© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 5b/2013, s. 4-8
*Magdalena Walicka1, Wojciech Bik2, Ada Sawicka1, Ewa Marcinowska-Suchowierska1
Czy istnieje zespół metaboliczny?
The Metabolic Syndrome – does it exist?
1Klinika Medycyny Rodzinnej, Chorób Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych Kości, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska
2Zakład Neuroendokrynologii Klinicznej, Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa
Kierownik Zakładu: dr hab. med. Wojciech Bik
Streszczenie
Pojęcie zespołu metabolicznego (MS) odnosi się do konstelacji powiązanych ze sobą zaburzeń metabolicznych, stanowiących czynniki ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Jednakże nie wszystkie badania potwierdzają, że ryzyko określone na postawie obecności zespołu metabolicznego przewyższa oceną dokonaną w oparciu o powszechnie uznane indywidulane czynniki ryzyka. Dodatkowo do chwili obecnej nie ustalono jednej przejrzystej definicji MS, nie zidentyfikowano jednego czynnika wywołującego zaburzenia metaboliczne i w konsekwencji nie ustalono metody leczenia. Paradoksem dotyczącym zespołu metabolicznego jest to, że twórca tego rozpoznania po ponad 20 latach od pierwszej definicji zespołu X poddał pod wątpliwość jego przydatność kliniczną. W przedstawionej pracy przeanalizowano istniejące kontrowersje dotyczące rozpoznania zespołu metabolicznego i jego przydatności w codziennej praktyce klinicznej. Omówiono problemy związane ze zmieniającymi się definicjami tego rozpoznania jak również konsekwencje związane z brakiem jednoznacznych kryteriów rozpoznania. W podsumowaniu przedstawiono cztery zasadnicze, zdaniem autorów, problemy z powodu których rozpoznanie zespołu metabolicznego powinno być pozostawione do indywidualnej decyzji lekarza.
Summary
Metabolic syndrome (MS) is a combination of related to each other metabolic disorders that increase the risk of developing cardiovascular disease and diabetes. Not all studies, however, confirmed that the risk is greater than that, predicted by individual risk factors. Additionally, till today, no clear definition of MS has been established, no unifying mechanism can explain this condition and consequently, there is no unique treatment for it. The biggest paradox of the metabolic syndrome is that, the man, who invented it, more than 20 years after the first definition of syndrome X, has questioned its clinical usefulness. This review reveals controversies concerning diagnosis of metabolic syndrome and its usefulness in everyday practice. It includes discussion about problems coming from changes of definition, and, as a consequence, difficulties derived from the lack of one binding criteria of diagnosis. To summarize, the authors present four principal outcomes causing, that diagnosis of metabolic syndrome should be an individual decision of the practitioner.
Pojęcie zespołu metabolicznego (MS) odnosi się do konstelacji powiązanych ze sobą zaburzeń metabolicznych, stanowiących czynniki ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Dla codziennej praktyki lekarskiej niezwykle istotne są jasne wytyczne dotyczące rozpoznawania danej jednostki chorobowej, niestety do chwili obecnej nie ustalono jednej przejrzystej definicji MS (tab. 1). Przytaczane kryteria diagnostyczne zespołu metabolicznego nie są efektem prospektywnych obserwacji klinicznych opartych na medycynie dowodów (EBM), a zostały ustalone arbitralnie przez ekspertów (1). Należy zwrócić uwagę, że elementy wchodzące w skład tych definicji różnią się między sobą i identyfikują różne osoby z grup ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Przykładem niech będzie mikroalbuminuria obecna w definicji WHO i jej brak w definicjach ATP III czy IDF. Wobec powyższego widać, że nie jest do końca jasne, które elementy powinny stanowić podstawę definiowania zespołu metabolicznego. Otyłość brzuszna, uważana za jednego z głównych „sprawców” zaburzeń metabolicznych, jest kryterium koniecznym do rozpoznania MS wg definicji IDF, natomiast zgodnie z wytycznymi ATP III jest tylko jednym z elementów, bez którego i tak można takie rozpoznanie postawić. Lista opisanych zaburzeń, do jakich dochodzi u pacjentów z zespołem metabolicznym jest bardzo długa (m.in. insulinooporność, hiperinsulinemia, dysfunkcja śródbłonka, zaburzenia hormonalne, hiperurykemia, przewlekły stan zapalny, upośledzenie fibrynolizy i nasilenie krzepnięcia, nasilenie stresu oksydacyjnego, zaburzenia w zakresie wydzielania adipokin, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, zespół obturacyjnego bezdechu sennego) (2). Nie jest zatem jasne, dlaczego do rozpoznania zespołu wybrano akurat pięć kryteriów, a nie trzy lub dziesięć. Nasuwa się również pytanie, czy obserwowane u danego chorego patologie to już zespół powiązanych ze sobą patogenetycznie elementów, czy jednak tylko współwystępowanie niezależnych zaburzeń i nieprawidłowych wyników badań?
