Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2013, s. 135-140
*Michał Szadowski1, Andrzej Wojtowicz1, Ewa Iwanicka-Grzegorek2
Analiza wybranych czynników klinicznych i anatomicznych w podjęciu decyzji: ząb czy implant. Przegląd piśmiennictwa. Część I. Aspekty endodontyczne i periodontologiczne
The analysis of selected clinical and anatomical factors in decision making: the tooth or implant. Review of the literature. Part I. Endodontic and periodontal aspects
1Zakład Chirurgii Stomatologicznej, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtowicz
2Zakład Stomatologii Zachowawczej, Instytut Stomatologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Jodkowska
Summary
The aim of dentistry is to maintain the patient’s own teeth as long as possible. Dentists often face with this problem in their work. Keeping the tooth and accepting the risk of its loss is acceptable when the tooth isn’t heavily damaged, has a high strategic value (especially in patients with contraindications to implant), is in a full arch and the structure of the gum is healthy. The choice: to treat or to remove the tooth and replace it with an implant is often controversial. The purpose of both, the endodontic treatment and implant placement is to restore the function and aesthetics. However, both types of therapy differ significantly. The endodontic treatment keeps the existing tooth, the implant placement is a reconstruction of its absence. In the esthetic zone implant placement is often a challenge carrying a risk because of the presence of many factors that can affect the final result. The development of implantology and its high survival rate caused that implants have become good and an acceptable solution for the reconstruction of the lost tooth. Dentists often make the decision to treat or remove questionable tooth in their practice. The purpose of this paper is to discuss the risk factors that should be considered when deciding whether a tooth with uncertain prognosis should be treated and left, or rather removed and possibly replaced with an implant.



Wstęp
Dzisiejsza stomatologia daje coraz szersze możliwości leczenia. Coraz lepsze materiały i narzędzia pozwalają leczyć stany dawniej kończące się ekstrakcją zęba. Głównym celem stomatologii jest jak najdłuższe utrzymanie zębów własnych pacjenta. Równie ważna jak utrzymanie uzębienia i jego funkcji jest estetyka. Przed stomatologami stoi trudne zadanie oceny wpływu i znaczenia wielu czynników ryzyka, periodontologicznych, endodontycznych, protetycznych, które mogą wpływać na rokowanie dotyczące zębów. Celem niniejszej pracy jest omówienie czynników ryzyka, które powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji, czy niepewnie rokujący ząb powinien być leczony i pozostawiony, czy raczej usunięty i ewentualnie zastąpiony implantem. Lekarz praktyk w swojej pracy bardzo często staje w obliczu tego problemu. Celem zarówno leczenia implantologicznego, jak i endodontycznego jest odbudowa funkcji i estetyki. Oba typy terapii różnią się jednak znacząco. Leczenie endodontyczne ma na celu zachowanie istniejącego zęba, a implantologiczne odbudowę jego braku. Konieczność leczenia endodontycznego jest najczęściej spowodowana próchnicą i jej powikłaniami. W przypadku implantów sprawa ma się inaczej, zęby tracone są zarówno z powodu chorób przyzębia, jak i próchnicy czy urazu. Powodzenie w endodoncji mierzone jest przez gojenie i regenerację wcześniej istniejącego stanu zapalnego, zakażenia czy ubytku tkanki kostnej. W implantologii odwrotnie – sukcesem jest niewytworzenie się stanu zapalnego, infekcji czy utraty kości. Inne są także konsekwencje niepowodzenia. W przypadku endodoncji jest to powtórne leczenie endodontyczne lub ekstrakcja i zastąpienie utraconego zęba implantem. Powikłania w implantologii i postępowanie
