© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2011, s. 43-47
Dorota Dziuban1, *Paweł Kowalczyk2, Maciej Filocha2
Gorzkie życie „słodkich” ludzi
Bitter sweet life of people
1Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, Zakład Biologii Molekularnej
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Piotr Zielenkiewicz, Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Barbara Tudek
2Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego
Dyrektor Centrum: prof. dr hab. Marek Niezgódka
Summary
Diabetes – a group of metabolic diseases characterized by hyperglycemia (elevated blood sugar) resulting from the defect production or action of insulin secreted by pancreatic beta cells. Chronic hyperglycemia is associated with damage, dysfunction and failure of various organs, especially eyes, kidneys, nerves, heart and blood vessels. Due to the cause and course of the disease can be identified with type 1 diabetes, type 2, gestational diabetes, and others.
The most common form of diabetes is type 2 diabetes, which consists of reduced tissue sensitivity to insulin (insulin resistance). This condition requires the production of excessive amounts of insulin, which in the course of the disease exceeds the ability of pancreatic secretion. In type 2 diabetes, damage to the beta cells in the islets of the pancreas and disability, and later cessation of insulin secretion.
Type 1 diabetes is the original, inadequate secretion of insulin while maintaining normal tissue sensitivity to the hormone. Gestational diabetes is a result of hormonal changes associated with pregnancy. Types 1 and 2 are polygenic, ie, are the result of mutations in many genes, in contrast to monogenic, e.g. MODY type. The principle of modern diabetes therapy is the treatment of all disorders associated illness, not just the control of carbohydrate metabolism. Striving for normalization of body weight, increasing physical activity, proper diet, treatment of common lipid disorders in diabetes, hypertension and other cardiovascular diseases and maintain blood glucose within the range of possible values close to (normoglycemia) reduces the risk of developing complications of the disease.
Cukrzyca – klasyfikacja i charakterystyka
Cukrzyca jest chorobą społeczną dotykającą ludzi w każdym wieku, wszystkich ras i na każdym kontynencie. Na świecie jest około 171 mln chorych ludzi, a szacuje się, że do 2030 roku choroba obejmie ponad 390 mln przypadków zachorowań (1). W Polsce już około 4 mln ludzi zapadło na tę chorobę, z czego połowa nie jest jeszcze dokładnie zdiagnozowana. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) cukrzyca „jest grupą chorób metabolicznych charakteryzującą się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, serca i naczyń krwionośnych” (1). Obecnie choroba ta jest coraz częstszym problemem młodych osób. Wcześniej skojarzenia z tą chorobą kierowały się głównie w kierunku osób w podeszłym wieku, obecnie to właśnie młodzi ludzie stanowią znaczną część tych „słodkich” (ryc.1).
Ryc. 1. Pomiar cukrzycy glukometrem.
„Słodcy” ludzie, jak powszechnie nazywa się diabetyków, są osobami, których trzustka działa w sposób nieprawidłowy. W wyniku tego cały organizm odczuwa skutki zaburzeń metabolicznych przemian cukrowych. W zależności od rodzaju dysfunkcji cukrzycę dzielimy na typ 1, 2, ciężarnych oraz spowodowaną defektami genetycznymi trzustki, zakażeniami wirusowymi, uszkodzeniami trzustki po farmakoterapii, mutacjami w mitochondrialnym DNA (8). Wbrew powszechnej opinii cukrzyca nie rozwija się w wyniku jedzenia dużej ilości cukru. Proces rozwoju choroby jest bardziej skomplikowany i długotrwały, z początku utajony, choć u dzieci może mieć nagły przebieg. Niestety choroba najczęściej daje o sobie znać, gdy jest w stadium zaawansowanym i występują już pierwsze dość ciężkie powikłania.