Tabela 1. Wybrane definicje zespołu metabolicznego.
| WHO1 (1998) | NCEPT: ATPIII2 (2001) | IDF3 (2005) | Consensus definition IDF and AHA/NHLBI4 (2009) |
insulinooporoność i/lub cukrzyca typu 2 lub upośledzenie metabolizmu glukozy
oraz 2 z następujących składowych:
– otyłość centralna (stosunek obwodu talii do obwodu bioder u mężczyzn > 0,9 i u kobiet > 0,85) i/lub BMI > 30 kg/m2
– stężenie TG w osoczu ≥ 150 mg/dl lub HDL < 35 mg/dl u mężczyzn i <39 mg/dl u kobiet
– ciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mmHg
– mikroalbuminuria (wydalanie albumin z moczem ≥ 20g/min lub stosunek stężenia albuminy do kreatyniny ≥ 30 mg/g) | Dowolne 3 z następujących składowych:
– obwód talii u mężczyzn > 102 cm, u kobiet > 88 cm
– stężenie TG w osoczu ≥ 150 mg/dl lub HDL < 40 mg/dl u mężczyzn i < 50 mg/dl u kobiet
– ciśnienie tętnicze ≥ 130/85 mmHg
– glukoza na czczo ≥ 110 mg% | Obwód talii u Europejczyków dla mężczyzn ≥ 94 cm, dla kobiet ≥ 80 cm
oraz 2 z następujących składowych:
– stężenie TG w osoczu ≥ 150 mg/dl lub HDL < 40 mg/dl u mężczyzn i < 50 mg/dl u kobiet lub leczenie hipolipemizujące
– ciśnienie tętnicze ≥ 130/85 mmHg lub leczenie hipotensyjne
– glukoza na czczo ≥ 100 mg% lub leczenie hipoglikemizujące | Dowolne 3 z następujących składowych:
– nieprawidłowy obwód talii (zależnie od populacji)
– stężenie TG w osoczu ≥ 150 mg/dl lub HDL<40 mg/dl u mężczyzn i < 50 mg/dl u kobiet lub leczenie hipolipemizujące
– ciśnienie tętnicze ≥ 130/85 mmHg lub leczenie hipotensyjne
– glukoza na czczo ≥ 100 mg% lub leczenie hipoglikemizujące |
1World Health Organization wg Alberti KG, Zimmet PZ. Definition, diagnosis and classification of diabetes mellitus and its complications. Part 1: diagnosis and classification of diabetes mellitus provisional report of a WHO consultation. Diabet Med 1998; 15: 539-53.
2National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III wg Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults. Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001; 285: 2486-97.
3International Diabetes Federation wg Alberti KG, Zimmet P, Shaw J; IDF Epidemiology Task Force Consensus Group. The metabolic syndrome – a new worldwide definition. Lancet 2005; 366: 1059-62.
4American Heart Association/National Heart Lung, and Blood Institute wg Alberti KG, Eckel RH, Grundy SM, et al. Harmonizing the metabolic syndrome: a joint interim statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity. Circulation 2009; 120: 1640-5.
Zgodnie z ostatnim raportem WHO „zespół metaboliczny” nie powinien stanowić rozpoznania klinicznego. Powinno się go raczej postrzegać jako „stan przedchorobowy”, w związku z tym należy wykluczyć z tej grupy osoby z już rozpoznaną cukrzycą lub chorobą niedokrwienną serca. W podsumowaniu stwierdzono, że MS ma ograniczoną przydatność praktyczną (3).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Gumprecht J: Zespół metaboliczny – czas na krytyczne spojrzenie. Przew Lek 2006; 3: 16-18.
2. Kassi E, Pervanidou P, Kaltsas G et al.: Metabolic syndrome: definitions and controversies. BMC Med 2011; 9: 48.
3. Simmons RK, Alberti KG, Gale EA et al.: The metabolic syndrome: useful concept or clinical tool? Report of WHO Expert Consultation. Diabetologia 2010; 53: 600-605.
