© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 12/2012, s. 924-931
*Katarzyna Wolnicka, Anna Taraszewska, Joanna Jaczewska-Schuetz
Ocena sposobu żywienia dzieci z niedoborem masy ciała
Assessment of dietary habits and dietary intake in underweight children
Department of Nutrition and Dietetic with Clinic of Metabolic Diseases and Gastroenterology, National Food and Nutrition Institute, Warsaw
Head of Department: prof. Mirosław Jarosz, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Jednym z czynników determinujących zdrowie jest prawidłowe odżywianie. Zarówno niedoborowe, jak i nadmierne odżywianie oraz niewłaściwie zbilansowana dieta zaburzają dobrostan, wywołując bezpośrednio lub pośrednio problemy zdrowotne. Na negatywne skutki zaburzeń w stanie odżywienia są narażone zwłaszcza dzieci i młodzież. Długotrwałe niedożywienie prowadzi do wystąpienia niedoborów energetyczno-białkowych czego skutkiem, szczególnie w młodym wieku, może być zaburzenie rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego.
Cel pracy. Celem pracy była ocena sposobu żywienia dzieci z III klas szkół podstawowych z niedoborową masą ciała.
Materiał i metody. Badanie ankietowe nawyków żywieniowych oraz ocenę sposobu żywienia metodą 3-dniowego zapisu oraz pomiary masy ciała przeprowadzono w 2010 roku wśród 1255 uczniów III klas z losowo wybranych szkół podstawowych z 5 województw. W pracy przeanalizowano dane od 122 dzieci, u których stwierdzono niedoborową masą ciała, dotyczące wybranych nawyków żywieniowych oraz zawartości energii i składników odżywczych.
Wyniki. W badanej grupie dzieci niedowagę stwierdzono u 9,7% uczniów – u 11,5% dziewcząt i 7,9% chłopców. Analiza sposobu żywienia badanych dzieci z niedowagą wykazała, że ponad 25% z nich nie spożywało śniadania codziennie przed wyjściem do szkoły, a ponad 34% – nie spożywało codziennie drugiego śniadania lub obiadu w szkole. Ponadto w badanej grupie dzieci odnotowano znaczny odsetek diet niedoborowych w energię i składniki odżywcze, w tym w szczególności w tłuszcz, potas, wapń, foliany i witaminę D.
Wnioski. Nawyki żywieniowe, jak również skład diety badanych dzieci były niezadowalające i odbiegały od zaleceń dotyczących zasad prawidłowego żywienia. Stwierdzone nieprawidłowości mogły mieć wpływ na występowanie niedoborowej masy ciała w tej grupie dzieci. Niedoborowa masa ciała występująca wśród dzieci i młodzieży może zwiększać ryzyko zaburzeń stanu zdrowia i może mieć negatywny wpływ na ich rozwój intelektualny i funkcje poznawcze.
Summary
Introduction. Proper nutrition is one of the determinants of health. Diet disturbances, both lower or higher intake of nutrients, may lead to health impairment. Children and adolescents are exposured to negative effects of dietary mistakes in particular. Prolonged underweight leads to caloric/protein deficiencies which may result, especially at a young age, impairment of physical, mental and social development.
Aim. The aim of this study was to evaluate selected dietary habits and dietary intake of underweight students of 3rd class in primary schools.
Material and methods. From the population 1255 students of 3rd class of randomly selected primary schools from 5 regions of Poland, 122 students with underweight was enrolled in this study. Anthropometric data were collected. Food consumption (3-day dietary records) and eating habits questionnaire was completed by the children and their parents.
Results. 9.7% students was underweight – 11.5% girls and 7.9% boys. Over 25% of underweight children didn’t eat breakfast every day before school and over 34% of them didn’t eat second breakfast or school lunch every day. There was high percent of diet with deficiency of energy and nutrients such as fat, potassium, calcium, folate and vitamin D in examined group.
