© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 9/2011, s. 739-744
*Elżbieta Chabros, Jadwiga Charzewska, Bożena Wajszczyk, Zofia Chwojnowska
Otyłość a styl życia kobiet w starszym wieku
Obesity and lifestyle of elderly women
Samodzielna Pracownia Epidemiologii i Norm Żywności i Żywienia w Warszawie
Kierownik Pracowni: prof. dr hab. Jadwiga Chanewska
Streszczenie
Wstęp. Wzrost częstości występowania otyłości w populacji starszych osób wpływa na zwiększenie zachorowalności na choroby niezakaźne, zmniejsza sprawność funkcjonalną i obniża jakość życia.
Cel pracy. Celem pracy była ocena częstości występowania otyłości u kobiet w starszym wieku w powiązaniu z wybranymi elementami ich stylu życia.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono u losowo wybranych kobiet w wieku 70-74 lata wylosowanych z dwóch dzielnic Warszawy. W pracy analizowano dane dla 59 kobiet. Częstość występowania nadwagi i otyłości oceniono stosując wskaźnik BMI, a otyłość brzuszną oceniono na podstawie obwodu talii. Informacje dotyczące stylu życia (samoocenę zdrowia, aktywności fizycznej, palenia papierosów) zebrano metodą bezpośredniego wywiadu.
Wyniki. Nadwaga (BMI 25-29,9) występowała u 39% kobiet, a otyłość (BMI ≥ 30) u 44,1%. U wszystkich otyłych kobiet stwierdzono występowanie otyłości brzusznej, określonej na podstawie obwodu talii (≥ 88 cm). Kobiety nieotyłe częściej niż kobiety otyłe oceniały swój stan zdrowia jako bardzo dobry lub dobry, miały mniejsze trudności z wykonywaniem codziennych czynności związanych z aktywnością fizyczną i częściej paliły papierosy.
Wnioski. Jednym z najważniejszych zadań współczesnej geriatrii powinny stać się działania zmierzające do zahamowania narastania epidemii otyłości i poprawy jakości życia osób starszych poprzez propagowanie zasad prawidłowego żywienia i zwiększenia codziennej aktywności fizycznej.
Summary
Introduction. Increase in the prevalence of obesity in the population of older persons influences the morbidity rate for the non-communicable diseases, decrease the functional fitness and the quality of life.
Aim. The aim of this study was to estimate the prevalence of obesity among older women in relation to selected factors of their lifestyle.
Material and methods. The research was carried out a random sample women in the age 70-74 years of two districts of Warsaw. Prevalence of overweight and obesity was assessed using the BMI and abdominal obesity based on waist circumference. Information about lifestyle (self-assessment of health, physical activity, cigarette smoking) were collected by interview.
Results. Overweight (BMI 25-29.9) was found in 39% women and obesity (BMI ≥ 30) in 44.1%. All obese women have abdominal obesity (waist circumference ≥ 88 cm). No obese women more often than obese evaluate their health status as vary good or good, had less difficulties in performing day-to-day activities related to physical activity, and more often smoking cigarettes.
Conclusions. One of the most important tasks of modern geriatrics should become action to restrain the rise for the epidemic of obesity and improve the quality of life of older people through the promotion of the principles of proper nutrition and increasing daily physical activity.
Wstęp
Częstość występowania otyłości w Europie, w populacji osób dorosłych przybrała już rozmiary epidemii i waha się od 4,0 do 28,3% u mężczyzn i od 6,2 do 36,5% kobiet (1). W amerykańskich badaniach NHANES, (National Health and Nutrition Examination Study) przeprowadzonych w latach 1988-1994 otyłość (BMI ≥ 30) stwierdzono u 22,2% osób w wieku ≥ 60 lat, w kolejnym badaniu NHANES w latach 2005-2006 już u 30,5% (1).