Typ 1 cukrzycy występuje głównie u dzieci i młodzieży. Jest również podtyp cukrzycy 1 ujawniającej się u osób dorosłych (LADA – Latent Autoimmune Diabetes in Adults). Wyróżniamy cukrzycę typu 1 o podłożu autoimmunologicznym oraz idiopatycznym (7). Różnica w podłożu obu podtypów polega na obecności (lub braku) przeciwciał m.in. przeciwko antygenom wysp Langerhansa trzustki (ICA – Islet Cell Antibodies) oraz insulinie (IAA &– Insulin Autoantibodies). Choroba ta ujawnia się, gdy komórki wysp trzustkowych są uszkodzone. W wyniku tego trzustka nie może produkować insuliny (ryc. 2).
Ryc. 2. Schemat typów cukrzycy wg (6).
Cukrzyca typu 2 jest najczęściej spotykanym typem choroby wśród diabetyków. Obejmuje ona ponad 90% przypadków zachorowań. Charakteryzuje się insulinoopornością komórek ciała oraz niedoborem insuliny we krwi. Oporność komórek może wynikać z kilku przyczyn. Są to mechanizmy przedreceptorowe, związane z samymi receptorami lub postreceptorowe. Mechanizm przedreceptorowy wiąże się z obecnością przeciwciał przeciwko insulinie krążących we krwi. Insulinooporność komórek może wynikać również ze zmniejszenia liczby receptorów (down regulation) bądź też ich wadliwej struktury. Inną przyczyną może być również zatrzymanie przekazu sygnałów lub wewnętrznej przemiany glukozy w komórkach docelowych.
W początkowym okresie rozwoju choroby, jeszcze przed wystąpieniem objawów klinicznych, występuje zwiększone wydzielanie glukozy przez wątrobę, które prowadzi do hiperglikemii. Ponieważ insulina nie działa prawidłowo bądź komórki są na nią oporne, prowadzi to do rozwoju powikłań cukrzycowych na podłożu mikro- oraz makroangiopatycznym. Jest to o tyle niebezpieczne, że osoba, u której nie zdiagnozowano jeszcze cukrzycy, nie podejmuje leczenia, więc powikłania stale narastają, prowadząc do stanów nawet zagrażających życiu, np. zawał serca, miażdżyca.
Czynnikami genetycznymi wpływającymi na rozwój cukrzycy typu 2 są m.in. obciążenie genetyczne – występowanie cukrzycy wśród członków rodziny i dziedziczenie genów „cukrzycowych” w sposób autosomalny dominujący oraz wysoka zgodność zachorowań wśród bliźniąt jednojajowych, sięgająca ponad 50%. Zgodność ta może dochodzić nawet do 100%. Wyróżniamy dwa rodzaje cukrzycy typu 2 o podłożu genetycznym – uwarunkowaną mono- oraz wielogenowo. Cukrzyca monogenowa spowodowana jest mutacją w pojedynczym genie. Mutacje wpływają na zmianę budowy i funkcji białka, powodując najczęściej ciężkie przypadki zachorowań. Cukrzyca wielogenowa uwarunkowana jest mutacjami wielu genów oraz współdziałaniem z nimi czynników środowiskowych.
Cukrzyca typu 2 wywołana mutacją w mitochondrialnym DNA
Ten rodzaj cukrzycy związany jest z upośledzonym słuchem lub całkowitą głuchotą chorych. Choroba ta związana jest z punktowymi mutacjami w mitochondrialnym DNA. Dziedziczona jest głównie po matce. Cukrzyca wywołana mutacją w mitochondrialnym DNA jest dziedziczona (u niektórych) w sposób autosomalny dominujący. Prowadzi do zaburzenia biosyntezy insuliny w komórkach β bądź też do produkcji zmutowanej cząsteczki insuliny. W wyniku tego proinsulina nie ma możliwości przekształcenia się w insulinę lub łączy się z receptorem w sposób nieprawidłowy, przyczyniając się do zaburzeń funkcji komórek. Najczęściej spotyka się mutację w pozycji A3243G genu leucyny tRNA. Prowadzi ona do tranzycji adeniny w guaninę. W wyniku tej mutacji pojawiają się dość łagodne zaburzenia metabolizmu glukozy.