przy ich wystąpieniu są bardziej złożone, od braku jakiejkolwiek ingerencji i obserwacji po wielokrotne zabiegi periochirurgiczne i wymianę uzupełnień protetycznych. Utrzymanie zęba i akceptacja ryzyka jego utraty są do przyjęcia, gdy ząb nie jest w znacznym stopniu zniszczony, ma dużą wartość strategiczną (zwłaszcza u pacjentów z przeciwwskazaniami do implantu), znajduje się w pełnym łuku i ma zachowane struktury dziąsła. Do odbudowy braku zębów stosuje się korony, mosty i protezy ruchome. Sukces implantów skutkował istotnymi zmianami w strategii leczenia za pomocą protez ruchomych (gdzie dzięki implantom można zmniejszać ich zasięg) oraz za pomocą mostów (gdy zęby przylegające pozbawione są próchnicy lub dobrze odbudowane, a przy niezastosowaniu implantu musiałyby być oszlifowane jako filary protetyczne). Dodatkowo implanty są coraz częściej stosowane do zastąpienia zębów o wątpliwym rokowaniu. Umieszczenie implantu w strefie estetycznej często jest wyzwaniem niosącym ze sobą ryzyko z powodu obecności wielu czynników mających wpływ na końcowy efekt. Rozwój implantologii i wysoki odsetek przetrwania implantów spowodował jednak, że stały się one opłacalnym i akceptowalnym rozwiązaniem w przypadku odbudowy utraconego zęba. Ważna jest długoterminowa stabilność periodontologiczna. Powodzenie zabiegów regeneracyjnych zależy od wielu czynników. Wybór metody leczenia powinien wynikać z analizy danego przypadku, czynników zależnych od pacjenta, czynników związanych z samym zębem, stanu periodontologicznego, ogólnego stanu zdrowia, funkcjonalnej i strategicznej wartości zęba, życzeń pacjenta odnośnie estetyki, aspektów finansowych, a także wielu innych czynników (1). Rozpoznanie opierające się na parametrach periodontologicznych, endodontycznych i związanych z ilością tkanek zęba zawsze skutkuje odpowiednim prognozowaniem. Ząb jest kwalifikowany jako dobry, wątpliwy, ale dobrze rokujący, oraz jako rokujący źle z koniecznością ekstrakcji. Szczególnie w przypadku zębów wątpliwych kilka aspektów powinno być branych pod uwagę przez klinicystów podejmujących decyzję: leczyć czy usunąć ząb i zastąpić go implantem. W tym procesie podejmowania decyzji jednym z najważniejszych czynników jest kompleksowe podejście do planu leczenia. Pojedyncza korona w pełnym łuku zębowym to najprostszy wariant, podczas gdy pełna odbudowa łuku zębowego wymagająca włączenia istniejących zębów to opcja najbardziej złożona.
Cel pracy
Celem niniejszej pracy jest zebranie i podsumowanie czynników prognostycznych kluczowych z punktu widzenia periodontologii i endodoncji w podjęciu decyzji, kiedy leczyć i pozostawić wątpliwy ząb, a kiedy usunąć go i zastąpić implantem. Klinicyści w dziedzinie periodontologii i endodoncji często opacowują swoje własne strategie w podejmowaniu decyzji: leczyć czy usunąć ząb. Opierają się na opublikowanych badaniach i własnym doświadczeniu. Nie ma natomiast określonego algorytmu postępowania w przypadku zębów niepewnie rokujących (2-4).
Materiał i metody
Przy określaniu prognozy dla zębów leczonych endodontycznie czynnikami decydującymi o rokowaniu pomyślnym jest brak objawów klinicznych i radiologicznych. Kryteria te powodują, że każde leczenie endodontyczne zęba martwego ze zmianą okołowierzchołkową rozpoczyna się niewiadomą, jeśli chodzi o jego powodzenie, ponieważ często potrzeba wielu miesięcy, a nawet lat, aby doszło do całkowitego wyleczenia zmiany okołowierzchołkowej. Dlatego zmniejszenie obserwowanej radiologicznie zmiany okołowierzchołkowej w ciągu 4-5 lat uznawane jest za oznakę postępującego procesu leczniczego. Zamiast mówić o powodzeniu lub o jego braku w stosunku do leczenia endodontycznego lepiej byłoby stosować terminologię „wyleczony” lub „do wyleczenia” w odniesieniu do zęba dobrze rokującego, „chory/do uratowania” w stosunku do rokującego niepewnie oraz „niepowodzenie” w odniesieniu do rokującego źle (tab. 1).
