© Borgis - Nowa Medycyna 1/2010, s. 3-7
*Katarzyna Pancer
Legioneloza związana z podróżami – nie tylko legionelozowe zapalenie płuc
TRAVEL-ASSOCIATED LEGIONELLOSIS – NOT ONLY LEGIONELLA PNEUMONIA
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie
Dyrektor Instytutu: prof. Mirosław Wysocki
Summary
The analysis of published data concerning risk factors and clinical manifestation observed in Travel-associated Legionella infection, especially Pontiac fever were done. Legionella pneumonia is the only one obligatory notified picture of legionellosis in many European countries – not Pontiac fever. So the majority of information about travel-associated legionellosis concerning a Legionella pneumonia. The aim of this study was to discuss the problem of Pontiac fever: microbiological examination, clinical manifestation different from Legionella pneumonia, incidence rate, time of incubation, etiological agents involved into infections. Those data and discussion, focused on travel-associated Pontiac fever were presented to the epidemiologists and physicians in Poland. The microbiological examination in 3 out of 4 mentioned travel-associated outbreak of Pontiac fever based on serological examination because of etiological agents: T.micdadei and L.pneumoniae sg 6. In the fourth outbreak (casued by L.pneumophila sg 1) the main diagnostic method was urine antigen test. Such tests, commercially available, are concentrated to detect an infection due to L.pneumophila sg 1. Pontiac fever very often might be unrecognized very often because of using urine antigen test for diagnosis only. The PCR method might solve the problem of diagnosis Legionella infection due to other than L.pneumophila sg 1 bacteria and without pneumonia.
Wstęp
Legioneloza czyli choroba wywołana przez pałeczki Legionella sp. (oraz dawniej zaliczane do rodzaju Legionella: Tatlockia sp. i Fluoribacter sp.) może mieć postać zapalenia płuc (tzw. legionelozowe zapalenie płuc, choroba legionistów, LD) lub postać pozapłucną. Legioneloza pozapłucna jest to najczęściej zachorowanie grypopodobne, ulegające samowyleczeniu, nie wymagające hospitalizacji pacjenta (nazywane często gorączką Pontiac, PF). Inne pozapłucne postacie zakażenia pałeczkami Legionella sp. są znacznie rzadziej obserwowane, mogą to być: zapalenia wsierdzia, osierdzia, zakażenia ran, ropnie (także mózgu), zapalenie otrzewnej, odmiedniczkowe zapalenie nerek itp. Legionelozowe zapalenie płuc może mieć przebieg od łagodnego (objawy to tylko gorączka i kaszel) do bardzo ciężkiego, zagrażającego życiu chorego. Śmiertelność w przebiegu legionelozowego zapalenia płuc sięga od 5% do 15% chorych, choć w ogniskach szpitalnych może przekraczać 50% (1, 2).
Legioneloza jest obowiązkowo zgłaszana w większości europejskich państw, w Polsce od 01.01.2002 roku. Szacuje się, że ok. 4-9% wszystkich wymagających hospitalizacji zapaleń płuc nabytych w środowisku życia, to zakażenia pałeczkami Legionella sp. Zgodnie z tymi szacunkami w Niemczech, powinno być zarejestrowanych ok. 20 000 zachorowań rocznie (3). W USA szacuje się, że 8000-18 000 rocznie zachorowań na legionelozę jest hospitalizowanych (4). Rzadko zgłaszane są przypadki zachorowań na gorączkę Pontiac. Zachorowania na gorączkę Pontiac przypominają zwykłe przeziębienie i dlatego chorzy nie zgłaszają się do lekarza, szczególnie jeśli przebywają za granicą.
Legionelozowe zapalenie płuc – zakażenie nabyte w podróży (travel-associated Legionella pneumonia, TALD)
W większości krajów europejskich obowiązkowi zgłaszania podlegają jedynie legionelozowe zapalenia płuc, dlatego najwięcej dostępnych informacji nt. legionelozy dotyczą postaci płucnych. W 1986 roku powołano Europejską Grupę ds. Zakażeń Legionella (European Working Group for Legionella Infections, EWGLI), której głównym zadaniem jest zbieranie i wymiana informacji nt. zachorowań wywołanych przez pałeczki Legionella sp. w Europie, szczególnie zachorowań nabytych w trakcie podróży zagranicznej lub krajowej (tzw. travel-associated Legionella pneumonia, TALD). Stanowią one ok. 20% ogółem zgłaszanych rocznie zachorowań LD, zarówno w Europie (5, 6, 7), jak i w USA (23,4% w latach 2005-2006) (tab. 1) (4).
