nephrol Dial Transplant 2006; 21: 3127-3132.
23. Praga M et al.: Tacrolimus monotherapy in membranous nephropathy. Kidney Int 2007; 71: 924-930.
24. Choi JM et al.: Mycophenolate mofetil treatment for primary glomerular diseases. Kidney Int 2002; 61: 1098-1114.
25. Ballarin J et al.: Treatment of idiopathic membranous nephropathy with the combination of steroids, tacrolimus and mycophenolate mofetil: results of a pilot study. Nephrol Dial Transplant 2007; 22: 3196-3201.
26. Cravedi P et al.: Titrating rituximab to circulating B cells to optimize lymphocytolytic therapy in idiopathic membranous nephropathy. Clin J Am Soc Nephrol 2007; 2: 932-937.
27. Fervenza FC et al.: Rituximab treatment of idiopathic membranous nephropathy. Kidney Int 2008; 73:117-25.
28. Ponticelli C et al.: A randomized pilot trial comparing methylprednisolone plus a cytotoxic agent versus synthetic adrenocorticotropic hormone in idiopathic membranous nephropathy. Am J Kidney Dis 2006: 47: 233-240.
otrzymano: 2009-07-17
zaakceptowano do druku: 2009-09-02

Adres do korespondencji:
*Marian Klinger
Katedra i Klinika Nefrologii i Medycyny Transplantacyjnej AM we Wrocławiu
ul. Traugutta 57, 50-417 Wrocław
tel.: (0-71)733-25-05, fax: (0-71) 733-25-09
e-mail: klinef@am.centrum.pl

Postępy Nauk Medycznych 10/2009
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych

Pozostałe artykuły z numeru 10/2009: