Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Balneologia Polska 1/2006, s. 51-55
Janina Trepińska1, Katarzyna Piotrowicz1, Rafał Bąkowski2, Filip Bolechała3
Pogoda a samobójstwa
Weather and suicides
1 z Zakładu Klimatologii Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
2 z Zakładu Prognoz Meteorologicznych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej Oddziału Krakowskiego
3 z Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Streszczenie
W ostatnich latach obserwuje się wzrost liczby samobójstw, w tym również samobójstw przez powieszenie, które stanowią najliczniejszą grupę. Najczęściej tę metodę odebrania sobie życia wybierają mężczyźni, znacznie rzadziej kobiety. Do przyczyn samobójczych zgonów zalicza się m.in. choroby psychiczne, alkoholizm, narkomanię, wpływ społeczeństwa i najbliższego otoczenia, a także warunki meteorologiczne.
W opracowaniu podjęto próbę wykazania wpływu warunków pogodowych na częstość przypadków samobójstw przez powieszenie w okolicach Krakowa w latach 1991-2004. Do meteorotropowych sytuacji pogodowych zaliczono: duże i bardzo szybkie zmiany ciśnienia atmosferycznego i temperatury powietrza oraz dni upalne i gorące, mroźne i bardzo mroźne, dni parne, a także dni z wiatrem halnym.
Najwięcej samobójstw przez powieszenie w okolicach Krakowa popełniono w maju (13,9%) i w okresie od maja do lipca (40%). Część z nich mogła mieć związek z występującymi w tych miesiącach dniami upalnymi i parnymi oraz z wiatrem halnym. Szczególnie niekorzystne okazały się również gwałtowne i duże spadki ciśnienia atmosferycznego.



Wstęp
Według Światowej Organizacji Zdrowia wśród przyczyn śmierci ludzi na całym świecie samobójstwa zajmują 13 miejsce. Tylko w 2000 roku zanotowano ich ponad 815 tys. W Europie dokonuje się każdego roku ok. 43 tys. samobójstw i 700 tys. prób samobójczych (4, 8). Również w Polsce liczba zamachów samobójczych zakończonych zgonem jest znaczna i niestety w ostatnich latach obserwuje się wzrost ich częstości (4, 8). W 2001 roku w naszym kraju samobójstwo popełniło ponad 4900 osób, a 2002 już 5100 (9).
Badania kliniczne dowodzą, że głównymi przyczynami targnięcia się ludzi na swoje życie są zaburzenia w samym człowieku: choroba psychiczna, szczególnie depresje i zaburzenia afektywne oraz nadużywanie alkoholu i substancji psychotropowych, także wpływ społeczeństwa i najbliższego otoczenia: patologia i nieporozumienia w rodzinie, stresujące przeżycia, kłopoty finansowe, zawód miłosny, a w przypadku nieletnich również problemy w szkole i brak akceptacji wśród rówieśników (2, 9). Często trudno jednoznacznie podać przyczynę samobójczej śmierci, gdyż zwykle istnieje równocześnie kilka czynników sprawczych. Ogólnie uważa się, że nie bez znaczenia są również warunki pogodowe. W literaturze wielokrotnie poruszano problem zależności pomiędzy zachorowalnością i śmiertelnością ludzi a warunkami meteorologicznymi (1, 3, 10, 11, 12, 13). Na szkodliwe działanie pogody, tzw. psychiczne odczuwanie pogody, jest narażony przede wszystkim układ nerwowy, a dopiero później podlegają jemu inne narządy (5, 6, 7). Najbardziej wrażliwi na sytuacje meteorotropowe są pacjenci cierpiący na depresję, schizofrenię, neurotycy, a także narkomani i alkoholicy (9). Właśnie tacy pacjenci zaliczani są do grupy największego ryzyka zamachów samobójczych.
Wśród meteorotropowych sytuacji pogodowych wyróżnia się m.in.: układy niskiego ciśnienia i związane z nimi nagłe zmiany poszczególnych elementów meteorologicznych (głownie ciśnienia atmosferycznego i temperatury powietrza) podczas przechodzenia frontów atmosferycznych, szczególnie frontu chłodnego oraz występowanie wiatru halnego czy burz (6, 7).
Celem opracowania jest charakterystyka sezonowego zróżnicowania przypadków samobójstw przez powieszenie oraz próba określenia wpływu warunków pogodowych na liczbę popełnionych w ten sposób zgonów w Krakowie i okolicach w latach 1991-2004.
Materiał i metoda
Do analizy wykorzystano dane dotyczące samobójstw przez powieszenie pochodzące z Zakładu Medycyny Sądowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Obejmują one jedynie samobójstwa dokonane. Dla spełnienia warunków jednorodności badanej grupy i uniknięcia nieprecyzyjnej kwalifikacji spośród wszystkich przypadków samobójstw badanych pośmiertnie w krakowskim Zakładzie Medycyny Sądowej wybrano tylko te, w których przyczyną zgonu było uduszenie gwałtowne przez powieszenie. Odrzucono też te przypadki, w których nie można było ustalić precyzyjnej daty zgonu lub które nie pochodziły z rejonu miasta Krakowa i jego okolic.
Dane meteorologiczne wykorzystane w opracowaniu pochodzą ze Stacji Naukowej Zakładu Klimatologii UJ w Krakowie położonej na terenie Ogrodu Botanicznego, ze stacji synoptycznej w Krakowie-Balicach i Zakopanem oraz z Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego na Kasprowym Wierchu z lat 1991-2004.
Za niekorzystne warunki meteorologiczne, działające rozdrażniajaco, silnie i bardzo silnie bodźcowo przyjęto duże i bardzo szybkie zmiany ciśnienia atmosferycznego, temperatury powietrza oraz dni: upalne i gorące, mroźne i bardzo mroźne, dni parne oraz dni z wiatrem halnym. Nie ograniczono się jedynie do określenia związku poszczególnych elementów meteorologicznych z liczbą popełnionych samobójstw ale uwzględniono oddziaływanie całego zespołu elementów pogodowych.
Wyniki
Wśród sposobów popełniania samobójstw największą grupę stanowią samobójstwa przez powieszenie (tab. 1). Najczęściej tę metodę wybierają mężczyźni, prawie 70%, znacznie rzadziej kobiety – niecałe 44% (tab. 1).
Tabela 1. Sposoby popełniania samobójstw.
SposóbOgółem (%)Kobiety (%)Mężczyźni (%)
powieszenie63,443,869,4
upadek11,520,38,9
zatrucie9,514,37,9
utonięcie6,512,74,6
rany cięte i kłute2,93,12,8
przejechanie (pociąg)1,91,82,0
postrzał1,80,42,2
inne2,53,62,2
razem100,0100,0100,0
W latach 1991-2004 w Krakowie i okolicach zdarzyło się łącznie 1737 samobójstw przez powieszenie. Dni z samobójstwami było 1467, przy czym w 208 dniach samobójstwa popełniły dwie osoby, w 27 dniach – trzy, a w 1 dniu – aż cztery osoby. W analizowanym 14-leciu liczba samobójstw w roku przekroczyła w każdym przypadku 100 (ryc. 1). Najwięcej samobójstw popełniono w 2002 roku, aż 156, natomiast najmniej w 1996 i 1991 roku, odpowiednio 102 i 103 (ryc. 1).
Ryc. 1. Liczba samobójstw przez powieszenie w Krakowie i okolicach w poszczególnych latach.
W każdym z miesięcy analizowanego wielolecia popełniono samobójstwo przez powieszenie. Najmniej osób zginęło w ten sposób w listopadzie 1995 roku i styczniu 1996 roku – 3 osoby, najwięcej w marcu 1997 roku – 20 osób.
Z danych wynika, że średnio w miesiącu co najmniej 8 osób odbiera sobie życie przez powieszenie. Najwięcej samobójstw popełniono w maju (średnio 13,9, co stanowi 11% wszystkich przypadków) i w okresie od maja do lipca (40%), najmniej w lutym i grudniu (średnio 8,4) oraz zimą (średnio 8,6, co stanowi 21%) (ryc. 2).
Ryc. 2. Średnia liczba samobójstw przez powieszenie w Krakowie i okolicach w poszczególnych miesiącach z lat 1991-2004.
Jak wspomniano we wstępie, do sytuacji meteorotropowych zalicza się m.in. duże i szybkie zmiany ciśnienia atmosferycznego i temperatury powietrza. W niniejszym opracowaniu badając wpływ tych elementów meteorologicznych na samobójstwa przez powieszenie wyróżniono w całym 14-leciu takie dni, w których oprócz samobójstw zanotowano duże (8-16 hPa oraz 6,1-12,0°C) i bardzo duże (powyżej 16 hPa oraz powyżej 12,0°C) zmiany ciśnienia atmosferycznego lub temperatury powietrza z dnia na dzień i pomiędzy trzema terminami obserwacyjnymi, tj. o godz. 7, 13 i 19 czasu środkowoeuropejskiego, czyli T7-T13, T13-T19, T19-T7 następnego dnia.
Stwierdzono zwiększoną liczbę omawianych samobójstw podczas zmian ciśnienia atmosferycznego z dnia na dzień o ponad 16 hPa, szczególnie w półroczu chłodnym oraz zimą i wiosną. Obliczone wartości prawdopodobieństwa warunkowego (aż 50%) wskazują na znacznie większy związek zamachów samobójczych ze spadkiem ciśnienia atmosferycznego o ponad 16 hPa w godzinach nocnych, pomiędzy III i I terminem obserwacyjnym dnia następnego. Przy spadku ciśnienia w przedziale 8-16 hPa prawdopodobieństwo to wynosi 28,8%. Okazuje się, że nie tylko wartość zmiany ciśnienia jest istotna, ale również znak i część doby, w której ta zmiana występuje. Podczas wzrostów ciśnienia atmosferycznego stwierdzono, że prawdopodobieństwo warunkowe wystąpienia samobójstwa znacznie spada. Wynosi 25,0% podczas wzrostów ciśnienia powyżej 16 hPa, a tylko 16,7% przy wzrostach w przedziale 8-16 hPa. Wzrost ciśnienia z dnia na dzień o ponad 16 hPa, głównie w południowym terminie obserwacyjnym, przyczynił się do wzrostu samobójstw w półroczu ciepłym, a szczególnie jesienią.
Znacznie mniejszy wpływ na liczbę stwierdzonych przypadków odbierania sobie życia miały wahania temperatury powietrza w ciągu dnia. W tym przypadku, jedynie silne wzrosty temperatury, powyżej 12°C, między godziną 7 a 13 wykazały prawdopodobieństwo warunkowe równe 26,0%. Badając wpływ dobowych zmian temperatury na wystąpienie samobójstwa wykazano, że przy zmianach temperatury w przedziale od 6,1 do 12°C prawdopodobieństwo warunkowe wahało się w granicach 24-25%, natomiast przy zmianach dobowych większych od 12°C, wartości te wzrastają do 40%. Zauważono, że dość wyraźnie zaznaczyła się częstość pojawiania się samobójstw w dniach, w których wystąpił duży (6,1-12°C) i bardzo duży (>12°C) wzrost temperatury powietrza. Miało to miejsce głównie w półroczu ciepłym i latem.
Analiza statystyczna wykazała, że podczas występowania zarówno dni upalnych, z temperaturą maksymalną powietrza przekraczającą 30°C, jaki i parnych, z prężnością pary wodnej powyżej 18,8 hPa, wzrasta liczba popełnianych samobójstw. Szczególnie wyraźnie ta zależność jest zauważalna wiosną, od marca do maja oraz w czerwcu. W przypadku dni parnych również jesienią, głównie we wrześniu.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Fleming G.: Klimat-środowisko-człowiek, WPRiL, Warszawa 1983.
2. Gmitrowicz A.: Społeczne i psychiczne uwarunkowania prób samobójczych u młodzieży, Post. Psychiatr. Neurol, 1999, 8.
3. Grąbczewski J.: Wpływ pogody na zdrowie człowieka, PZWL, Warszawa 1972.
4. Hołyst B.: Ocena tendencji rozwojowych samobójstw w Polsce i niektórych innych państwach, Lęk Depr., 1997, 3.
5. Jankowiak J., Tyczka S.: Zagadnienie meteorotropizmu u psychicznie i nerwowo chorych, Wiad. Uzdrow., 1963, 3/4.
6. Kozłowska Szczęsna T. (red.): Metody badań bioklimatu człowieka, Probl. Uzdrow., 1985, 1/2.
7. Kozłowska-Szczęsna T., Błażejczyk K., Krawczyk B.: Biometeorologia człowieka. Metody i ich zastosowanie w badaniach bioklimatu Polski, Monografie IGiPZ PAN, 1, Warszawa 1997.
8. Lester D.: Samobójstwa w Polsce na tle trendów światowych, Psychiatr. Pol., 2000, 34.
9. Polewka A., Bolechała F., Skupień E.: Samobójstwa dokonane i depresje u osób w wieku podeszłym, Przegl. Lek., 2002, 4-5 (59).
10. Przybyła R.: Próba określenia wpływu stanów pogody na samopoczucie ludzi chorych psychicznie w Zakopanem w latach 1983-1987, Maszynopis w Zakładzie Klimatologii IGiGP UJ, Kraków 1991.
11. Przybyła R.: Próba określenia wpływu stanów pogody na samopoczucie ludzi chorych psychicznie w Zakopanem, Zesz. IGiPZ PAN, 1994, 24.
12. Schiffer Z.: Wiatr halny a samobójstwa i bójki, [w:] Biometeorologia a organizm ludzi i zwierząt, Wojtusiak R.J. (red.), PWN, Warszawa-Kraków 1986.
13. Schiffer. Z.: Próba określenia faz pogody i ich wpływu na nasilenie się schorzeń meteorotropowych, [w:] Biometeorologia a organizm ludzi i zwierząt, Wojtusiak R.J. (red.), PWN, Warszawa-Kraków 1986.
otrzymano: 2005-12-14
zaakceptowano do druku: 2005-12-28

Adres do korespondencji:
Prof. dr hab. Janina Trepińska
ul. Gronostajowa 7, 30-387 Kraków
fax. (0-12) 664-53-29

Balneologia Polska 1/2006