Tempo starzenia się organizmu zależy od predyspozycji genetycznych, stanu zdrowia, ale także od stylu życia m.in. sposobu odżywiania, aktywności fizycznej, spożycia alkoholu, palenia tytoniu, czynników socjoekonomicznych. Na jakość życia osób w starszym wieku duży wpływ ma występowanie chorób pogarszających samopoczucie i sprawność. Poważnym problemem zdrowotnym jest otyłość. Otyłości w starszym wieku towarzyszy wiele zaburzeń metabolicznych. Ryzyko rozwoju zespołu metabolicznego u osób po 65. roku życia jest u kobiet pięć razy większe niż u osób w wieku 20-34 lata (2). Zwiększa się ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, niektórych nowotworów i innych poważnych zaburzeń zdrowia (3-5).
Cel pracy
Celem pracy była ocena częstości występowania otyłości u starszych kobiet w wieku 70-74 lata w powiązaniu z wybranymi elementami ich stylu życia.
Materiał i metody
Przedstawione w niniejszej pracy wyniki stanowiły polską część międzynarodowego badania OPTIFORD i nie były dotychczas publikowane. Badania przeprowadzono w latach 2002-2003 w losowej próbie kobiet w wieku 70-74 lata (średni wiek 71,6 ± 1,4 lat). Z 670 kobiet, mieszkanek dwóch dzielnic Warszawy, korzystając z rejestru PESEL wylosowano 130 kobiet, (po weryfikacji dostępnych było 117), zbadano 68 (zgłaszalność 58,8%). Pomiary antropometryczne i wywiad dotyczący stylu życia przeprowadzono trzykrotnie. W ostatnim badaniu, które stanowi materiał niniejszej pracy wzięło udział 59 kobiet.
Pomiary antropometryczne wysokości i masy ciała, grubości fałdów skórno-tłuszczowych, obwodów ciała (talii i bioder) przeprowadzono w godzinach rannych zgodnie z powszechnie stosowaną metodyką (6). Na podstawie pomiarów 4 fałdów skórno-tłuszczowych: nad mięśniem dwugłowym (biceps), nad mięśniem trójgłowym (triceps), pod łopatką, nad talerzem biodrowym obliczono zawartość tłuszczu w organizmie (%) metodą Durnina i Womersley’a (7). Pomiary wysokości i masy ciała posłużyły do obliczenia wskaźnika BMI [masa ciała (kg)/wysokość ciała (m)2]. Za otyłość, wg zaleceń WHO przyjęto wartości ≥ 30 (8). Ze względu na wartości wskaźnika BMI kobiety podzielono na dwie grupy: otyłe (BMI ≥ 30) i kobiety o niedoborowej masie ciała, w normie i z nadwagą (BMI < 30). Obwód talii mierzono w połowie odległości między dolnym brzegiem łuku żebrowego i górnym brzegiem grzebienia kości biodrowej. Na podstawie pomiaru obwodu talii za otyłość brzuszną przyjęto wartość ≥ 88 cm (8). Informacje dotyczące stylu życia (samoocenę zdrowia, aktywności fizycznej, palenia papierosów) zebrano metodą bezpośredniego wywiadu. Wyniki weryfikowano statystycznie z zastosowaniem testu t-Studenta i testu dla różnic dwóch frakcji. Badanie uzyskało zgodę Komisji Etycznej Instytutu Żywności i Żywienia.
Wyniki
Aż 83,1% zbadanych kobiet miało nadmierną masę ciała (39% nadwagę i 44,1% otyłość – ryc. 1) (tab. 1).
Ryc. 1. Rozkład wskaźnika BMI (%) u zbadanych kobiet.
Nie stwierdzono różnic w wysokości ciała kobiet o prawidłowej masie ciała i z nadwagą oraz kobiet otyłych (tab. 1). Statystycznie istotne różnice (p < 0,0001) pomiędzy analizowanymi grupami stwierdzono natomiast w średnich wartościach masy ciała, procentowej zawartości tłuszczu w organizmie, obwodzie talii. Na podstawie pomiaru obwodu talii otyłość brzuszną stwierdzono u wszystkich (100%) kobiet otyłych i 42,4% kobiet z BMI < 30 (p < 0,0001) (ryc. 2).