Tabela 1. Czynniki periodontologiczne i endodontyczne warunkujące rokowanie.
RokowanieDobreWątpliweZłe
periodontologicznegłębokość kieszonek PPD ≤ 3 mm
krwawienie przy sondowaniu
BoP-
utrata przyczepu PAL ≤ 25%
stopień zajęcia furkacji FI ≤ 1°
PPD ≥ 6 mm, BoP+
utrata PAL ok. 50%
FI II° lub III°
niewystarczające utrzymanie w kości
endodontycznebrak klinicznych cech patologii i niewystępowanie lub zmniejszanie się zmiany na RTGbrak klinicznych cech patologii, utrzymujące się rozrzedzenie struktury kostnej na RTGutrzymujący się zły stan zęba i tkanek otaczających oraz rozrzedzenie struktury kostnej
brak możliwości dalszego leczenia
PPD – ang. probing pocket depth (głębokość sondowanych kieszonek); BoP – ang. bleeding on probing (krwawienie podczas sondowania); PAL – ang. probing attachment level (poziom przyczepu klinicznego); FI – ang. furcation involvement (0-3°) (stopień zajęcia furkacji).
Potencjał zdrowienia, szczególnie po wtórnym leczeniu endodontycznym, został wykazany w badaniu długoterminowym przez Fristad i wsp. (6). Autorzy ci zaobserwowali 86% powodzenie leczenia zmian okołowierzchołkowych oceniane radiologicznie po 10-17 latach od leczenia i 96% powodzenie w tej samej grupie po kolejnych 10 latach. Czas obserwacji i kryteria włączenia zębów ze zmianami okołowierzchołkowymi lub ich brakiem mają bezpośredni wpływ na wskaźnik powodzenia. Ng i wsp. (7) przeprowadzili metaanalizę skutków pierwotnego leczenia endodontycznego. W przypadku sztywnych kryteriów (brak rozrzedzenia okołowierzchołkowego na RTG) wskaźnik powodzenia wynosił 75%, a w przypadku luźnych kryteriów (zmniejszenie zmiany na RTG) – 85%. Pierwotny brak zmiany okołowierzchołkowej, szczelne wypełnienie kanału, wypełnienie kanału kończące się w obrębie 2 mm od wierzchołka radiologicznego i prawidłowa odbudowa części koronowej znacznie poprawiają wyniki pierwotnego leczenia endodontycznego. Chociaż nie ma niezbitych dowodów, że zęby jednokorzeniowe dają lepsze rokowanie niż wielokorzeniowe, to badania kliniczne wykazują, że zęby trzonowe, a szczególnie trzonowe w żuchwie, dają gorszy wskaźnik przeżycia. W przypadku rewizji leczenia endodontycznego zęby przedtrzonowe i trzonowe rokują gorzej niż zęby przednie (8). Pojawiały się prace badające wyniki leczenia i czynniki mające wpływ na podjęcie decyzji, czy zachować zęby leczone endodontycznie, czy zastępować je implantami. Badania te wykazały brak różnic w wynikach leczenia, co oznacza, że trudno jest osądzić, czy lepsze jest zastąpienie implantem niepewnie rokującego zęba, który może być uratowany przez leczenie endodontyczne.
Hannahan i wsp. (9) opisują złożoność i kontrowersje dotyczące wyboru: ząb czy implant i planowania leczenia. W grupie 143 endodontycznie leczonych zębów wskaźnik sukcesu wyniósł 99,3% po 22 miesiącach. Był to wynik nieco wyższy niż w grupie implantów, gdzie w przypadku 129 implantów pomyślny wynik po 36 miesiącach zaobserwowano w 98,4%.
