© Borgis - Balneologia Polska 1-2/2005, s. 41-44
Jacek Chojnowski, Magdalena Chełstowska, Robert Szafkowski, Przemysław Adamczyk, Irena Ponikowska
Ocena gęstości masy kostnej u kobiet w okresie okołomenopauzalnym z otyłością różnego stopnia
Bone mineral density in menopausal women with different grade of obesity
z Katedry i Zakładu Balneologii i Medycyny Fizykalnej Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Kierownik Katedry: prof. dr hab. Irena Ponikowska
Streszczenie
Otyłość poprzez swój wpływ mechaniczny oraz aktywność estrogenową tkanki tłuszczowej może wpływać ochronnie na metabolizm tkanki kostnej. Jednocześnie zmniejszona aktywność ruchowa, częstsze występowanie cukrzycy i innych zaburzeń metabolicznych może ten korzystny wpływ osłabiać. Celem naszej pracy było zbadanie jak często u osób otyłych występuje osteoporoza i czy stopień otyłości ma znaczenie dla jej występowania. W badaniu wzięło udział 100 kobiet w wieku okołomenopauzalnym: 47 pacjentek z otyłością ogromną – BMI powyżej 40 kg/m2, 21 osób z otyłością średniego stopnia BMI pomiędzy 30 a 35 kg/m2 oraz 32 osoby z prawidłową masą ciała BMI 20-25 kg/m2. U wszystkich badanych wykonano badanie densytometryczne odcinka L1-L4 kręgosłupa, obliczono wskaźnik T-score i na jego podstawie zakwalifikowano pacjentki do grupy z prawidłową masą kostną, osteopenią i osteoporozą. Następnie porównano częstość występowania zaburzeń metabolizmu kostnego pomiędzy grupami. Wykazano, że w grupach pacjentek z otyłością osteoporoza występowała rzadziej niż w grupie pacjentek z prawidłową masą ciała, istotnie rzadziej występowała również u pacjentek z otyłością ogromną w stosunku do pacjentek z otyłością średniego stopnia. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że otyłość stanowi czynnik ochronny dla gęstości masy kostnej tym większy im wyższy jest stopień stwierdzanej otyłości.
Wydłużenie się średniego czasu życia populacji zwróciło w ostatnich czasach coraz większą uwagę na choroby, których stopień nasilenia narasta z wiekiem. Ponieważ obecnie statystyczna kobieta przeżywa około 20-30 lat po naturalnej menopauzie, występowanie osteoporozy przybrało rozmiary epidemiczne. Z danych epidemicznych wynika, że co 4 kobieta i co 8 mężczyzna choruje na osteoporozę (1). Amerykański Narodowy Instytut Zdrowia podał, że prawdopodobieństwo złamania szyjki kości udowej dla osób po 50 roku życia w ciągu ich dalszego życia wynosi 14% dla kobiet i około 6% dla mężczyzn (2). Najczęściej wymieniane czynniki ryzyka osteoporozy to menopauza, siedzący tryb życia, nieprawidłowa, uboga w wapń dieta, niska masa ciała w wieku, w którym przeważają procesy osteo-genezy nad resorbcją kości, czy wreszcie stosowanie leków mających niekorzystny wpływ na przemiany metaboliczne w kościach.
Inną chorobą współczesnej cywilizacji pochłaniającą znaczącą część ogólnych wydatków zdrowotnych jest otyłość. Zgodnie z najnowszymi danymi epidemiologicznymi ponad połowa Polaków ma nadwagę, częstość występowania otyłości (BMI>30 kg/m2) w zależności od badań ocenia się na kilkanaście do 30% populacji. Można by przypuszczać, że skoro niska masa ciała w okresie młodzieńczym sprzyja osteoporozie to otyłość mogłaby zwiększać szczytową masę kostną i zmniejszać w ten sposób zagrożenie osteoporozą. Z drugiej strony otyłość często współistnieje z zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak np. cukrzyca, która wpływa negatywnie na masę kostną. Ponadto przyjmowanie wielu leków przez chorych na cukrzycę, zwłaszcza w skojarzeniu z otyłością może wpływać negatywnie na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Jednocześnie trzeba pamiętać, że masa ciała u chorych w wieku okołomenopauzalnym, czyli w wieku, od którego zagrożenie związane z osteoporozą gwałtowanie wzrasta, nie zawsze wiąże się z wysoką masą ciała w młodości. Często kobiety szczupłe stają się otyłe w okresie menopauzy.
Z tych względów wydawało się interesujące prześledzenie związków, jakie występują pomiędzy otyłością a gęstością masy kostnej u kobiet bez wcześniej rozpoznanej osteoporozy w wieku okołomenopauzalnym.
CEL
Celem pracy było zbadanie jak często występuje osteoporoza u osób otyłych w stosunku do szczupłych, w tym samym wieku oraz czy stopień otyłości ma w tym zakresie jakiekolwiek znaczenie.
