© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2011, s. 62-67
Dorota Dziuban1, *Paweł Kowalczyk2, Maciej Filocha2
Ciemna strona pracy – alergie zawodowe
The dark side of work – professional allergies
1Zakład Biologii Molekularnej, Instytut Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
Dyrektor Instytutu: prof. dr hab. Piotr Zielenkiewicz
Kierownik Zakładu Biologii Molekularnej IBB Polskiej Akademii Nauk: prof. dr hab. Barbara Tudek
2Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego
Dyrektor Centrum: prof. dr hab. Marek Niezgódka
Summary
Allergy is an excessive reaction of the immune system of our body. When we are exposed to the allergen, the body receives signals that force him to defend. Allergic reaction is the result of a hypersensitivity of the immune system, which results in sneezing or difficulty breathing. You may also experience allergic eczema and other skin reactions. Allergy and its definition is easier to understand if we understand the specificity of the immune system. An allergy is a disturbance in its functioning. If our system is functioning properly, it’s almost we are not able to notice. However, it is possible that the job of the immune system abnormalities appear. Allergic reactions can manifest themselves in many different forms. For example, a person may have an upset stomach or on her skin rash may occur. Allergy symptoms can vary greatly depending on the type of allergy, exposure level, type of allergen and reaction to it. Most people know the standard symptoms of allergies such as itchy or watery eyes, but many do not realize that allergies can include a wide range of other symptoms such as asthma, allergic headaches and sinusitis leading and sinuses. Today’s world is full of harmful factors for us – viruses, bacteria, pollen, mold spores, dust, tobacco smoke, pollution, smells of perfume, epidermis animals, etc. Every day, every minute, our weapons of the immune system of our body to different types of allergies do not prevailed over it and not weaken it.
Wstęp
Alergie zawodowe należą do listy chorób zawodowych definiowanych przez Instytut Medycyny Pracy jako „patologie wywołane czynnikami szkodliwymi występującymi w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy” (1). Według IMP w ostatnich latach najwięcej przypadków zachorowań na alergiczne postacie chorób zawodowych odnotowano jako choroby skóry, astmy, pylice płuc, przewlekłe i alergiczne nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i/lub tchawicy wywołane środkiem drażniącym lub uczulającym (2).
Kontakt z substancjami alergennymi powoduje że po paru latach nagle ciężko jest pracować, bo pieką ręce, oczy, coraz częściej występuje katar, ciężko jest oddychać. Mało kto początkowo zdaje sobie sprawę, że objawy te mogą być związane ze środowiskiem pracy oraz czynnościami, jakie tam się wykonuje. Często początkowo niegroźne dolegliwości mogą z czasem rozwinąć się w postać alergiczną.
Testy alergiczne
Biorąc pod uwagę objawy pacjenta, jak również występowanie w środowisku alergenów wziewnych, wykonuje się testy skórne skaryfikacyjne, punktowe lub z próby z zadraśnięciem. Testy te polegają na umieszczeniu niewielkiej kropli roztworu podejrzanego alergenu w niewielkim nakłuciu lub zadrapaniu zdrowej skóry przedramienia bądź pleców. O uczuleniu świadczy reakcja (zaczerwienienie, pęcherzyk) porównywalna z kontrolą dodatnią. Aby ten test był miarodajny, przygotowując się do niego należy odstawić leki przeciwhistaminowe i sterydowe zgodnie ze wskazówkami lekarza (schemat 1).
Schemat 1. Metodyka testu skórnego.