Tabela 1. Charakterystyka somatyczna zbadanych kobiet.
| Nazwa wskaźnika | Kobiety z BMI < 30
N = 33 | Kobiety otyłe
(BMI ≥ 30)
N = 26 | Ogółem
N = 59 |
| x SD | x SD | x SD |
| Wysokość ciała (cm) | 156,6 (6,8) | 156,7 (5,9) | 156,6 (6,4) |
| Masa ciała (kg) | 64,6 (10,2)* | 79,8 (9,7)* | 71,3 (12,3) |
| Wskaźnik BMI | 26,2 (2,8)* | 32,4 (3,1)* | 29,0 (4,3) |
| Zawartość tłuszczu (%) | 36,7 (18,7)* | 42,1 (2,5)* | 39,1 (4,6) |
| Obwód talii (cm) | 82,8 (8,7)* | 99,1 (8,1)* | 90,0 (11,7) |
| Obwód bioder (cm) | 102,5 (8,7)* | 112,3 (7,0)* | 106,8 (8,1) |
*p < 0,0001
Ryc. 2. Częstość występowania otyłości brzusznej u kobiet oceniona na podstawie obwodu talii.
*p < 0,0001
W tabeli 2 przedstawiono samoocenę stanu zdrowia zbadanych kobiet. Na zły i bardzo zły stan zdrowia częściej wskazywały kobiety otyłe (26,9%) w porównaniu z kobietami o masie ciała w normie i z nadwagą (15,1%). Natomiast porównując swoje zdrowie z osobami w tym samym wieku 19,2% otyłych kobiet i 12,1% pozostałych kobiet o BMI < 30 uznało, że ich stan zdrowia jest nieco gorszy lub gorszy od zdrowia rówieśników.
Tabela 2. Samoocena stanu zdrowia (%) zbadanych kobiet.
| Samoocena stanu zdrowia | Kobiety z BMI < 30
N = 33 | Kobiety otyłe
(BMI ≥ 30)
N = 26 |
| % | % |
| Bardzo dobre lub dobre | 33,4 | 15,4 |
| przeciętne | 51,5 | 57,7 |
| Złe i bardzo złe | 15,1 | 26,9 |
| Ocena stanu zdrowia w stosunku do innych osób w tym samym wieku |
| Dużo lepszy lub lepszy | 42,4 | 34,6 |
| Taki sam | 45,5 | 46,2 |
| Nieco gorszy i gorszy | 12,1 | 19,2 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Berghofer A, Pischon R, Reinhold T et al.: Obesity prevalence from a European perspective: a systematic review. BMC Public Health 2008; 8: 200. http://www.biomedcentral.com/1471-2458/8/200.
2. Houston DK, Nicklas BJ, Zizza CA: Weighty Concerns: The growing prevalence of obesity among older adults. J Am Diet Assoc 2009; 109: 1886-1895.
3. Kotwas M, Mazurek A, Wrońska A, Kmieć Z: Patogeneza i leczenie otyłości u osób w podeszłym wieku. Forum Medycyny rodzinnej 2008; 2, 6, 435-444.
4. Ogden C, Yanovski S, Carroll M, Flegal K: The epidemiology of obesity. Gastroenterology 2007; 132: 2087-2102.
5. Beksińska-Lisik M, Lisik W, Zaleska T: Otyłość choroba interdyscyplinarna. Przew Lek 2006; 1: 72-77.
6. Physical Status: The use and interpretation of anthropometry. WHO Technical Report Series 854. Geneva, WHO 1995.
7. Durnin JVGA, Womersley J: Body fat assessment from total body density and its estimation from skinfold thickness: measurement on 481 men and women aged 16 to 72. Br J Nutr 1974; 32, 77.
8. Waist Circumference and Waist-Hip Ratio. Report of a WHO Expert Consultation. Geneva, WHO 2008.
9. Yan L, Daviglus M, Liu K et al.: BMI and Health-Related Quality of Life in Adults 65 Years and Older; Obesity Research 2004; 12, 69-76.
