© Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2013, s. 263-266
Aneta Koszowska, *Anna Dittfeld, Anna Puzoń-Brończyk, Justyna Nowak, Barbara Zubelewicz-Szkodzińska
Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych
Polyphenols in the prevention of lifestyle diseases
Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych, Wydział Zdrowia Publicznego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
Kierownik Zakładu: dr hab. n. farm. Elżbieta Grochowska-Niedworok
Summary
Scientific progress in the last few years brought a new knowledge about the links between diet and human health. Except for the valuable nutrients, food contains also very significant non-nutritive substances which could play an important role in prophylaxis of many civilization diseases. Biological activity of natural plant components allows us to speculate on comprehensive perspectives of their use not only as herbs known from traditional folk medicine but also in the form of drugs used in the treatment of various diseases. Polyphenols are an example of such active plant components. They are secondary plant metabolites known for many properties such as: anticoagulant, anti-inflammatory, antifungal, antiviral and seal blood vessels. Their chemical structure is similar to endogen hormone. Many research showed that they could have a positive effect on human health. In this article, the authors attempted to determine the use of polyphenols in the prevention of lifestyle diseases.
Fitozwiązki stanowią przedmiot licznych badań biochemicznych, klinicznych i epidemiologicznych. Wśród tych naturalnych związków roślinnych, specjalne zainteresowanie budzą szeroko rozpowszechnione w świecie roślinnym związki polifenolowe (1). Polifenole są wtórnymi metabolitami roślinnymi o bardzo zróżnicowanej budowie chemicznej, wykorzystywanymi m.in. do obrony przed grzybami i bakteriami chorobotwórczymi. W zależności od liczby pierścieni aromatycznych oraz sposobu ich połączenia, dzieli się je na następujące klasy: flawonoidy, kwasy fenolowe, stilbeny i lignany. Polifenole nie są syntetyzowane w organizmach zwierzęcych, lecz pobierane wraz z pokarmami roślinnymi. Występowanie związków polifenolowych w świecie roślinnym jest powszechne. Samych flawonoidów zidentyfikowano około pięciu tysięcy. Związki te występują w częściach jadalnych produktów roślinnych oraz roślin leczniczych. Występują w roślinach strączkowych, zbożach, orzechach, nasionach, grzybach, warzywach, kawie, herbacie, kakao, owocach cytrusowych i winogronach (2). Występowanie poszczególnych polifenoli przedstawiono w tabeli 1 (3).
Tabela 1. Występowanie wybranych polifenoli.
| Grupy polifenoli | Grupy flawonoidów | Rośliny zawierające polifenole |
| Kwasy fenolowe | | maliny, czarne porzeczki, poziomki, czerwona cebula, herbata |
| Lignany | | siemię lniane, ziarna zbóż, kawa |
| Stilbeny | | resweratrol – przeciwutleniacz występujący w owocach, pestkach winogron, winie |
| Flawonoidy | katechiny | morele, wiśnie, czerwone wino, kakao, zielona herbata |
| flawony | seler naciowy, nać pietruszki, ziarna zbóż |
| izoflawony | ziarno soi |
| flawanony | białe części cytrusów, nasiona brzoskwiń |
| flawanole | cebula, herbata |
| antocyjany | czerwone wino, ziarna zbóż, winogrona, jagody, żurawina |
Duża liczba grup hydroksylowych nadaje tym związkom właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu chronią one organizmy przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Polifenole wykazują również działanie przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe oraz uszczelniają naczynia krwionośne. Wraz z kwasem askorbinowym, karotenoidami i tokoferolami zabezpieczają organizm ludzki przed działaniem stresu oksydacyjnego. Ze względu na podobną budowę chemiczną do hormonów endogennych, w wielu badaniach wykazano wielokierunkowy wpływ polifenoli na organizmy żywe (4). Poniżej przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące działania polifenoli w aspekcie chorób cywilizacyjnych.
Związki polifenolowe w cukrzycy
Liczne badania wskazują, że polifenole odznaczają się działaniem przeciwcukrzycowym. Epikatechina, wyizolowana z rośliny Pterocarpus marsupium, wykazuje działanie hipoglikemiczne. Badania przeprowadzone in vitro na komórkach trzustki szczura wykazały, że związek ten przyczynia się do wzrostu syntezy i wydzielania insuliny. Również dzaidzeina, będąca izoflawonoidem soi, spowalnia wchłanianie glukozy, poprzez hamowanie aktywności α-amylazy oraz α-glukozydazy, które są enzymami ściśle zaangażowanymi w hydrolizę węglowodanów w przewodzie pokarmowym (5). Z kolei genisteiny mogą zwiększać tolerancję na glukozę, a także przyczyniają się do zmniejszenia insulinooporności u kobiet po menopauzie (6). Wykazano także przeciwcukrzycowe działanie procyjanidyn pochodzących z pestek winogron. Podczas badania in vivo na szczurach z cukrzycą obserwowano pod wpływem jednorazowego podania ekstraktu zawierającego te związki obniżenie poziomu glukozy we krwi i pogłębienie hipoglikemicznego efektu insuliny (7).