Conclusions. Nutritional habits as well as composition of diet of underweight children was unsatisfying and were different from dietary guidelines. Irregularities in nutritional habits and diet may have influenced the occurrence of underweight in this group of children. Underweight in children and adolescents may increase the risk of health impairment and influence negatively mental development and cognitive functions.
INTRODUCTION
Proper nutrition is one of the determinants of good health. The term ‘proper nutrition’ means nutritional habits which optimally meet one’s daily energy needs, nutrients, vitamins and minerals. Both lower and higher intake of nutrients, as well as improper diet may lead either directly or indirectly to health impairment. Children and adolescents are exposed to negative effects of dietary mistakes in particular.
Underweight is a state of insufficient flesh on the body usually defined as having a body weight less than skeletal and physical standards. Malnutrition is an imbalanced nutritional status resulted from insufficient intake of nutrients to meet normal physiological requirement. Underweight status and nutrient deficiencies may result, especially at a young age, in impairment of physical, mental and social development, as well as immune disorders. Malnutrition may also cause psychological problems (in connection with poverty it may decrease one’s self-esteem) and social problems (bad results at school, and in connection with poverty – a risk of being unaccepted by peers).
Malnutrition does not always stem from poverty; it may be also the result of improper food intake or developing incorrect dietary habits in children. The problem of child malnutrition may also stem not only from insufficient amounts of food but also from improper dietary habits, a lack of appropriate care as a result of long working hours of parents and not eating anything at school.
Underweight is not only the result of dietary mistakes. Also the mass media, by presenting slim figure as beauty ideal, cause that younger and younger people, especially girls, are making unnecessary attempts to lose weight without doctor’s supervision, which very often leads to malnutrition (1-3).
The problem of malnutrition in the world concerns mainly poor and developing countries. It is also observed, to a smaller extent, in developed countries. According to the OLAF research conducted between the years 2007 and 2009 on the representative base sample of children and adolescents (17.5 thousand) aged 6-19, in Poland the problem of underweight concerns 12% of population, including 10% of boys and 13.7% of girls (3-5).
When considering the problem of overweight, one should not forget about malnutrition, whose results may lead to health impairment, as well as to mental and social problems.
AIM
The aim of this study was to evaluate selected dietary habits and dietary intake of underweight students of 3rd class in primary schools from five regions of Poland.
MATERIAL AND METHODS
The study was carried out in 2010 among students of the 3rd class of 38 randomly selected primary schools from 5 regions of Poland: pomorski, opolski, wielkopolski, podkarpacki and mazowiecki, as part of the assessment of School Fruit Scheme. Eating habits and food consumption questionnaire (3-day dietary records) was completed by the children and their parents, as well as anthropometric measurements of children were taken. 1255 children were enrolled in the study (628 boys and 627 girls). The occurrence of underweight was assessed according to the criteria of Cole et al. (6). Dietary habits in 122 children with underweight were analysed (50 boys and 72 girls).
A research tool in the study was a questionnaire which included open-ended and closed-ended questions concerning the respondents’ eating habits, lifestyle and their knowledge about proper nutrition. Children filled in the questionnaire after being instructed by the pollster and they did it in his/her presence. Additionally, the assessment of food consumption was carried out with the use of 3-day dietary records. The 3-day dietary record was filled out by the children and their parents. Parents had been instructed by the pollster and additionally they had received written instructions on how to fill out the record.
For the purpose of this paper data concerning eating breakfast before leaving for school, as well as second breakfast or lunch eaten at school was analysed. Moreover, energetic and nutritional value in children’s diets was also assessed. The assessment of energetic and nutritional value of diets was carried out with the use of Dieta 4.0 computer program. The collected data was presented as average 3-day food intake (taking into consideration nutrient losses in products) and compared with the EAR (Estimated Average Requirement), and in the case of vitamins E and D, as well as calcium, sodium and potassium – it was compared with AI (Adequate Intake) (7). When estimating the occurrence of poor diet in the sample group, a principle was applied that poor diet is the diet which meets one’s daily energy needs, nutrients, vitamins and minerals in ≤ 90%.
The study was carried out with the consent of the Bioethical Commission at the National Food and Nutrition Institute.
The statistical analysis of collected data was performed with the use of Statistica 7 software package. Statistical significance of the results was p ≤ 0.05.
RESULTS
Underweight was observed in 9.7% (N = 122) of all children enrolled in the study (N = 1255). In the group in which dietary habits were analysed underweight was more often observed in girls (11.5%) than in boys (7.9%) (p = 0.516). The data on average values of anthropometric features and BMI (Body Mass Index) is presented in the table 1.
Table 1. Values of antrhropometric measurements and body mass index in examined group of 3rd grade primary schools students.
| Anthropometric measurements | Total
N = 122 | Boys
N = 50 | Girls
N = 72 |
| X ± SD |
| Weight (kg) | 25.37 ± 3.1 | 24.96 ± 3.1 | 25.95 ± 3.1 |
| Height (cm) | 136.15 ± 8.1 | 135.47 ± 8.2 | 137.13 ± 7.8 |
| BMI (kg/m2) | 13.63 ± 0.7 | 13.55 ± 0.7 | 13.75 ± 0.6 |
The qualitative analysis of the collected data on dietary habits showed that most children in the sample group had 5 or more meals during the day. There were no significant differences between boys and girls in this matter (tab. 2).
Table 2. Number of meals consumed by students with underweight.
| Number of meals | Total
N = 122 | Boys
N = 50 | Girls
N = 72 | p |
| N (%) |
| 2 | 1 (0.8) | – | 1 (1.4) | 0.402 |
| 3 | 8 (6.6) | 3 (6.0) | 5 (6.9) | 0.948 |
| 4 | 42 (34.4) | 20 (40.0) | 22 (30.6) | 0.284 |
| 5 | 54 (44.3) | 21 (42.0) | 33 (45.8) | 0.678 |
| > 5 | 17 (13.9) | 6 (12.0) | 11 (15.3) | 0.605 |
Over 1/4 of the sample group (26.2%) did not have breakfast every day before leaving for school. The percentage of girls who did not have breakfast at home was lower than the percentage of boys (tab. 3).
Over 1/3 of children from the sample group (34.4%) did not have second breakfast or lunch at school. There were no statistical differences between boys and girls in this matter (tab. 3).
Table 3. Percentage of students with underweight who skip first breakfast before school and second breakfast or lunch at school every day.
| Meal | Total
N = 122 | Boys
N = 50 | Girls
N = 72 | p |
| N (%) |
| First breakfast eaten before going to chool | 32 (26.2) | 17 (34.0) | 15 (20.8) | 0.1 |
| Second breakfast or lunch eaten at school | 42 (34.4) | 17 (34.0) | 25 (34.7) | 0.94 |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Niedożywienie a zdrowie publiczne. Januszewicz P, Mazur A, Socha J (red.), Rzeszów, Wyd. UR 2011.
2. Chabros E, Charzewska J, Wajszczyk B et al.: Częstość występowania niedoborowej masy ciała u młodzieży warszawskiej w wieku pokwitania w ostatnich 3 dekadach. Probl Hig Epidemiol 2011; 92(1): 99-102.
3. Marek A, Marek K: Niedożywienie białkowo-kaloryczne u dzieci – nowe elementy patofizjologii. Pediatr Współ Gastroeneterol Hepatol Żyw Dziecka 2002; 4, 2: 193-197.
4. de Onis M, Frongillo EA, Blössner M: Is malnutrition declining? An analysis of changes in levels of child malnutrition sience 1980. Bulletin of WHO 2000; 78: 1222-1233.
