© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2012, s. 10-14
*Małgorzata Lesińska-Sawicka1, Monika Waśkow1
Medycyna ludowa, gusła i zabobony jako metody lecznicze praktykowane w XXI wieku
Folk medicine, sorcery and superstition as method health care practise in XXI century
1Katedra Nauk o Zdrowiu Akademii Pomorskiej w Słupsku
Kierownik Katedry: dr Krystyna Homenda
Summary
Folk medicine, sorcery and superstition now in XXI century we consider it by past, at present develop genetics, technology, media and conventional medicine. Admission of conventional medicine for patient hasn’t got any limits, but in everyday life we usually at unaware manner use with methods of folk’s health care. Carry out study at interview form will depict if sometimes absurd methods of folk health care still become practise in different groups society, which of them are the best know and if the respondents are believing in their results. Folk medicine is an element of qulture transfer whit generation for generation, but her methods are consiring by proper and effect, to such an extent that are appear an a par with conventional medicine.
WSTĘP
Od początku istnienia człowiek, by przetrwać, musiał dbać o to, co było najważniejsze – o zdrowie, bo to ono warunkowało jego pozycję w gromadzie. Gdy chorował, szukał pomocy w tym, co go otaczało, czyli w przyrodzie, naśladował zachowania zwierząt, poznawał właściwości lecznicze roślin i minerałów (1). Jeszcze na początku XXI wieku ludzie będący w chorobie szukają wsparcia poza medycyną konwencjonalną, w samolecznictwie mającym swe korzenie w kulturze. Wzory kulturowe odnoszące się do zdrowia i choroby są bowiem częścią kompleksu wierzeń, wartości i norm, dlatego też leczenie niejednokrotnie oparte było na czarach, gusłach, zabobonach, wciąż praktykowanych, mimo iż medycyna konwencjonalna jest dostępna dla każdego i zagwarantowana prawem.
Za Światową Organizacją Zdrowia można powiedzieć, że medycyna tradycyjna to suma wiedzy, umiejętności i praktyk opartych na teorii, przekonaniach i doświadczeniu właściwych różnym kulturom – zrozumiałych lub nie – stosowanych dla podtrzymania zdrowia, zapobiegania, diagnozowania bądź leczenia chorób fizycznych i psychicznych (2).
Medycyna ludowa/naturalna/niekonwencjonalna charakteryzuje się przede wszystkim tym, że nie stosuje się w niej środków chemicznych, a leczenie oparte jest całkowicie na naturalnych technikach leczenia, w tym także na magii. Podstawą działalności leczniczej jest intuicja lub wrodzone zdolności osoby leczącej.
Dokumentacja dotycząca metod i procesów leczniczych pochodzi z połowy XIX i początku XX wieku (3), ale i dziś, w dobie Internetu oraz ciągłego rozwoju nauki, są osoby praktykujące metody leczenia ludowego, niemające często potwierdzenia w oficjalnym stanowisku reprezentowanym przez medycynę naukową.
Historia lecznictwa ludowego sięga czasów starożytnych, kiedy to, wraz z kształtującą się kulturą, zrodziła się ta forma medycyny. Przyczyny chorób upatrywane były w niekorzystnym oddziaływaniu na zdrowie kosmosu, magii, natury i demonów.
Na przełomie wieków XIX i XX specjalistami w dziedzinie medycyny wśród ludności wiejskiej byli zielarze, guślarze, zażegnywacze, baby, wróże, których darzono społecznym zaufaniem i powierzano im opiekę nad zdrowiem. Praktyki ich zgodne były z wierzeniami i tradycją ludową, uwzględniały kulturę ludności wiejskiej, a ponadto owi praktycy byli zawsze osiągalni – w przeciwieństwie do wykształconego personelu medycznego. Z biegiem czasu i na skutek przenikania na wieś oświaty i rezultatów postępu technicznego oraz rozwoju medycyny naukowej i zwiększenia dostępności do bezpłatnych usług medycznych, zabiegi mistyczno-magiczne zaczęły być wypierane przez metody lecznicze medycyny konwencjonalnej.
W roku 1950 powstała pierwsza ustawa o zawodzie lekarza, która gwarantowała lekarzom medycyny monopol na świadczenie usług medycznych, przy jednoczesnych represjach prawnych wysuwanych wobec nieprofesjonalistów podejmujących się leczenia. W latach 70-tych XX wieku na podstawie przeprowadzonych badań naukowych wprowadzono do medycyny konwencjonalnej ziołolecznictwo, które było jednym z istotnych elementów medycyny ludowej.
