© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2011, s. 122-126
*Dominika Król
Głóg (Crataegus monogyna (L.), Crataegus oxyacantha (L.)) – cenną rośliną leczniczą
Hawthorn (crataegus monogyna (L.), crataegus oxyacantha (L.)) – valuable medicinal plant
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Grzegorz Spychalski
Summary
Hawthorn is a traditional medicinal plant known and used by people in medicine for thousands of years. The results of modern research confirms the hypolipidemic, hypocholesterolemic, antiatherosclerotic and antioxidant activity of this plant. Clinical trials prove the lack of validity of using hawthorn in case congestive heart failure (CHF). This herbal plant indicates beneficial therapeutic effects in patients with reduced left ventricular ejection fraction (LVEF).
Wprowadzenie
Głóg Crataegus jest rośliną znaną i stosowaną w leczeniu i profilaktyce różnych schorzeń od najdawniejszych czasów. Rodzaj Crataegus obejmuje około 280 gatunków. Pochodzi z północnej strefy umiarkowanej. Występuje powszechnie w zachodniej Azji, Ameryce Północnej i Europie (1). W Polsce głóg rośnie pospolicie na niżu, zwłaszcza zachodnim oraz w niższych partiach górskich. Jest rośliną ozdobną, często nasadzaną w parkach i ogrodach. Nazwa Crataegus pochodzi od greckiego słowa kratos, co znaczy o twardości drewna (2).
Uważany jest za jedną z najstarszych roślin farmaceutycznych w kulturze zachodniej, mającą swoje monografie w różnych farmakopeach (1). W farmakopeii niemieckiej wyszczególnione zostało pięć gatunków głogu (C. monogyna, C. leavigata, C. pentagyna, C. nigra i C. azarolus) (3).
Opis rośliny
Głóg należy do rodziny Różowatych (Rosaceae). Występuje w postaci ciernistych 3-4-metrowych krzewów lub niewielkich drzew osiągających do 8 metrów wysokości. Gałęzie mają małe kolce z ostrymi końcówkami. Liście wyrastają spiralnie na długich pędach. Są ciemnozielone, lśniące, okrągławe lub odwrotnie jajowate, o zmiennych wcięciach. Na dolnej powierzchni liścia wyraźnie zaznacza się siateczka nerwów. W zależności od gatunku liście mogą być gładkie lub gęsto owłosione. Kwiaty są białe, rzadziej różowe. Rosną zgrupowane w rozłożyste baldachogrona o pięciu trójkątnych działkach kielicha, pięciu płatkach i 15-20 pręcikach. Przyrośnięta do kielicha zalążnia, w zależności od gatunku, składa się z 1-5 owocolistków (4, 5). Owoc pozorny ma ciemnoczerwoną lub czerwonawobrunatną barwę, dołeczkowaną powierzchnię oraz kulisty lub elipsoidalny kształt. Owoc stanowi żółtawobrunatna, jajowata pestka (4, 6).
Surowiec
Surowcem zielarskim, zgodnie z FP VII, jest kwiatostan głogu z 2-5 szczytowymi liśćmi (Crataegi folium cum flore) oraz owoc głogu (Crataegi fructus) (4).
Kwiatostany pozyskiwane są z dziko rosnącego głogu jednoszyjkowego (Crataegus monogyna L.), głogu dwuszyjkowego (Crataegus oxyacantha L.) lub ich mieszańców.
Rzadziej surowiec otrzymuje się z głogu pięcioszyjkowego (Crataegus pentagyna), głogu czarnego (Crataegus nigra) i głogu włoskiego (Crataegus azarolus). Kwiaty zbiera się w maju lub czerwcu w początkowym okresie kwitnienia. Surowiec suszy się w temperaturze pokojowej nie przekraczającej 30°C (4, 7).
Owoce otrzymuje się z głogu jednoszyjkowego (Crataegus monogyna L.), głogu dwuszyjkowego (Crataegus oxyacantha L.) oraz ich mieszanin lub hybryd. Dojrzałe owoce zbiera się w okresie jesiennym, w okolicach września i października. Suszy się je początkowo w temperaturze 30°C, a następnie dosusza w temperaturze 50°C (4, 7).