W sytuacji, kiedy odstawienie leków nie wchodzi w rachubę bądź stan skóry nie pozwala na przeprowadzenie testu skórnego, można przeprowadzić test radioalergosorpcji (radioallergosorbent test – RAST) określający radioaktywnie stężenie specyficznych przeciwciał IgE we krwi pacjenta. Są to testy bezpieczne. Alergię potwierdza się na podstawie obecności w surowicy krwi dodatnich prób skórnych i/lub charakterystycznych objawów klinicznych w wyniku prób prowokacyjnych. Dla zweryfikowania wyniku możliwe jest również wykonanie testu śródskórnego, pozwalającego na głębsze umieszczenie roztworu alergenu i wywołanie silniejszej reakcji (czerwonawa obwódka pojawia się po 15-20 minutach lub po kilku godzinach). Jest on bardziej ryzykowny, ale i czulszy. Test naskórny – pomocny w przypadkach kontaktowego zapalenia skóry. W teście badający nanosi w specjalnych pojemniczkach alergeny i przykleja je plastrami na plecach. Zachodzące reakcje alergiczne uzewnętrzniają się w postaci zaczerwienienia, pęcherzyków i guzków. Odczytu dokonuje się po dwóch, trzech i czterech dniach. Do badania należy przystąpić po ustąpieniu zmian alergicznych i odstawieniu leków, należy również unikać podrażnienia przez światło słoneczne. W przeciwnym wypadku mówimy o nadwrażliwości organizmu na dany alergen lub większym podrażnieniu skóry w wyniku kontaktu z substancjami drażniącymi skórę (3, 4) (ryc. 1).
Ryc. 1. Test naskórny pomocny w przypadkach kontaktowego zapalenia skóry.
W orzecznictwie medycyny pracy ważne jest stwierdzenie: 1) czy dany rodzaj alergii rozwinął się rzeczywiście dopiero podczas okresu zatrudnienia lub do 1 roku po zaprzestaniu danej pracy, czy dane objawy pojawiały się wcześniej, 2) czy stan zdrowia i wygląd skóry pracownika poprawia się po dłuższej przerwie, gdy chory nie ma styczności ze środowiskiem pracy, 3) czy w miejscu pracy występuje zdefiniowany czynnik alergizujący, będący związany z obrazem klinicznym chorego. Jest to istotna kwestia w ewentualnym ubieganiu się o odszkodowanie z racji uszczerbku na zdrowiu, ponieważ alergie, nawet te, które są wywołane tymi samymi czynnikami, ale pojawiające się przed podjęciem pracy, nie są zaliczane do alergii zawodowych (5).
Podział i charakterystyka alergenów
Obecnie jesteśmy stale narażeni na kontakt z substancjami potencjalnie alergennymi. Środowisko pracy, w którym spędzamy średnio 1/3 życia jest często bardzo bogate w związki alergizujące (tab. 1). Opisano ponad 200 różnych związków o właściwościach alergennych spotykanych w miejscach pracy (1, 5, 6). Związki alergenne zawodowe podzielono na te o małej oraz dużej masie cząsteczkowej. Podział ten odzwierciedla pochodzenie alergenów – związki wysokocząsteczkowe, powyżej 50 kDa są najczęściej pochodzenia biologicznego, związki niskocząsteczkowe, o masie do 50 kDa są z reguły pochodzenia chemicznego. Najczęstszymi drogami wnikania tych alergenów do organizmu są drogi wziewna oraz kontaktowa (5, 7).
Tabela 1. Zestawienie najczęstszych alergenów występujących w miejscach pracy (wg 1, 5, 6).
| | Czynnik alergizujący |
Grupa zawodowa narażona na kontakt z alergenem |
| Związki o dużej masie cząsteczkowej | lateks gumy naturalnej | służba zdrowia, laboranci, gastronomia |
| mąka oraz jej zanieczyszczenia | piekarze, młynarze, kucharze, cukiernicy |
| antybiotyki | producenci leków, pielęgniarki, weterynarze, lekarze |
| alergeny zwierzęce | weterynarze, hodowcy, rolnicy, pracownicy zwierzętarni i sklepów zoologicznych |
| żywice (zwłaszcza kalafonia) | leśnicy, spawacze |
| Związki o małej masie cząsteczkowej | barwniki | wytwórcy barwników, pracownicy przemysłu metalowego i tekstylnego |
