© Borgis - Nowa Pediatria 2/2013, s. 39-43
*Paulina Pawłowska, Dariusz Czaprowski, Aleksandra Kolwicz, Justyna Leszczewska
Dolegliwości bólowe kręgosłupa u dzieci – ocena związku z hipermobilnością stawową i elastycznością wybranych mięśni kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego
Back pain in children – relationship with joint hypermobility and lumbo-pelic complex muscles flexibility
Wydział Fizjoterapii, Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego, Olsztyn
Kierownik Wydziału: dr Barbara Juśkiewicz–Swaczyna
Centrum Postawy Ciała, Fundacja Centrum Zdrowia i Sportu, Olsztyn
Kierownik Centrum: dr Dariusz Czaprowski
Summary
Introduction. Back pain is an important health problem in children. Their causes include defects posture, hypermobility syndrome (HS) and decreased muscle flexibility.
Aim. The aim of this study was to assess the impact of hypermobility syndrome and muscle flexibility of the complex lumbo-pelvic complex to the occurrence of back pain in children.
Material and methods. The study included 128 children aged 9-13 years. The subjects completed a questionnaire authoring on the occurrence of back pain. Using muscles testing of selected groups rated flexible hamstrings and hip flexors. Digital inclinometer AMI has provided an objective measurements. In the study group were children with hypermobility symdrome. The presence of HS was determined using Beighton scale. Other persons were a control group.
Results. Statistical analysis showed no association (p = 0.41) between the occurrence of back pain and HS. In the study group were localized back pain in all segments of spine (cervical, thoracic and lumbar) with similar frequency – more than 30% of people. In the control group the pain was located mainly in the cervical spine (45.3%) and least in the thoracic (18.9%). There was no association between gender and the prevalence of back pain in children with HS (p = 0.14) and in the control group (p = 0.25). Flexible hamstrings and hip flexors didn’t affect back pain in children (p > 0.05).
Conclusions. Back pain in children isn’t associated with the hypermobility syndrome and gender. They are rare and affect all segments of spine. Back pain in children isn’t associated with decreased flexibility of selected muscles of the lumbo-pelvic complex.
Wstęp
Dolegliwości bólowe kręgosłupa są obecnie tematem wielu doniesień naukowych (1-5). W zależności od przyczyn i mechanizmu ich powstawania mogą mieć różny charakter. Do czynników sprzyjających występowaniu bólów kręgosłupa zalicza się m.in. uwarunkowania psychospołeczne, płeć żeńską, wiek i podejmowaną aktywność fizyczną, która w połączeniu z istniejącymi zaburzeniami w obrębie układu ruchu może prowadzić do jego przeciążeń (1, 2, 6-8). To złożone zjawisko dotyczy coraz częściej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym (5, 7, 9, 10). Bóle kręgosłupa stają się więc powszechnym problemem zdrowotnym, społecznym i ekonomicznym (4, 5, 11, 12). Brak jednoznacznych danych epidemiologicznych w Polsce i na świecie wynika przede wszystkim z przyjmowanej przez badaczy odmiennej metodyki prowadzonych badań (2, 7, 13).
Za jedną z głównych przyczyn bólów kręgosłupa uważa się zmiany o charakterze przeciążeniowym (14). Do takich zaburzeń w obrębie układu ruchu zaliczyć można zespół nadmiernej ruchomości lub wiotkości stawów, określany mianem hipermobilności stawowej (HS). Częstość jej występowania wynosi 10-20% w całej populacji i zmienia się w zależności od płci, wieku i rasy badanych (15, 16). U osób z HS występują cechy niestabilności stawów z towarzyszącymi uszkodzeniami tkanek miękkich, obniżona tolerancja na obciążenia statyczne z pojawiającymi się bólami mięśniowo-szkieletowymi oraz zaburzenia koordynacji i propriocepcji (15, 16).
Przyczyną dolegliwości bólowych kręgosłupa mogą być również zaburzenia w obrębie postawy ciała (17). Dotyczyć one mogą nieprawidłowości zarówno w obrębie biernego, jak i czynnego układu ruchu. Szczególnie istotne są zmiany w układzie mięśniowym. Mogą one występować w postaci obniżonej aktywności mięśni i/lub zmniejszenia ich elastyczności (18). W polskim piśmiennictwie brakuje jednak prac określających związek wymienionych nieprawidłowości z bólami kręgosłupa.