Poza czynnikami genetycznymi i środowiskowymi wielu badaczy wyodrębnia również czynniki immunologiczne biorące udział w rozwoju cukrzycy typu 2. Czynniki te nie wykazują aż takiej specyficzności jaka ma miejsce w cukrzycy typu 1. Charakterystyczne dla nich jest tworzenie przewlekłego zapalenia. Może to wywoływać insulinooporność komórek. Są to m.in. TNF-α (czynnik martwicy nowotworów), IL-6 oraz IL-1. Prowadzą one do uaktywnienia procesu apoptozy komórek wyspowych. Cytokina TNF-α wytwarzana w komórkach tłuszczowych jest wskaźnikiem insulinooporności komórek organizmu. Wpływa na komórki β trzustki, blokując wydzielanie przez nie insuliny. Osoby otyłe, których tkanka tłuszczowa wydziela większe stężenie TNF-α, są bardziej oporne na działanie insuliny na komórki, a tym samym mają większe szanse na rozwój cukrzycy typu 2.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. WORLD HEALTH ORGANIZATION Definition and diagnosis of diabete mellitus and intermediate hypoglycemia. Report of a WHO/ IDF consulation Geneva 2006. 2. Borodako A: Klasyfikacja i rozpoznanie cukrzycy. Terapia 2007; (193): 6-11. 3. Kozek E: Zasady leczenia cukrzycy typu 2. Terapia 2007; (193): 21-27. 4. Rekomendacje prewencji, diagnostyki i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego u osób z cukrzycą. Przegląd Kardiodiabetologiczny 2008; 3/2: 87-94. 5. http://www.pompy-medtronic.pl/dla-was/obozy-medtronic/oboz-2010.html 6. http://www.cukrzyca.org/documents/article_page/document/cit_cukrzyca_typu2.asp 7. Skupień J: Rozbudowywanie podziału cukrzycy – nowe podtypy i możliwości lecznicze. Diabetologia Praktyczna 2007; 8: 1: 1-12. 8. ADA – Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care 2006: 29, 1, (Suppl 2): S43- S48. 9. Borodako A, Sieradzki J: Częstość występowania autoimmunizacyjnej cukrzycy ciężarnych. Diabetologia Praktyczna 2007; 8, 11: 405-413. 10. Barrett TG: Mitochondrial diabetes, DIDMOAD and other inherited diabetes syndromes. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab 2001: 325-43. 11. Daneman D: Type 1 diabetes. Lancet 2006: 847-58. 12. Borch-Johnsen K, Joner G, Mandrup-Poulsen T et al.: Relation between breast-feeding and incidence rates of insulin-dependent diabetes mellitus. A hypothesis. Lancet 1984: 1083-6. 13. Virtanen S, Knip M: Nutritional risk predictors of beta cell autoimmunity and type 1 diabetes at a young age. Am J Clin Nutr 2003: 1053-67. 14. Knowler W, Barrett-Connor E, Fowler S et al.: Reduction in the incidence of type 2 diabetes with lifestyle intervention or metformin. N Engl J Med 2002: 393-403. 15. Gerstein H, Yusuf S, Bosch J et al.: Effect of rosiglitazone on the frequency of diabetes in patients with impaired glucose tolerance or impaired fasting glucose: a randomised controlled trial. Lancet 2006: 1096-105. 16. Abudula R, Jeppesen PB, Rolfsen SE et al.: Rebaudioside A potently stimulates insulin secretion from isolated mouse islets: studies on the dose-, glucose-, and calcium-dependency. Metabolism 2004; 53 (10): 1378-81. 17. Jeppesen PB, Gregersen S, Poulsen CR, Hermansen K: Stevioside acts directly on pancreatic beta cells to secrete insulin: actions independent of cyclic adenosine monophosphate and adenosine triphosphate-sensitive K+-channel activity. Metabolism 2000; 49 (2): 208-14. 18. Chatsudthipong V, Muanprasat C: Stevioside and related compounds: therapeutic benefits beyond sweetness. Pharmacol Ther 2009; 121 (1): 41-54. 19. Horrobin DF: Fatty acid metabolism in health and disease: the role of Δ-6-desaturase. Am J Clin Nutr 1993; 57: 732S-736S.