| sole metali (platyny, niklu, chromu, itp.) | przemysł chemiczny, galwanizernia, producenci noży i instrumentów medycznych |
| izocyjaniany, m.in. poliuretany | producenci mebli, uszczelek, wykładzin, lakiernicy samochodowi |
| środki odkażające, m.in. chloramina, formaldehyd, tlenek etylenu, chloroheksyna | pracownicy ochrony zdrowia, przemysł chemiczny, rolnictwo, rybołówstwo |
| nadsiarczany, henna | fryzjerzy, kosmetyczki, producenci kosmetyków |
| bezwodniki kwasów | pracownicy przemysłu chemicznego, produkcja barwników, żywic poliestrowo-formaldehydowym |
Według dostępnych danych statystycznych (1) można zauważyć tendencję spadkową zachorowalności na wziewne alergie zawodowe w przeciągu ostatnich dziesięcioleci. W ciągu ostatnich dwudziestu lat spadek ten był prawie czterokrotny (2). Wynika to z coraz większej świadomości pracodawców i wzmożonej ochrony BHP jaką są środki ochrony indywidualnej, poza tym ważną rolę odegrała większa hermetyczność produkcji. Jest to ważna zmiana zwłaszcza w fabrykach produkujących m.in. antybiotyki. Niestety alergie kontaktowe nadal występują u znacznej liczby badanych pracowników, głównie służby zdrowia i piekarzy (3).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Analiza dotycząca chorób zawodowych w latach 2005-2007, na zlecenie ZUS. 2. Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Centralny Rejestr Chorób Zawodowych – Dane o zapadalności w 2009 roku. 3. Clough J: Wszystko o alergiach. Świat książki, Warszawa 2007: 249- 262. 4. Raport ARIA – Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma, przygotowany we współpracy ze Światową Organizacją Zdrowia. WS – 2002/07 Medycyna Praktyczna: Alergiczny nieżyt nosa i jego wpływ na astmę, cz. 7: Rozpoznanie oraz ocena stopnia ciężkości. http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=12847 5. Pałczyński C, Wittczak T: Zawodowa astma oskrzelowa – diagnostyka, profilaktyka, orzecznictwo. Alergia 2004: 38-42. 6. Pałczyński C, Wiszniewska M, Walusiak J: Pleśnie jako alergen zawodowy. Alergia, jesień 2004; 4: 28-32. 7. Pierzchła E, Lis A, Brzezińska-Wcisło L et al.: Alergia kontaktowa personelu medycznego i pomocniczego Kliniki Dermatologii Śląskiej Akademii Medycznej. Postępy Dermatologii i Alergologii 2004; XXI, 1: 9-13. 8. Lasek W: Nadwrażliwość. [W:] Gołąb J, Jakóbisiak M, Lasek W, Stokłosa T: Immunologia. PWN, Warszawa 2007: 343-375. 9. Kieć-Świerczyńska M: Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Alergia Astma Immunologia 1998: 3 (2): 61- 65. 10. Makarowski T, Krajewska-Kułak E, Kowalczuk K: Narażenia zawodowe pracowników ochrony zdrowia – ze szczególnym uwzględnieniem obsady pracowni radiologicznych. Probl Hig Epidemiol 2009; 90 (2): 155-164. 11. http://www.nil.org.pl/xml/oil/oil64/gazeta/numery/n2005/n200507/n20050707 12. Śpiewak R: Dermatozy zawodowe w rolnictwie – epidemiologia, etiopatogeneza, czynniki ryzyka 2002. 13. Gliński M: Ograniczanie zapylenia na stanowiskach pracy. CIOP, Warszawa 1999. 14. Śliwińska-Kowalska M: Zawodowy alergiczny nieżyt nosa. Probl Hig Epidemiol 2009; 90 (2): 155-164. 15. Pepys J: Hypersensitivity Diseases of the Lungs to Fungi and Organic and Dusts, Monographs [In:] Karger S: Allergy. Basel – New York 1969. 16. Mowszet K: Podstawowe zasady diagnostyki i leczenia alergii pokarmowej u dzieci. Nowa Pediatria 2002; 3: 126. 17. Sparholt SH, Georgsen J, Madsen HO et al.: Association between HLA-DRB3*0101 and immunoglobulin-E responsiveness to Bet v I. Hum Immunol 1994; 39 (1): 76-8. 18. Iwańczak F: Profilaktyka alergii pokarmowej u noworodków i niemowląt. Nowa Pediatria 2002; 3: 115-118. 19. Bręborowicz A, Sobkowiak P: Hipoteza higieniczna w rozwoju alergii – aspekty kliniczne, immunologiczne i genetyczne. Alergia 2006; 3: 11-15.