Cel pracy
Celem pracy była ocena wpływu hipermobilności stawowej i elastyczności grupy tylnej mięśni uda oraz jedno- i dwustawowych zginaczy stawu biodrowego na występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa u dzieci.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w 2011 roku w Centrum Postawy Ciała Fundacji Centrum Zdrowia i Sportu przy Olsztyńskiej Szkole Wyższej im. Józefa Rusieckiego wśród dzieci z losowo wybranych szkół podstawowych w Olsztynie. Analizą objęto 128 osób w wieku od 9 do 13 lat (średnia 11,1 ± 1,6). Grupę tę stanowiło 64 chłopców i 64 dziewcząt.
W celu określenia występowania hipermobilności stawowej u wszystkich dzieci przeprowadzono 9-punktowy test Beightona. Składa się on z biernego wyprostu V palca ręki powyżej 90°, biernego przywiedzenia kciuka do wewnętrznej powierzchni przedramienia, nadwyprostu w stawie łokciowym powyżej 10°, nadwyprostu w stawie kolanowym powyżej 10° oraz ułożenia całych dłoni na podłożu podczas skłonu w przód przy wyprostowanych stawach kolanowych (19). Kryterium rozpoznania HS było uzyskanie minimum 4 punktów w powyższym teście (19). Dzieci ze zdiagnozowaną hipermobilnością stawową stanowiły grupę badaną, a pozostałe – grupę kontrolną. Ich charakterystykę przedstawia tabela 1. Dzieci z obu grup nie różniły się istotnie pod względem wieku, wysokości i masy ciała oraz BMI.
Tabela 1. Charakterystyka badanych grup.
| Zmienna | Grupa badana (z HS)
n = 32 | Grupa kontrolna (bez HS)
n = 96 | p |
| Średnia | SD | Średnia | SD |
| Wiek (lata) | 10,8 | 1,6 | 11,1 | 1,6 | 0,501 |
| Wysokość ciała (m) | 1,4 | 0,1 | 1,5 | 0,1 | 0,564 |
| Masa ciała (kg) | 36,6 | 12,5 | 39,8 | 11,4 | 0,341 |
| BMI (kg/m2) | 17,3 | 3,7 | 18,3 | 3,6 | 0,192 |
Dodatkowo za pomocą testów biernego uniesienia wyprostowanej kończyny dolnej (ang. Straight Leg Raise Test – SLR) i kąta podkolanowego (ang. Popliteal Angle Test – PA) oceniono elastyczność mięśni tylnej grupy uda (19). W celu oceny elastyczności jedno- i dwustawowych zginaczy stawów biodrowych wykorzystano zmodyfikowany test Thomasa (19). Aby zobiektywizować pomiary, zastosowano inklinometr cyfrowy AMI (OPIW, Polska). Podczas analizy wyznaczone zostały wartości średnie uzyskanych pomiarów. Stanowiły one kryterium podziału badanych na dwie grupy (poniżej i powyżej średniej). Umożliwiło to porównanie występowania dolegliwości bólowych kręgosłupa między nimi.
Po zakończeniu badania przedmiotowego dzieci wypełniły autorski kwestionariusz ankiety, dotyczący częstości występowania bólów kręgosłupa. Składał się on z 18 pytań zamkniętych, jedno- i wielokrotnego wyboru.
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej z wykorzystaniem programu Statistica 7.1 (StatSoft, Polska). Ocenę rozkładu zmiennych rozkładem normalnym wykonano za pomocą testu Shapiro-Wilka. Do dalszej analizy wykorzystano test t-Studenta, test U Manna-Whitneya oraz test Chi2. Jako poziom istotności przyjęto wartość α < 0,05.
Na przeprowadzenie badań uzyskano pisemną zgodę rodziców bądź opiekunów badanych dzieci.
Wyniki
Hipermobilność stawowa występowała u 32 dzieci (11 dziewcząt i 21 chłopców) objętych badaniem, co stanowiło 25% całej grupy badanej. W grupie tej dolegliwości bólowe kręgosłupa występowały u 43,7% osób, natomiast w grupie kontrolnej u 52,1%. Nie wykazano istotnego związku między hipermobilnością stawową a odczuwaniem bólów kręgosłupa (p = 0,41) (tab. 2).