5. Grajda A, Kułaga Z, Gurzkowska B et al.: Regional differences in the prevalence of overweight, obesity and underweight among polish children and adolescents. Med Wieku Rozwoj 2011; 15(3): 258-265.
6. Cole TJ, Flegal KM, Nicholls D et al.: Body mass index cut offs to define thiness in children and adolescents: international survey. BMJ 2007; 335: 194-202.
7. Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. M Jarosz, B Bułhak-Jahymczyk (red.). Warszawa PZWL 2008.
8. Szponar L, Ołtarzewski M: Epidemiologia niedożywienia dzieci i młodzieży w Polsce. Pediatr Współ Gastroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2007; 6(1): 13-17.
9. Roszko-Kirpsza I, Olejnik BJ, Zalewska M et al.: Wybrane nawyki żywieniowe a stan odżywienia dzieci i młodzieży regionu Podlasia. Probl Hig Epidemiol 2011; 92(4): 799-805.
10. Marcysiak M, Ciosek A, Żywica M et al.: Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna uczniów klas sportowych i ogólnych w Ustrzykach Dolnych. Probl Pielęgniarstwa 2009; 17(3): 216-222.
11. Oblacińska A, Tabak I, Jodkowska M: Demograficzne i regionalne uwarunkowania niedoboru masy ciała u polskich nastolatków. Przegl Epidemiol 2007; 61: 785-793.
12. Goluch-Koniuszy Z: Ocena sposobu żywienia dzieci w okresie skoku pokwitaniowego z BMI ≤ 5 percentyla z terenu miasta Szczecin. Roczn PZH 2010; 61(3): 307-315.
13. Wolanicka A, Albrecht P, Kotowska M: Analiza stanu odżywienia młodzieży na przykładzie uczniów gimnazjów w Radomsku. Pediatr Współ Gstroenterol Hepatol Żyw Dziecka 2008; 10, 1: 37-42.
14. Giza-Oleszczuk A: Problem niedożywienia dzieci w Polsce. [W:] Niedożywienie dzieci w Polsce – na drodze do rozwiązania problemu. Danone 2007.
15. Dyjak A: Żywienie a zdrowie i rozwój dzieci wiejskich. Zarys problematyki. Zdr Publ 2005; 115: 92-95.
16. Gawęcki J, Mossor-Pietraszewska T: Kompendium wiedzy o żywności, żywieniu i zdrowiu (red.). Warszawa PWN 2007.
17. Stefańska E, Falkowska A, Ostrowska L et al.: Wartość odżywcza całodziennych posiłków 10-letnich dzieci o zróżnicowanej masie ciała. Roczn PZH 2011; 62, 4: 419-425.
18. Wolnicka K, Jaczewska-Schuetz J: Zachowania żywieniowe dziewcząt i chłopców klas V-VI szkół podstawowych z losowo wybranych szkół warszawskich. Żyw Człow Metabol 2010; 37(4): 255-267.
19. Friedrich M: Wpływ żywienia na psychofizyczne uwarunkowania dobrego samopoczucia. Biuletyn AR w Szczecinie 2005; 7/8, 137/138: 10-11.
20. Ganong WF: Fizjologia. Warszawa PZWL 2007.
21. Wajszczyk B, Charzewska J, Chabros E et al.: Jakościowa ocena sposobu żywienia młodzieży w wieku pokwitania. Probl Hig Epidemiol 2008; 89(1): 85-89.
22. Zimna-Walendzik E, Kolmaga A, Tafalska E: Styl życia – aktywność fizyczna, preferencje żywieniowe dzieci kończących szkołę podstawową. Żyw N Technol Jakość 2009; 4: 195-203.
23. Bączyk I, Sawicka N, Gutaj P et al.: Analiza nawyków żywieniowych dzieci miejskich w wieku 10-12 lat z województwa wielkopolskiego. Pediatr Współ Gastroeneterol Hepatol Żyw Dziecka 2010; 12, 3: 113-116.