Tabela 1. Zgłoszone przypadki zachorowań na legionelozowe zapalenie płuc związane z podróżą (TALD) w Europie i w USA (4, 5, 6, 7).
| USA 2005-2006 | Europa 2005 | Europa 2006 | 2007 |
| TALD | Inne LD | TALD | TALD | TALD |
| Liczba | 319* | 1013* | 755 | 921 | 942 |
| Wiek | 20-89 | 1-99 | 21-93 (M)
13-86 (K) | 18-91 (M)
18-93 (K) | nd |
| Mediana | 59 | 60 | 59 (M)
60 (K) | 58 (M)
61 (K) | 59 (M)
61 (K) |
| Mężczyźni | 74% | 64% | 71% | 73,5% | 72,8% |
| Hospitalizacja | 97% | 97% | nd | nd | nd |
| Zgon | 6% | 8% | 3,8% | 3,6% | 3,0% |
| Metody diagnostyczne |
| Antygen Lp1 w moczu | 96% | 96% | 85,8% | 89,2% | 85,1% |
| Posiew | 5% | 7% | 4,9% | 5,2% | 8,2% |
| Serologia | 2% | 0,2% | 7,0% | 4,8% | 5,5% |
| PCR | nd | nd | 2,3% | 0,8% | 1,1% |
*wyłącznie zachorowania potwierdzone: M – mężczyźni, K – kobiety.
W wyniku przeprowadzonych analiz osób chorujących na legionelozowe zapalenie płuc wyróżniono czynniki ryzyka: podeszły wiek, płeć męska, palenie papierosów, przewlekłe choroby układu oddechowego, choroby nowotworowe, HIV+ i podróż zagraniczna (8, 9, 10). Retrospektywna analiza zachorowań u obywateli Holandii (1998-2001) wykazała, że głównym czynnikiem ryzyka legionelozy w tej grupie badanych była podróż zagraniczna (10).
Na legionelozowe zapalenie płuc nabyte w podróży (turystycznej, służbowej, zagranicznej lub w obrębie jednego kraju) najczęściej chorują mężczyźni w wieku 50-60 lat (tab. 1). Jest to prawdopodobnie związane z większą częstością podróży służbowych odbywanych przez mężczyzn. Większość zgłaszanych zachorowań wymagała hospitalizacji. Czas inkubacji w legionelozowym zapaleniu płuc wynosi od 2 dni do 10 dni (czasem nawet 21 dni), dlatego często do zdiagnozowania zachorowania dochodzi w kraju zamieszkania/pochodzenia. Ponadto większość osób woli pójść do lekarza we własnym kraju/mieście (o ile stan zdrowia na to pozwala). W przypadku bardzo ciężkich zachorowań na LD, do których doszło za granicą i tam wymagana była hospitalizacja – śmiertelność była znacznie wyższa. Pacjenci ci należą często do grup ryzyka: są w podeszłym wieku, palą papierosy, skarżą się na przewlekle choroby układu oddechowego itp. (6, 7, 8, 9, 10). W przebiegu zapalenia płuc dochodzi u nich do komplikacji, czasem do konieczności leczenia na oddziale intensywnej terapii, mimo stosowania odpowiedniego i ukierunkowanego leczenia antybiotykami z grupy makrolidów i/lub fluorochinolonów. Erdogan i wsp. opisał 17 przypadków TALD w Turcji. Byli to turyści, którzy zostali zakażeni w Turcji, a ich stan był tak zły, że wymagali hospitalizacji w tym kraju. Ostra niewydolność oddechowa wystąpiła u 52,9% chorych, zaś 64,7% chorych wymagało leczenia na IT. Zgon z powodu LD stwierdzono u 2 osób (11,8%) (11).
