© Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2012, s. 119-123
Elżbieta Maćkiw, *Katarzyna Tomczuk, Katarzyna Rzewuska
Badanie możliwości hamowania wzrostu Helicobacter pylori przez substancje nie stosowane standardowo w terapii eradykacyjnej
Study on the growth inhibition of Helicobacter pylori by substances not usually used in standard eradication therapy
Pracownia Mikrobiologii, Zakład Żywności i Suplementów Diety, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa
Kierownik Zakładu: dr Katarzyna Stoś, prof. nadzw. IŻŻ
Summary
Helicobacter pylori is considered the main ethiological factor for the peptic ulcer disease and gastric cancer. In recent years, more cases of failed standard treatment attempts are found. Although treatment is successful, it can result in side effects, such as development of antibiotic resistance or quick relapse. Therefore, alternative methods should be explored in order to treat H. pylori infections. Studies have shown, that many plants exhibit inhibitory activity towards this bacteria, that is stop its growth, inhibit or stops urease secretion, prevent bacteria cells from adhesion to mucous membrane and gastrointensal epithelial cells.
Studies document impact of chosen preparations (Citrosept, Alliofil, potassium sorbate, vitamin C) on H. pylori growth. Inoculums with a density of 0,25 (λ=550 nm) were seeded upon the surface of Brucella agar, supplemented with 10% defibrynated horse blood. Incubation plates were performed in microaerophilic conditions in anaerostat with Campy Pak at 37°C for 72 h. The results showed H. pylori strain was susceptible to Alliofil (1mg/ml) and potassium sorbate (0,5 mg/ml). Solution of vitamin C at a concentration of 1 mg on disk and Citrosept at a concentration of 0.1 mg on disk inhibited growth of H. pylori strain. Also the impact of combined use of potassium sorbate with vitamin C or Citrosept was studied.
Wstęp
Helicobacter pylori występuje powszechnie w populacji ludzkiej na całym świecie zarówno u dorosłych, jak i u dzieci, szczególnie często w krajach rozwijających się, gdzie zakażenie tą bakterią dotyczy 80-90% ludzi. W Polsce odsetek zakażeń wywołanych przez H. pylori sięga ok. 70% osób dorosłych i 30% dzieci, a liczba osób zakażonych na świecie szacowana jest na ponad 2 miliardy (1, 2, 3).
H. pylori jest uznanym czynnikiem powstania chorób górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wśród różnorodnych zakażeń bakteryjnych jest ważnym czynnikiem etiologicznym przewlekłego zapalenia i owrzodzenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, autoimmunologicznego zanikowego zapalenia żołądka z niedokrwistością z niedoboru wit. B12 oraz choroby Menatriera. Udowodniono także związek zakażenia H. pylori z powstawaniem takich nowotworów, jak chłoniak żołądka typu MALT oraz rak żołądka (4, 5). W 1994 r. Światowa Organizacja Zdrowia uznała H. pylori za karcynogen klasy I (6).
Głównym rezerwuarem bytowania H. pylori jest człowiek, u którego występuje w warstwie podśluzówkowej żołądka, a także w jamie ustnej, w kieszonkach dziąsłowych i płytce nazębnej. Zakażenie H. pylori szerzy się przez kontakty międzyludzkie. W krajach rozwiniętych do zakażeń dochodzi zazwyczaj drogą oralno-oralną, ze względu na przejściową kolonizację jamy ustnej przez ten drobnoustrój, natomiast w krajach o niskim poziomie socjoekonomicznym drogą oralno-fekalną. Zakażenie może być również wywołane transmisją tego drobnoustroju wśród pacjentów drogą jatrogenną – poprzez zakażony sprzęt endoskopowy. Na zakażenie narażeni są również lekarze wykonujący gastroskopię, którzy nie stosują należycie zasad aseptyki i antyseptyki (2).