Ciągły rozwój naukowy medycyny i migracja ludności ze wsi do miast były głównymi powodami powolnego zanikania lecznictwa ludowego. Jednak społeczeństwa żyjące od pokoleń na wsi, z głęboko zakorzenioną kulturą związaną z medycyną ludową, do dnia dzisiejszego nie zarzuciły tych praktyk leczniczych. Nawet teraz, na początku XXI wieku, medycyna ludowa na niektórych terenach naszego kraju jest istotną i nieuświadomioną częścią dnia codziennego. Obecnie, obok wiary w zabobony, gusła i zaklęcia mające na celu przywrócenie zdrowia, chorzy z chęcią korzystają z praktyk bioenergoterapeutów, radiestetów czy uzdrowicieli duchowych. Przyczynami tego ciągłego zainteresowania taką formą leczenia są często bezradność medycyny w leczeniu wielu chorób, takich jak: nowotwory, AIDS, czy też niezaspokojenie potrzeb socjopsychologicznych pacjentów przez personel medyczny (3). W czasie, kiedy samoopieka jest określana przez WHO jako powszechny priorytet podstawowej opieki zdrowotnej, umiejętność korzystania z leczenia niemedycznego nabiera również dużego znaczenia.
Lecznictwo ludowe obecnie jest dzielone przez niektórych badaczy na (4):
1. racjonalne, czyli np. stosowanie fitoterapii, maści odzwierzęcych itp.,
2. nieracjonalne, w którym stosuje się środki niemające nic wspólnego z lecznictwem i oparte na wierze – używając przy tym odpowiednich słów, czyli zamawianie, zaklinanie, wyklinanie chorób.
Współczesna medycyna profesjonalna korzysta z tej pierwszej gałęzi medycyny ludowej, z której przejęto np. fitoterapię (5), apiterapię czy relaksoterapię. Racjonalne lecznictwo ludowe często wykorzystywane jest w metodach leczenia w ramach medycyny opartej na faktach.
MATERIAŁ I METODY
Przedmiotem badań byli mieszkańcy zachodniej części województwa pomorskiego i ich wiedza na temat niekonwencjonalnych metod leczenia w różnych chorobach.
W badaniu wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego, która umożliwia poznanie opinii licznej populacji na temat poglądów, ich motywów, zainteresowań – tutaj mierzącą wiedzę respondentów na temat metod leczenia wykorzystanych w medycynie ludowej. Uzupełnieniem wyników badań była analiza jakościowa wypowiedzi badanych osób.
Zastosowaną w badaniu techniką był wywiad swobodny, skategoryzowany, skierowany do mieszkańców Słupska, Kościerzyny i okolic oraz Sztutowa.
Próbę badawczą stanowiły osoby spotkane przypadkowo, mieszkańcy Domu Opieki Społecznej „Oaza” w Słupsku, pacjenci internistycznych oddziałów szpitali w Kościerzynie i w Słupsku.
Celem badań było ukazanie, jaka jest wiedza społeczeństwa na temat znajomości metod medycyny niekonwencjonalnej wykorzystywanych w samoleczeniu.
WYNIKI I OMÓWIENIE
W badaniu udział wzięło 100 osób w wieku od 18 do 87 lat, średnia wieku wyniosła 46,1 lat. Dla celów badawczych respondentów podzielono na trzy grupy wiekowe:
– osoby do 30. roku życia (36%),
– od 30. do 50. roku życia (22%),
– osoby powyżej 50. roku życia (42%).
Badani w większości pochodzili z miasta (60%) i legitymowali się wykształceniem średnim – 48%, następnie zawodowym i wyższym (analogicznie 32% i 20%).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Górska B: Zioła w tradycji ludowej Podlasia. Część 1. Ciechanowiecki Rocznik Muzealny, tom I, 2006; http://www.ciechanowiec.pl/readarticle.php? article_id=19 (17.03.2008). 2. Za: Dr Zhang Qi, WHO. Traditional medicine. http://www.who.int/medicines/areas/traditional/en/index.html (16. 05. 2012). 3. Jaguś I: Lecznictwo ludowe w Polsce w XX wieku – czynniki i kierunek przemian. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, vol. XXVI, 13, sectio I, Lublin 2001. 175-187. 4. Lecznictwo. http.//mojamuszyna.republika.pl/lecznictwo//lecznictwo.htm (14. 04. 2008). 5. Piątkowski W: Lecznictwo niemedyczne jako sposób interpretacji kultury. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, vol. XXIV, 7, sectio I, Lublin 1999; 107-118. 6. Encyklopedia Britannica, tom XI: Człowiek i medycyna. Wydawnictwo Kurpisz S.A., Poznań 2006; 89. 7. Gawełek F: Przesądy okolicznościowe. 1910. http://85.219.222.22/viewpage.php?page_id=27 (07.11.2007). 8. Kowalski P: Leksykon znaki świata – omen, przesąd, znaczenie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 1998. 9. Danysz A, Telejko E: Jak doradzać pacjentom? Wydawnictwo Kwadryga, Warszawa 1997. 10. Kokot F: Choroby wewnętrzne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006. 11. Simon A: Medycyna ludowa, czyli treściwy pogląd na środki ochronne, poznawanie i leczenie chorób. Nakładem Michała Glücksberga, Warszawa 1860.