Zachorowania na gorączkę Pontiac związane z podróżą (travel-associated Pontiac Fever)
A. Czynniki ryzyka
Zachorowania na gorączkę Pontiac wywoływane są przez pałeczki L.pneumophila sg 1, L.pneumophila sgs 2-15, L.feeleii, T.micdadei, L.longbeachae, L.anisa i in. (12, 13, 14, 15, 16, 17). Źródłem zakażenia może być skażona pałeczkami Legionella sp. woda w basenach, wannach wirowych, prysznicach, w przemysłowych urządzeniach w oczyszczalni ścieków, zakładach produkcji roślinnej (14, 15, 18, 19, 20, 21). Opisano ognisko gorączki Pontiac wywołanej przez L.longbeachae sg 2, w której źródłem zakażenia była ziemia ogrodnicza (22). Głównym czynnikiem ryzyka jest przebywanie/korzystanie z urządzeń, w których jest skażona woda – im większe skażenie i dłuższy czas ekspozycji tym ryzyko większe (12, 13, 16, 17, 18).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Palusińska-Szysz M, Cendrowska-Pinkosz M: Występowanie i chorobotwórczość bakterii z rodziny Legionellaceae Postępy Hig Med Dośw (online) 2008; 62: 337-353. 2. Pancer K, Stypułkowska-Misurewicz H: Epidemiologia zachorowań wywołanych przez Legionella sp. Nowa Medycyna 2009; 1: 61-65. 3. Stoecker P, Brodhum B, Buchholz U: Bundesgesundheitsbl-Gesundheitsforsch - Gesundheitsschutz 2009; 52: 219-227. 4. Surveillance for Travel-Associated Legionnaires Disease - United States, 2005-2006. MMWR Weekly 2007; 56(48): 1261-1263. 5. Ricketts KD, Joseph CA: Legionnaires' disease in Europe: 2005-2006. Euro Surveill 2007; 12(12): pii=753. 6. Joseph CA, Yadav R, Ricketts KD: on behalf of the European Working Group for Legionella Infections. Travel-associated Legionnaires' disease in Europe in 2007. Euro Surveill 2009; 14(18): pii=19196. 7. Ricketts KD, Yadav R, Joseph CA: Travel-associated Legionnaires' disease in Europe: 2006. Euro Surveill 2008; 13(29): pii=18930. 8. Ruiz M et al.: Etiology of Community-acquired pneumonia: impact of age, comorbidity and severity. Am J Respir Crit Care Med 1999; 160: 397-405. 9. Sopena N et al.: Comparative study of the clinical presentation of Legionella pneumonia and other community-acquired pneumonias. Chest 1998; 113: 1195-1200. 10. Den Boer JW, Nijhof J, Friesema I: Risk factors for sporadic community-acquired Legionnaires' disease. A 3-year national case-control study. Public Health 2006; 120: 566-571. 11. Erdogan H et al.: Travel Associated lagionnaires' disease: clinical features of 17 cases. Legionella 2009, Paryż 13-17.10.2009, Abstract book p.86, poster P7. 12. Goldberg DJ et al.: Lochgoilhead fever: outbreak oh non-pneumonia legionellosis due to Legionella micdadei. Lancet 1989; 11: 316-318. 13. Tossa P et al.: Pontiac fever: an operational definition for epidemiological studies. BMC Public Health 2006; 6: 112-22. 14. Huhn GD et al.: Outbreak of travel-related Pontiac Fever among hotel guests illustrating the need for better diagnostic tests. J Travel Med 2005; 12: 173-179. 15. Fields BS et al.: Pontiac fever due to Legionella micdadei from a whirpool spa:possible role of bacterial toxin. J Infect Dis 2001; 184: 1289-92. 16. Benin AL et al.: An outbreak of travel-associated Legionnaires' disease and Pontiac fever: the need for enhanced surveillance of travel-associated legionellosis in the United States. J Infect Dis 2002; 185: 237-43. 17. Burnsed LJ et al.: A large, travel-associated outbreak of legionellosis among hotel guests: utility of the urine antigen assay in confirming Pontiac fever. Clin Infect Dis 2007; 44: 222-228. 18. Bauer M et al.: Legionella bacteria in shower aerozols increase the risk of Pontiac fever among older people in retirement homes. J Epidemiol Community Health 2008; 62: 913-20. 19. Modi A et al.: Pontiac fever outbreak associated with a spa-pool, United Kingdom, April 2008 Euro Surveill 2008; 13(30): pii=18934. 20. Castor ML et al.: An outbreak of Pontiac fever with respiratory distress among workers performing high-pressure cleaning at a sugar-beet processing plant. J Infect Dis 2005; 191: 1530-37. 21. Gregersen P et al.: Pontiac fever at a sewage treatment plant in the food industry. Scand I Work Environ Health 1999; 25: 291-295. 22. Cramp GJ et al.: An outbreak of Pontiac fever due to Legionella longbeachae serogroup 2 found in potting mix in a horticultural nursery in New Zeland. Epidemiol Infect 2010; 138: 15-20. 23. Helbig JH et al.: Pan-European study on culture-proven Legionnaires' disease: distribution of Legionella pneumophila serogroups and monoclonal subgroups. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2002; 21: 710-716. 24. Helbig JH, Amemura-Maekawa J: Serotyping of Legionella pneumophila and epidemiological investigations. Nowa Medycyna 2009; 1: 69-75. 25. Jesperson S et al.: The relationship between diagnostic tests and case characteristics in Legionnaires' disease. Scan J Infect Dis 2009; 41: 425-32.