Skład chemiczny
Głównymi składnikami chemicznymi głogu są flawonoidy i związane z nimi proantocyjanidyny. Należą do nich m.in. rutyna, hyperozyd, witeksyna i ramnozyd. W kwiatostanie znajdują się glikozydy flawonowe, takie jak hyperozyd, spireozyd, rutyna. Głównymi pochodnymi flawonoidów znalezionymi w liściach jest katechina i epikatechina oraz związane z nimi procyjanidyny powstałe w wyniku kondensacji monomerów powyższych związków razem z oligomerycznymi procyjanidynami (5). Ponadto w głogu znajdują się: saponiny, taniny, krateginy, antocyjanidyny i proantocyjanidyny, aminy, cholina i acetylocholina, pochodne purynowe (adenozyna, adenina, guanina), kwas kawowy, amygdalina, pektyny, a także kwasy triterpenowe (kwas urosolowy, kwas oleinowy, kwas głogowy). W głogu znajdują się także znaczne ilości witamny C (2).
Skład chemiczny owocu i kwiatostanu głogu jest bardzo podobny. Występują różnice w ilości poszczególnych flawonoidów i oligomerycznych procyjanidyn. Owoc zawiera większą ilość hyperozydu, natomiast liście charakteryzują się większą zawartością ramnozydu witeksyny (5). Strukturę chemiczną wybranych związków występujących w surowcu przedstawiono na rycinie 1.
Ryc. 1. Struktura chemiczna wybranych składników głogu.
Zastosowanie
Głóg w medycynie ludowej jest dobrze znany i używany od najdawniejszych czasów. Ze względu na działanie przeciwskurczowe podawano go w przypadku astmy. W postaci płukanek stosowany był w zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej i gardła. Jego lecznicze właściwości wykorzystywano w przypadku biegunki i niestrawności. Uznawano go także za środek działający korzystnie w przypadku bezsenności (5). W medycynie chińskiej głóg stosuje się, aby usprawnić trawienie, zapobiegać zaleganiu pożywienia w żołądku oraz poprawić krążenie. Preparaty z liści głogu stosuje się w celu poprawy funkcji serca, przepływu krwi w naczyniach wieńcowych oraz w przypadku arytmii (8).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bahorun T, Aumjaud E, Ramphul H i wsp. Phenolic constituents and antioxidant capacities of Crataegus monogyna (Hawthorn) callus extracts. Nahrung 2003; 47:191-8. 2. Verma SK, Jain V, Verma D i wsp. Crataegus oxyacantha – a cardioprotective herb. J Herb Med Toxicol 2007; 1:65-71. 3. Schlegelmilch R, Haywood R. Toxicity of Crataegus (Hawthorn) extract (WS 1442). J Am Coll Toxicol 1994; 13:103-11. 4. Farm Pol, wyd. VII, Warszawa 2008. 5. Fong HHS, Bauman JL. Hawthorn. J Cardiovasc Nurs 2002; 16:1-8. 6. Piastowska M. Głóg. http://www.panacea.pl/articles.php?id=115. 7. Ożarowski A, Jaroniewski W. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie. Inst Wyd Zw Zaw, Warszawa 1987. 8. Zhang PC, Xu SX. A new flavonoid ketohexofuranoside from leaves of Crataegus pinnatifida Bge. var. major N.E.Br. Chin Chem Lett 2000; 11:895-6. 9. Nasa Y, Hashizume H, Ehsanul-Hoque AN i wsp. Protective effect of Crataegus extract on the cardiac mechanical dysfunction in isolated perfused working heart. Arzneim 1993; 43:945-9. 10. Zick SM, Gillespie B, Aaronson KD. The effect of Crataegus oxyacantha special extract WS 1442 on clinical progression in patients with mild to moderate symptoms of heart failure. Eur J Heart Failure 2008; 10:587-93. 11. Holubarsch CJF, Colucci WS, Meinertz T i wsp. The efficacy and safety of Crataegus extract WS® 1442 in patients with heart failure: The SPICE trial. Eur J Heart Failure 2008; 12:55-63. 12. Zick SM, Motyka-Vautaw B, Gillespie B i wsp. Hawthorn extract randomized blinded chronic heart failure (HERB CHF) Trial. Eur J Heart Failure 2009; 11:990-9. 13. Degenring FH, Suter A, Weber M i wsp. A randomised double blind placebo controlled clinical trial of a standardised extract of fresh Crataegus berries (Crataegisan®) in the treatment of patients with congestive heart failure NYHA II. Phytomed 2003; 10:363-9. 14. Shanthi S, Parasakthy K, Deepalakshmi PD i wsp. Hypolipidemic activity of tincture of Crataegus in rats. Indian J Biochem Biophys 1994; 31:143-6. 15. Rajendran S, Deepalakshmi PD, Parasakthy K i wsp. Effect of tincture of Crataegus on the LDL-receptor activity of hepatic plasma membrane of rats fed an atherogenic diet. Atheroscler 1996; 123:235-41. 16. Bernatonienè J, Masteikova R, Majienè D i wsp. Free radical-scavenging activities of Crataegus monogyna extracts. Medicina 2008; 44:706-12.