10. Bogus K, Borowiak E, Kostka T: Otyłość i niska aktywność fizyczna jako ważne czynniki determinujące jakość życia osób starszych. Geriatria 2008; 2: 116-120.
11. Gutierrez-Fisac J, Lopez E, Banegas J et al.: Prevalence of overweight and obesity in elderly people in Spain. Obesity Research 2004; 12: 4: 710715.
12. Perissinotto E, Pisent C, Sergi G et al.: Anthropometric measurements in the elderly: age and gender differences. British Journal of Nutrition 2002; 87: 177-186.
13. Szponar L, Sekuła W, Rychlik E et al.: Stan odżywienia w oparciu o pomiary antropometryczne przeprowadzone wśród 4153 osób. [W:] Badania indywidualnego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. Prace IZZ, Warszawa 2003; 444-506.
14. Stan zdrowia ludności warszawy w roku 2001. Program POL-MONICA BIS Warszawa. Część I. Podstawowe wyniki badania przekrojowego. Praca zespołowa. Bibilioteka Kardiologiczna. Instytut Kardiologii, Warszawa 2002.
15. Chabros E, Rogalska-Niedźwiedź M, Wajszczyk B et al.: Styl życia kobiet 70-letnich zbadanych w latach 1992-2002. Zdr Publ 2006; 116 (2): 340-342.
16. Mianowany M, Kaczmarczyk-Chałas K, Bednarek-Gejo A et al.: Występowanie zespołu metabolicznego u osób starszych w populacji wielkomiejskiej o wysokim ryzyku chorób układu krążenia. Polski Przegląd Kardiologiczny 2005; 7, 6, 491-497.
17. Villareal DT, Apovarian CM, Kushner RF et al.: Obesity in older adults: technical review and position statement of the American Society for Nutrition and NAASO. The Obesity Society. Am J Clin Nutr 2005; 82, 5, 923-934
18. Chabros E, Charzewska J, Rogalska-Niedźwiedź M et al.: zmiany wskaźników antropometrycznych stanu odżywienia osób w wieku podeszłym z Warszawy w czasie 5 lat. Żyw Człow Metab 1998; 25, 1, 3-15.
19. Stelmach W, Bielecki W, Bryla M: Wpływ czynników socjoekonomicznych, stylu życia i odczuwania stresu na występowanie otyłości u ludzi w wieku poprodukcyjnym. Wiad Lek 2005; 58, 9-10: 481-490.
20. Gause-Nilssen I, Gherman S, Kumar Dey D et al.: Prevalence of metabolic syndrome in an elderly Swedish population. Acta Diabetol 2006; 43: 120-126.
21. Gębska-Kuczerowska A: Charakterystyka grupy osób w podeszłym wieku uczestniczących w badaniu zależności miedzy aktywnością a stanem zdrowia. Przegl. Epidemiol 2002; 56: 463-470.
22. Frąckiewicz J, Kałuża J, Roszkowski W et al.: Wpływ wybranych czynników stylu życia i czynników żywieniowych na umieralność osób starszych zamieszkałych w Warszawie i wsiach rejonu warszawskiego. Przegl Epidemiol 2009; 63: 433-437.
23. Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r. Informacje i opracowania statystyczne. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2011.
24. Charzewska J, Chwojnowska Z, Chabros E et al.: Spożycie energii i składników odżywczych oraz stan odżywienia kobiet w starszym wieku. Postępy Nauk Medycznych 2011; 24, 9: 732-738.
25. Jarosz M (red.): Żywienie osób w wieku starszym. PZWL 2008.
26. Visser M, Launer LJ, Daurenberg P et al.: Past and current smoking in relation to body fat distribution in older men and women. J Geront A Boil Sci Med Sci 1999; 54, 293-298.
27. Leite MLC, Nicolosi A: Lifestyle correlates of anthropometric estimates of body adiposity in an Italian middle-aged and elderly population: International Journal of Obesity 2006; 30; 926-934.