4. Liao Y, Kwon S, Shaughnessy S et al.: Critical evaluation of adult treatment panel III criteria in identifying insulin resistance with dyslipidemia. Diabetes Care 2004; 27: 978-83.
5. Stolar M: Metabolic syndrome: controversial but useful. Cleve Clin J Med 2007; 7: 199-202, 205-208.
6. Virtanen K, Iozzo P, Hallsten K et al.: Increased fat mass compensates for insulin resistance in abdominal obesity and type 2 diabetes: a positron-emitting tomography study. Diabetes 2005; 54: 2720-2726.
7. Alberti KG, Eckel RH, Grundy SM et al.: Harmonizing the metabolic syndrome: a joint interim statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity. Circulation 2009; 120: 1640-1645.
8. Wang J, Thornton JC, Bari S et al.: Comparisons of waist circumferences measured at 4 sites. Am J Clin Nutr 2003; 7: 379-384.
9. Ford ES: Risks for all-cause mortality, cardiovascular disease, and diabetes associated with the metabolic syndrome: a summary of the evidence. D Care 2005; 28: 1769-1778.
10. Sattar N, McConnachie A, Sharper AG et al.: Can metabolic syndrome predict cardiovascular disease and diabetes? Outcome data from two prospective studies. Lancet 2008; 371: 1927-1935.
11. Cameron AJ, Magliano DJ, Zimmet PZ et al.: The metabolic syndrome as a tool for predicting future diabetes. Intern Med 2008; 264: 177-186.
12. Wilson PWF, D’Agostino RB, Parise H et al.: Metabolic syndrome as a predictor of cardiovascular disease and type 2 diabetes. Circulation 2005; 112: 3066-3072.
13. Eddy DM, Schlessinger L, Heikes K: The metabolic syndrome and cardiovascular risk. Implication for clinical practice. Int J Obes 2008; 32 (Suppl. 2): S5-10.
14. Kahn R, Buse J, Ferrannini E et al.: The metabolic syndrome: time for a critical appraisal: joint statement from the American Diabetes Association and the European Association for the Study of Diabetes. Diabetes Care 2005; 28: 2289-2304.
15. Grundy SM, Cleeman JI, Daniels SR et al.: Diagnosis and management of the metabolic syndrome: an American Heart Association/National Heart, Lung, and Blood Institute Scientific Statement. Circulation 2005; 112: 2735-2752.
16. Reaven GM: The metabolic syndrome: time to get off the merry-go-round? J Intern Med 2011; 269: 127-136.
17. Kahn R: Metabolic syndrome – what is the clinical usefulness? Lancet 2008; 371: 1892-1893.
18. Sattar N, McConnachie A, Shaper AG et al.: Can metabolic syndrome usefully predict cardiovascular disease and diabetes? Outcome data from two prospective studies. Lancet 2008; 371: 1927-1935.
19. Gami AS, Witt BJ, Howard DE et al.: Metabolic syndrome and risk of incident cardiovascular events and death: a systematic review and meta-analysis of longitudinal studies. J Am Coll Cardiol 2007; 49: 403-414.
20. Mottillo S, Filion KB, Genest J et al.: The metabolic syndrome and cardiovascular risk a systematic review and meta-analysis. J Am Coll Cardiol 2010; 56: 1113-1132.
21. Hu G, Qiao Q, Tuomilehto J et al.: Prevalence of the metabolic syndrome and its relation to all-cause and cardiovascular mortality in nondiabetic European men and women. DECODE Study Group Arch Intern Med 2004; 164: 1066-1076.
22. Feinberg MS, Schwartz R, Tanne D et al.: Impact of the metabolic syndrome on the clinical outcomes of non-clinically diagnosed diabetic patients with acute coronary syndrome. Am J Cardiol 2007; 99: 667-672.
23. Tenenbaum A, Fisman EZ: ”The metabolic syndrome... is dead”: these reports are an exaggeration. Cardiovasc Diabetol 2011; 10: 11.
24. Musialik K, Strażyńska A: Zespół metaboliczny od przeszłości do przyszłości. Nowiny Lekarskie 2009; 78: 45-54.
25. Barylski M, Banach M: Implikacje kliniczne najnowszych oraz wcześniejszych wytycznych rozpoznawania zespołu metabolicznego. KOF 2010; 2: 131-136.
26. Karelis AD, St-Pierre DH, Conus F et al.: Metabolic and body composition factors in subgroups of obesity: what do we know? J Clin Endocrinol Metab 2004; 89: 2569-2575.