Tabela 2. Występowanie dolegliwości bólowych kręgosłupa.
| Bóle kręgosłupa | Grupa badana (z HS)
n = 32 (100%) | Grupa kontrolna (bez HS)
n = 96 (100%) | p |
| Tak | 14 (43,7) | 50 (52,1) | 0,41 |
| Nie | 18 (56,3) | 46 (47,9) |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Trevelyan FC, Legg SJ: Back pain in school children – Where to from here? Applied Ergonomics 2006; 37: 45-54. 2. Gunzburg R, Balague F, Nordin M et al.: Low back pain in a population of school children. Eur Spine J 1999; 8: 439-443. 3. Balague F, Troussier B, Salminen JJ: Non-specific low back pain in children and adolescents: risk factors. Eur Spine J 1999; 8: 429-438. 4. Smolińska B, Smoliński A, Pięta W, Stankiewicz-Choroszucha B: Nowoczesna rehabilitacja w schorzeniach kręgosłupa odcinka krzyżowo-lędźwiowego ludzi czynnych zawodowo – wybrane metody, jako odpowiedź na wzrastającą absencję w pracy spowodowaną bólami krzyża. Medycyna Pracy 2004; 55(5): 439-443. 5. Romicka AM, Rostropowicz-Denisiewicz K, Moskalewicz B, Wojtyniak B: Bóle spondylogenne u dzieci. Medycyna Wieku Rozwojowego 2003; VII(2): 165-172. 6. Andersson GBJ: Epidemiological features of chronic low-back pain. Lancet 1999; 354: 581-585. 7. Harreby M, Nygaard B, Jessen T et al.: Risk factors for low back pain in a cohort of 1389 Danish school children: an epidemiologic study. Eur Spine J 1999; 8: 444-450. 8. Watson KD, Papageorgiou AC, Jones GT et al.: Low back pain in schoolchildren: occurrence and characteristics. Pain 2002; 97: 87-92. 9. Phelip X: Why the back of the child. Eur Spine J 1999; 8: 426-428. 10. Wedderkopp N, Kjaer P, Hestbaek L et al.: High-level physical activity in childhood seems to protect against low back pain in early adolescence. The Spine Journal 2009; 9: 134-141. 11. Lynch AM, Kashikar-Zuck S, Goldschneider KR, Jones BA: Psychosocial Risks for Disability in Children With Chronic Back Pain. The Journal of Pain 2006; 7(4): 244-251. 12. McMeeken J, Tully E, Stillman B et al.: The experience of back pain in young Australians. Manual Therapy 2001; 6(4): 213-220. 13. Shehab DK, Al-Jarallah KF: Nonspecific low-back pain in Kuwaiti children and adolescents: associated factors. Journal of Adolescent Health 2005; 36: 32-35. 14. Stodolna-Tukendorf J, Stodolny J, Marczyński W: Zespoły bólowe kręgosłupa a hipermobilność konstytucjonalna. Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska 2011; 76(3): 138-144. 15. Sherry DD, Malleson P: Nonrheumatic Musculosceletal Pain. [In:] Cassidy JT, Petty RE (ed.): Texbook of Pediatric Rheumatology. Saunders Company, Philadelphia 2001; 362-363. 16. Hakim A, Grahame R: Joint hypermobility. Best Practice & Research Clinical Rheumatology 2003; 17(6): 989-1004. 17. Widhe T: Spine: posture, mobility and pain. A longitudinal study from childhood to adolescence. Eur Spine J 2001; 10: 118-123. 18. Kendall FP: Muscles testing and function with posture and pain. Loppincott Williams & Wilkins, Philadelphia 2005. 19. Beighton P, Grahame R, Bird H: Hypermobility of joints. 3rd ed., Springer, London 1999. 20. Romicka AM: Bóle stawów u dzieci. Terapia 2000; 8(1): 38-41. 21. Czaprowski D, Kotwicki T, Pawłowska P, Stoliński Ł: Joint hypermobility syndrome in children with idiopathic scoliosis. Scoliosis 2012; 7 (suppl. 1): 69. 22. Bird HA: Hypermobility – Does it Cause Joint Symptoms? European Musculoskeletal Review 2011; 6: 34. 23. Gedalia A, Donald MD, Person MD et al.: Hypermobility of the joints in juvenile episodic arthritis/arthralgia. J Ped 1985; 107: 873-876. 24. Vougiouka O, Moustaki M, Tsanakatsi M: Benign hypermobility syndrome in Greek schoolchildren. Eur J Ped 2000; 159: 628. 25. Kopff B, Raczkowski JW: Zespół hipermobilności stawów – rzadko rozpoznawana patologia w obrębie narządu ruchu. Kwart Ortop 2011; 2: 80-92. 26. Smolewska E, Brózik H, Stańczyk J: Zespół nadmiernej wiotkości jako przyczyna bólów stawów u dzieci. Przegląd Pediatryczny 2004; 34(1): 13-16. 27. Larsson LG, Mudholkar GS, Baum J, Srivastava DK: Benefis and liabilities of hypermobility in the back pain disorders of industrial workers. J Int Med 1995; 238: 461-467.