H. pylori jest Gram-ujemną, mikroaerofilną (5% O2, 10% CO2, 85% N2) pałeczką. Komórki bakterii (3-5 μm długości i 0,5-1 μm szerokości) wyposażone są w cztery do sześciu niepolarnych wici i mają charakterystyczny, spiralny kształt, dzięki czemu mogą z łatwością przemieszczać się w gęstym śluzie żołądkowym. Pałeczki te wykazują tropizm tkankowy, zasiedlając warstwę śluzu pokrywającą komórki nabłonkowe. Do komórek śluzowych ujścia gruczołu żołądkowego przylegają dzięki, m.in. hemaglutyninom, glikolipidom, polipeptydom i lamininie. Tylko ok. 20% komórek bakteryjnych jest związanych z nabłonkiem, pozostałe poruszają się swobodnie w warstwie śluzu (7).
Pałeczki H. pylori w toku ewolucji przystosowały się do życia w niesprzyjającym dla nich, kwaśnym pH środowiska żołądka (pH 4-6) (7, 8). Wytwarzają wyjątkowo aktywny enzym – ureazę, która pozwala im na przeżycie w środowisku żołądka ludzkiego. Enzym ten katalizuje hydrolizę mocznika z wytworzeniem amoniaku, dzięki czemu pH środowiska ulega obniżeniu (9, 10). Patogenne działanie tych pałeczek związane jest także ze zdolnością wytwarzania proteazy i lipazy, uszkadzających komórki nabłonka, proteazy rozkładającej glikoproteiny śluzu, enzymu proteolitycznego zwanego mucynazą, fosfolipazy, katalazy i cytotoksyny, która powoduje wakuolizację komórek (11, 12).
Terapia zakażeń H. pylori jest trudna ze względu na swoistą niszę, w której bytuje bakteria. Schematy terapii zmieniały się kilkakrotnie w ciągu ostatnich lat, od monoterapii po równoczesne zastosowanie 3 lub 4 leków. Do leczenia zakażeń wywołanych przez pałeczki H. pylori stosowana jest terapia obejmująca lek zmniejszający wydzielanie żołądkowe (inhibitor pompy protonowej) w połączeniu z antybiotykami (amoksycylina, klarytromycyna, tetracyklina) i jednym z chemioterapeutyków (metronidazol, tynidazol) (13, 14, 15). Efektywność leczenia jest wysoka, ale zależy od różnych czynników, np. rodzajów szczepów bakteryjnych oraz populacji ludzi, u których leczenie jest prowadzone. Pomimo prawidłowego postępowania ocenia się, że u około 10-20% chorych nie udaje się osiągnąć trwałego wyleczenia (eradykacji) (16). Niepowodzenie standardowego leczenia eradykacyjnego może być spowodowane opornością szczepów na stosowane leki.
Badania wskazują, że wiele roślin wykazuje aktywność hamowania wzrostu komórek pałeczek H. pylori, powoduje zmniejszenie lub całkowite zahamowanie wytwarzania ureazy, wpływa na hamowanie adhezji bakterii do warstwy śluzowej żołądka i komórek nabłonka przewodu pokarmowego. Dlatego też poszukuje się nowych substancji, w tym pochodzenia roślinnego, które mogłyby stanowić alternatywę dla stosowanego standardowego leczenia lub jego uzupełnienia.
Wstępne badania wskazują, że zastosowanie preparatów, takich jak Citrosept, Alliofil, sorbinian potasu oraz witamina C może przyczyniać się do zahamowania wzrostu bakterii H. pylori.
Citrosept zawiera ekstrakt z pestek, miąższu i białych części grejpfruta. Jest bogaty w bioflawonoidy (19,4%), naturalną, pochodzącą z grejpfruta witaminę C (w ilości 1 g/100 ml preparatu), glikozydy, m.in. w formie narynginy oraz wodny roztwór glicerolu. Preparat stosowany jest w profilaktyce i w leczeniu chorób przewodu pokarmowego (wrzody żołądka lub dwunastnicy, stany zapalne błony śluzowej, choroba Crohna, zakażenia bakteryjne i grzybicze), zakażeniach dróg oddechowych, jamy ustnej i skóry, a także jako środek podnoszący odporność organizmu.