24. Kiliańska A, Chlebna-Sokół D, Kulińska-Szukalska K: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych dzieci łódzkich w wieku szkolnym – składniki podstawowe. Przegl Pediatr 2008; 38(1): 20-24.
25. Falkowska A, Stefańska E, Ostrowska L et al.: Ocena wartości energetycznej i zawartości podstawowych składników odżywczych w racjach pokarmowych dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych. Bromat Chem Toksykol 2011; 3: 385-388.
26. Ilow R, Regulska-Ilow B, płonka B et al.: Ocena sposobu żywienia gimnazjalistów z Oleśnicy. Roczn PZH 2008; 59(3): 335-341.
27. Chwojnowska Z, Charzewska J, Chabros E: Sposób żywienia i stan odżywienia warszawskiej młodzieży w wieku pokwitania. Żyw Człow Metab 2002; 29 (Supl. 1): 123-127.
28. Augustyniak U, Wegner S, Brzozowska A: Ocena sposobu żywienia chłopców w wieku 14-17 lat z Warszawy. Materiały Sympozjum „Bezpieczna żywność i prawidłowe odżywianie podstawą profilaktyki zdrowotnej”. Wrocław 2002; 178-179.
29. Ostrowska A, Szewczyński J: Charakterystyka kwasów tłuszczowych i cholesterolu w racjach pokarmowych młodzieży szkolnej z woj. mazowieckiego. Bromat Chem Toksykol 2002; 35: 323-327.
30. Szponar L, Sekuła W, Rychlik E et al.: Badania indywidulanego spożycia żywności i stanu odżywienia w gospodarstwach domowych. IŻŻ 2003; 752-762.
31. Żywienie człowieka. J. Gawęcki, L. Hryniewiecki (red.). Warszawa PWN 2000.
32. Praktyczny podręcznik dietetyki. M Jarosz (red.), IŻŻ 2010.
33. Charzewska J, Weker H: Ogólnopolskie badanie nad zawartością wapnia i witaminy D w dietach dzieci w wieku 4 lat. Żywność dla Zdrowia 2006; 3: 6-7.
34. Nilsson TK, Yngve A, Böttiger AK et al.: High folate intake is related to better academic achievement in Swedish adolescents. Pediatrrics 2011; 128(2): 358-365.
35. Oblacińska A, Jodkowska M: Otyłość u polskich nastolatków: epidemiologia, styl życia, samopoczucie: raport z badań uczniów gimnazjów w Polsce. Instytut Matki i Dziecka. Zakład Medycyny Szkolnej 2007; 2-7.
36. Suliga E: Ocena sposobu żywienia niskich dziewcząt i chłopców. Endokrynol Diabetol Chor Przem Wieku Rozw 2006; 12, 2: 43-47.
37. Błaszczyk A, Chlebna-Sokół D, Frasunkiewicz J: Ocena spożycia wybranych witamin i składników mineralnych w grupie dzieci łódzkich w wieku 10-13 lat. Pediatr Współ Gastroeneterol Hepatol i Żyw Dziecka 2005; 7, 4: 275-279.
38. Cieślik E, Filipiak-Florkiewicz A, Topolska K: Częstotliwość spożycia wybranych grup produktów spożywczych oraz stan odżywienia młodzieży gimnazjalnej. Żyw Człow Metab 2007; 34, 3/4: 846-851.
39. Lorenc R, Karczmarewicz E: Znaczenie wapnia i witaminy D w optymalizacji masy kostnej oraz zapobieganiu i leczeniu osteoporozy u dzieci. Pediatr Współ 2001; 3, 2: 105-109.
40. Rajendra J, Adachi J: Wapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych. Pol Arch Med Wew 2007; 117(10): 13-14.
41. Sanstead HH: Causes of iron and zinc deficiencies and their effects on brain. J Nutr 2000; 347S-349S.