CHARAKTERYSTYKA CHORYCH
W badaniu wzięło udział 100 kobiet w wieku okołomenopauzalnym. 47 kobiet miało otyłość ogromnego stopnia (BMI powyżej 40 kg/m2) (grupa a), 21 kobiet otyłość średniego stopnia (grupa b) oraz 32 kobiety miały prawidłową masą ciała (grupa c). Dwie grupy kobiet z otyłością nie różniły się co do wieku, grupa kobiet z prawidłową masą ciała była nieco młodsza. W grupie a otyłość występowała we wcześniejszym wieku oraz trwała dłużej niż w grupie otyłości średniej. Szczegółową charakterystykę badanych pacjentek przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Charakterystyka ogólna kobiet z otyłością różnego stopnia biorących udział w badaniu.
| Wiek (lat) średnia ? SD | BMI (kg/m2) średnia ? SD | Czas trwania otyłości (lat) średnia ? SD | Palenie tytoniu (n/%) |
| Grupa A n=32 | 45,2 ? 4,4 | 24,4 ? 8,5 | Ń | 5/15,6% |
| Grupa B n=21 | 56,9 ? 8,9 | 32,8 ? 1,5 | 20,6 ? 4,5 | 3/14,3% |
| Grupa C n=47 | 52,8 ? 8,5 | 43,2 ? 2,7 | 26,8 ? 6,5 | 3/6,4% |
METODA
Do badania kwalifikowano pacjentki leczone w klinice balneologii i chorób przemiany materii Akademii Medycznej w Bydgoszczy, które wyraziły dobrowolną zgodę na udział w badaniu.
U wszystkich osób wykonano badanie densytometryczne odcinka L1-L4 kręgosłupa metodą absorcjometrii wiązki promieniowania rentgenowskiego o podwójnej energii (dxa). Metoda ta pozwala na określenie gęstości masy kostnej z dużą dokładnością wychwytującą utratę masy kostnej rzędu kilku procent. Na podstawie oceny masy kostnej obliczono wskaźnik t-score. Według tego wskaźnika zgodnie ze standardami światowej organizacji zdrowia z 1994 roku rozpoznawano osteoporozę u osób, u których wskaźnik T-score był niższy niż –2,5, osteopenię gdy wskaźnik ten wynosił od -1,0 do –2,5. Wynik T-score między -1,0 a +1,0 uznawano za prawidłowy (3).
U wszystkich biorących udział w badaniu pacjentek wykonano pomiary antropometryczne tj.: wzrost, masa ciała, obwód na wysokości talii i bioder. Wyliczono wskaźniki BMI i WHR.
Analizę statystyczną wyników wykonano korzystając z programu Statistica 5,0 Pl. Po sprawdzeniu normalności rozkładów za pomocą testu W Shapiro-Wilka istotność statystyczną różnic badano testem t-studenta dla zmiennych niepowiązanych. Przeprowadzono również analizę korelacji pomiędzy wybranymi parametrami antropometrycznymi i gęstością masy kostnej. Jako poziom istotności przyjęto prawdopodobieństwo błędu pierwszego rodzaju p<0,05.
WYNIKI
Rycina 1 przedstawia średnie gęstości masy kostnej (BMD) na poszczególnych poziomach kręgów w wybranym odcinku kręgosłupa. Średnia wartość BMD na wszystkich badanych poziomach była istotnie wyższa w grupie otyłości ogromnej niż w grupie otyłości średniej, grupa z prawidłową masą ciała miała niższe wartości BMD niż obie grupy otyłych.
Ryc. 1. Gęstość masy kostnej BMD u pacjentów z różnego stopnia otyłością.
Również średni wskaźnik T-score był istotnie wyższy u pacjentek z otyłością niż u pacjentek z prawidłową masą ciała, różniąc się również pomiędzy grupami otyłości średniej i ogromnej (ryc. 2).
Ryc. 2. Wskaźnik T-score u pacjentów z różnego stopnia otyłością.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Lorenc R.S.: Dbajmy o własne kości. Krajowe Centrum Osteoporozy 1995r
2. Kibański A i WSP.: Osteoporosis prevention, diagnosis and therapy NIH Development Panel. JAMA, 2001, 6, 785-795
3. Kanis A.J.: Osteoporosis. Blackwell Science, London 1994
4. Moayyeri A. et al.: Discordance in diagnosis of osteoporosis using spinae and hip bone densitometry, BMC Endocr Disord., 2005 MAR 11, 5 (1), 3s.
5. Ribot C. et al.: The effect of obesity on postmenopausal bone loss and the risk of osteoporosis. Adv Nutr Res. 1994;9:257-71.
6. Castro J.P. et al.: Differential effects of obesity on bone mineral density In White, Hispanic and African American women: a cross sectional study, Nutr Metab (Londyn=. 2005 Apr 7; 2(1):9
7. De Prisco C., Levine SN.: Metabolit bone disease after gastric bypass surgery for obesity, Am J Med. Sci. 2005, Feb; 329(2): 57-61.