Alliofil jest preparatem składającym się z czosnku suszonego (Allii sativi bulbus) oraz sproszkowanego liścia pokrzywy (Urticae folium pulv.). Jedna tabletka zawiera 0,2 g Allii sativi bulbus i 0,0535 g Urticae folium pulv. Stosowany jest pomocniczo w zakażeniach bakteryjnych w obrębie górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego oraz jako środek zapobiegający w miażdżycy i nadciśnieniu.
Sorbinian potasu jest organicznym związkiem chemicznym używanym powszechnie jako środek konserwujący do żywności (E202). Jest to sól potasowa kwasu sorbowego (E200), naturalnie występującego w owocach europejskiej jarzębiny (Sorbus aucuparia), od której wywodzi się nazwa kwasu. Przemysłowo uzyskiwany jest na drodze różnych metod chemicznych. Sorbinian potasu hamuje rozwój bakterii i pleśni w środowisku o pH <6,6. Stabilność, dobra rozpuszczalność i łatwość użycia czynią go najpowszechniej stosowanym środkiem konserwującym w przetwórstwie żywności (17). Uważa się, że nie ma szkodliwego wpływu na organizm człowieka, jednak czasem może wywoływać reakcje alergiczne. Dawka zależy od rodzaju produktu i mieści się w zakresie 0,2-1,0 g/kg produktu. Sorbinian potasu stosowany jest jako środek konserwujący do żywności, głównie do pieczywa, serów, wypieków, wina i czekolady. ADI (dopuszczalne dzienne spożycie) dla sorbinianów wynosi 25 mg/kg (17, 18).
Materiał i metody
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Nikoronow E, Godlewska R, Jagusztyn-Krynicka EJ. Oddziaływanie Helicobacter pylori na komórki systemu odporności wrodzonej. Post Mikrobiol 2008; 47:137-48. 2. Karczewska E, Wojtas I, Budak A. Występowanie pierwotnej oporności Helicobacter pylori na leki przeciwbakteryjne w Polsce i na świecie. Post Mikrobiol 2009; 48:31-41. 3. Zawadzka-Grajec A, Wróblewska M, Szafarska-Popławska A i wsp. Lekowrażliwość szczepów Helicobacter pylori – obserwacje własne. Pediatr Współcz Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2008; 1:29-31. 4. Zojaji H, Talaie R, Mirsattari D i wsp. The efficacy of Helicobacter pylori eradication regimen with and without vitamin C supplementation. Dig Liver Dis 2009; 4:644-7. 5. Szaflarska-Popławska A, Popławski C, Parzęcka M i wsp. Rodzinna transmisja Helicobacter pylori z wykorzystaniem typowania molekularnego. Przegl Gastroenterol 2010; 5:42-6. 6. Stępkowski T, Grzeszczak W. Porównanie częstości zakażeń Helicobacter pylori u chorych na cukrzycę typu 2 i u osób bez cukrzycy. Diabet Dośw Klin 2009; 9:29-32. 7. Parzęcka M, Bała G, Mierzwa G i wsp. Obrazy endoskopowe u dzieci i młodzieży z zakażeniem Helicobacter pylori – obserwacje własne. Przegl Gastroenterol 2007; 2:48-55. 8. Williams CL. Helicobacter pylori and endoscopy. J Hosp Inf 1999; 41:263-8. 9. Lee A. Helicobacter pylori. The unsuspected and unlikely global gastroduodenal pathogen. Int J Infect Dis 1996; 1:47-56. 10. Kędzia A, Wierzbowska M, Kufel A. Działanie Dentoseptu i Dentoseptu A na pałeczki Helicobacter pylori. Post Fitoter 2007; 1:2-6. 11. Łękowska-Kochaniak A. Mechanizmy patogennego działania Helicobacter pylori. Post Mikrobiol 1994; 33:447. 12. Kędzia A, Kufel A, Wierzbowska M. Ocena wrażliwości szczepów Helicobacter pylori wyizolowanych z blaszek miażdżycowych na preparat Citrosept. Post Fitoter 2010; 2:71-5. 