Odsetek powodzeń jest zasadniczo ten sam, natomiast leczenie implantologiczne wymaga więcej zabiegów i procedur. Autorzy donoszą także, że implanty wymagają znacząco więcej procedur leczniczych i interwencji chirurgicznych już po zakończeniu leczenia: 12,4% po leczeniu implantologicznym vs 1,3% po leczeniu endodontycznym. Ocenili oni, że leczeniem z wyboru w przypadku martwego zęba jest leczenie endodontyczne, a następnie protetyczne. Ekstrakcja i leczenie implantologiczne jest w tym przypadku obarczone większym ryzykiem.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Derhalli M: Clinical Decision Making Regarding Endodontics Versus Implants. Compend Contin Educ Dent 2011; 32: 24-26. 2. Dahlin C, Nikfarid H, Alsèn B, Kashani H: Apical Peri-Implantitis. Possible Predisposing Factors, Case Reports, and Surgical Treatment Suggestions. Clinical Implant Dentistry and Related Research 2009; 11(3): 222-227. 3. Garg A: Clinical Decision Making Natural Tooth Salvage or Implant. Dent Implantol Update 2011; 22(9): 57-60. 4. Palmer RM: The decision to extract or retain compromised teeth is not helped by the application of a scoring system. J Evid Base Dent Pract 2010; 10: 127-128. 5. Zitzmann NU, Krastl G, Hecker H et al.: Endodontics or implants? A review of decisive criteria and guidelines for single tooth restorations and full arch reconstructions. Int Endod J 2009; 42: 757-774. 6. Fristad I, Molven O, Halse A: Nonsurgicaly retreated root filled teeth – radiographic indings after 20-27 years. Int Endod J 2004; 37: 12-18. 7. Ng YL, Mann V, Rahbaran S et al.: Outcome of primary root canal treatment: systemic review of the literature. Part 1. Effects of study characteristics on probability of success. Int Endod J 2007; 40: 921-939. 8. Salehrabi R, Rotstein I: Epidemiologic evaluation of the outcomes of orthograde endodontic retreatment. J Endod 2010; 36: 790-792. 9. Hannahan JP, Eleazer PD: Comparison of Success of Implants versus Endodontically Treated Teeth. J Endod 2008; 34(11): 1302-1305. 10. Torabinejad M, Anderson P, Bader J et al.: Outcomes of root canal treatment and restoration, implant supported single crowns fixed partial dentures, and extraction without replacement: a systematic review. J Prosthet Dent 2007; 98: 285-311. 11. Doyle SL, Hodges JS, Pesun IJ et al.: Retrospective cross sectional comparison of initial nonsurgical endodontic treatment and single-tooth implants. J Endod 2006; 32: 822-827. 12. Serota KS: An Evidence-Based Endodontic Implant Algorithm. Untying the Gordian Knot. Part I. Oral Health 2009; 99(11): 45-64. 13. Balto K: Tooth survival after root canal treatment. Evid Based Dent 2011; 12: 10-11. 14. Zitzmann NU, Krastl G, Hecker H et al.: Strategic considerations in treatment planning: deciding when to treat, extract, or replace a questionable tooth. J Prosthet Dent 2010; 104(2): 80-91. 15. Ng Y-L, Mann V, Gulabivala K: Tooth survival following non-surgical root canal treatment: A systematic review of the literature. Int Endod J 2010; 43: 171-189. 16. Faggion CM Jr, Petersilka G, Lange DE et al.: Prognostic model for tooth survival in patients treated for periodontitis. J Clin Periodontol 2007; 34: 226-231. 17. Matuliene G, Pjetursson BE, Salvi GE et al.: Influence of residual pockets on progression of periodontitis and tooth loss: results after 11 years of maintenance. J Clin Periodiontol 2008; 35: 685-695. 18. Fugazzotto PA: A comparison of the success of root resected molars and molar position implants in function in a private practice: results of up to 15-plus years. J Periodontol 2001; 72: 1113-1123. 19. Levin L, Ofec R, Grossmann Y, Anner R: Periodontal disease as a risk for dental implant failure over time: A long-term Historical cohort study. J Clin Peridontol 2011; 38: 732-737.
otrzymano: 2013-04-30
zaakceptowano do druku: 2013-06-28

Adres do korespondencji:
*Michał Szadowski
Zakład Chirurgii Stomatologicznej IS WUM
ul. Nowogrodzka 59, 02-006 Warszawa
tel.: +48 (22) 502-12-24
e-mail: mszadowski@gmail.com

Nowa Stomatologia 3/2013
Strona internetowa czasopisma Nowa Stomatologia