13. Grodowska A, Jarosz M. Probiotyki a infekcja Helicobacter pylori. Żyw Czł Met 2006; 4:326-35. 14. Dzieniszewski J, Jarosz M. Wytyczne postępowania leczniczego w infekcji Helicobacter pylori. Med Dypl 2006; 13:39-43. 15. Cavallaro LG, Egan B, O’Morain C i wsp. Treatment of Helicobacter pylori infection. Helicobacter 2006; 11, Suppl 1:36-9. 16. Go MF. Diagnostyka i leczenie zakażeń Helicobacter pylori. Med Dypl 2006; 15:18-32. 17. Rutkowski A, Gwiazda S, Dąbrowski K. Dodatki funkcjonalne do żywności. Katowice: Agro & Food Technology 1993. 18. The International Programme on Chemical Safety (IPCS), 1973 19. Caldwell DR, Danzer CJ. Effect of allil sulfides on growth of predominant gut anaerobes. Curr Microbiol 1988; 16:237-41. 20. Johnson MG, Vaughn RH. Death of Salmonella typhimurium and Escherichia coli in the presence of freshly reconstituted dehydrated garlic and onion. Appl Microbiol 1969; 17:903-5. 21. Kumar A, Sharma VD. Inhibitory effect of garlic (Allium sativum Linn.) on enterotoxigenic Escherichia coli. Ind J Med Res 1982; 76:66-70. 22. Ruiz B, Correa P, Fonthama THE i wsp. Ascorbic acid, Helicobacter pylori and Lewis phenotype among blacks and whites in New Orleans. Cancer Lett 1994; 83:323-9. 23. Cellini L, Di Campi E, Masulli M i wsp. Inhibition of Helicobacter pylori by garlic extract (Allium sativum). FEMS Immunol Med Microbiol 1996; 13:273-7. 24. Cavallito C, Bailey JH. Allicin, the antibacterial principle of Allium sativum. Isolation, physical properties and antibacterial action. J Am Chem Soc 1944; 66:1944-51. 25. Iimuroa M, Shibataa H, Kawamoria T i wsp. Suppressive effects of garlic extract on Helicobacter pylori-induced gastritis in Mongolian gerbils. Cancer Lett 2002; 187:61-8. 26. Sivam GP. Protection againts Helicobacter pylori and other bacteria infections by garlic. J Nutr 2001; 131:1106S. 27. Bakri JM, Douglas CWI. Inhibitory effect of garlic extract on oral bacteria. Arch Oral Biol 2005; 50:645-51. 28. Block E. The chemistry of garlic and onions. Sci Am 1985; 25:114-9. 29. Block E, Putnam D, Zhao SH. Allium chemistry: GC-MS analysis of thiosulfinates and related compounds from onion, leek, scallion, shallot, chive, and Chinaese chive. J Agr Food Chem 1992; 40:2431-8. 30. Qyelami OA, Agbakwurn EA, Adeyami GB. The effectivenes of grapefruit (Citrus paradisi) seeds in treatment urinary tract infections. J Altern Compl Med 2005; 2:369-71. 31. Petersen JJ, Beecher GR, Bhagwat SA i wsp. Flavanones in grapefruit, lemons and limes: A compilation and review of the data from the analytical literature. J Food Comp Analal 2006; 19:74-80. 32. Lamer-Zarawska E. Owoce cytrusowe. Wiad Lek 2001; 3:17-9. 33. O’Gara EA, Hill DJ, Maslin DJ. Activities of garlic oil, garlic powder, and their diallyl constituents against Helicobacter pylori. Appl Environ Microb 2000; 5:2269-73. 34. Corella D, Cortina P, Guillén M i wsp. Dietary habits and geographic variation in stomach cancer mortality in Spain. Eur J Cancer Prev 1996; 5:249-57. 35. Hansson LE, Nyren O, Bergstrom R i wsp. Nutrients and risk of gastric cancer. A population-based case-control study in Sweden. Int J Cancer 1994; 57:638-44. 36. Jarosz M, Dzieniszewski J, Dabrowska-Ufniarz E. Effects of high dose vitamin C treatment on Helicobacter pylori infection and total vitamin C concentration in gastric juice. Eur J Cancer Prev 1998; 7:449-54.