Fitoestrogeny w chorobach nowotworowych
Choroby nowotworowe stanowią największe wyzwanie współczesnej medycyny. W naukach medycznych coraz większy nacisk kładzie się na poszukiwanie substancji onkogennych, a także na poznawanie sposobów zapobiegania i walczenia z nimi. W ostatnim czasie zaczęto również interesować się fitoestrogenami w kontekście onkogenezy.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Majewska M, Czeczot H. Flawonoidy w profilaktyce i terapii. Terapia i Leki 2009; 65(5):369-77. 2. Lutomski J, Mścisz A. Znaczenie prewencyjne związków polifenolowych zawartych w winogronach. Post Fitoter 2003; 1:6-10. 3. Grajek W. Przeciwutleniacze w żywności. Aspekty zdrowotne, technologiczne, molekularne i analityczne. Wyd Nauk-Techn, Warszawa 2007. 4. Paszkiewicz M, Budzyńska A, Różalska B i wsp. Immunomodulacyjna rola polifenoli roślinnych. Post Hig Med Dośw 2012; 66:637-46. 5. Kraszewska O, Nynca A, Kamińska B i wsp. Fitoestrogeny. I. Występowanie, metabolizm i znaczenie biologiczne u samic. Post Biol Kom 2003; 34(1):189-205. 6. Biernat J: Wpływ fitoestrogenów pokarmowych na organizm człowieka. Bromatol Chem Toksykol 2008; 4:947-8. 7. Rosołowska-Huszcz D. Antyoksydanty w profilaktyce i terapii cukrzycy typu II. Żywn Nauka Technol Jakość 2007; 6, 55:62-70. 8. Licznerska B, Baer-Dubowska W. Intrakrynologia estrogenów a terapia i chemioprewencja w nowotworach piersi. Post Hig Med Dośw 2010; 64:220-30. 9. Messina M, Gardner C, Barnes S. Gaining insight into the health effects of soy but a long way still to go: commentary on the fourth International Symposium on the role of soy in preventing and treating chronic disease. J Nutr 2002; 132:547-51. 10. Vincent A, Fitzpatrick LA. Soy isoflavones: are they useful in menopause? Mayo Clin Proceed 2000; 75:1174-84. 11. Wiseman H. The therapeutic potential of phytoestrogens. Exp Opin Invest Drugs 2000; 9:1829-40. 12. Nynca A, Kraszewska O, Słomczyńska M i wsp. Fitoestrogeny II. Wewnątrzkomórkowy mechanizm działania w układzie rozrodczym samicy. Post Biol Kom 2007; 34,1:207-22. 13. Laskowski W. Fitoestrogeny sojowe w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Post Fitoter 2007; (4):207-211. 14. Rusin A, Krawczyk Z, Grynkiewicz G i wsp. Synthetic derivatives of genistein, their properties and possible applications. Acta Biochim Polon 2010; 57:23-34. 15. Tomaszewski J. Fitoestrogeny. Poradnik Terapeutyczny. Bifolium, Lublin, 2001. 16. Skałba P: Alternatywne sposoby leczenia kobiet w okresie peri- i pomenopauzalnym. Odżywianie, estrogeny roślinne, zioła. Opinie lekarzy na temat alternatywnych sposobów leczenia objawów peri- i pomenopauzalnych. Hormonalna terapia zastępcza. PZWL, Warszawa 2002. 17. Budzianowski J. Naturalne i biotechnologicznie modyfikowane źródła estrogenów roślinnych. Now Lek 2005; 74, 4:542-5. 18. Cline JM, Hughes CL. Phytochemicals for the prevention of breast and endometrial cancer. Cancer Treat Res 1998; 94:107-34. 19. Hirayama T. Relationship of soybean paste soup intake to gastric cancer risk. Nutr Can 1982; 3:223-33. 20. Ershow AG, Gao Y i wsp. Diet effects on lung cancer risk of chinese men and women. Nutr Can 1990; 4:1041-52. 21. McKeown-Eyssen G, Bright-See E. Dietary factors in colon cancers. Intern relationships. Nutr Can 1984; 6:160-70. 22. Sobczuk A, Jabłoński E. Rola diety i wapnia w profilaktyce osteoporozy pomenopauzalnej. Przegl Menopauz 2005; 2:48-52. 23. Kwiatkowska E. Fitoestrogeny w zapobieganiu osteoporozie. Przegl Menopauz 2007; 5:306-9. 24. Ciszek-Doniec V. Osteoporoza. Hormonalna terapia zastępcza (red. P. Skałba) PZWL, Warszawa 2002. 25. Cassidy A. Potential risk and benefits of phytoestrogen rich diets. Int J Vitam Nutr Res 2003; 73: 120-6. 26. Messina M, Ho S, Alekel DL. Skeletal benefits of soy isoflavones: a review of the clinical trial and epidemiologic data. Curr Opinion Clin Nutr Metab Care 2004; 7:649-58. 27. Anderson JW, Johnstone BM, Ciik Newel ML. Meta-analysis of the effects of soy protein intake on serum lipids. New Engl J Med 1995; 333:276-82. 28. Sam Prac Farmakoter Dermatol Pom UM w Szczecinie. Nasiona soi zwyczajnej – cenny surowiec dietetyczny i leczniczy. Kosmos – Probl Nauk Biol 2011; (1-2):179-87. 29. Gottstein N, Ewins BA, Eccleston C i wsp. Effect of genistein and daidzein on platelet aggregation and monocyte and endothelial function. Brit J Nutr 2003; 89:607-16. 30. Stokłosa-Kwarcińska H, Skrzypulec V, Rozmus-Warcholińska W. Czy fitoestrogeny zastąpią hormonalną terapię zastępczą? Ginekol Prakt 2003; 11:39-44. 31. Miller E, Malinowska K, Gałęcka E i wsp. Rola flawonoidów jako przeciwutleniaczy w organizmie człowieka. Pol Merk Lek 2008; 24(144):556.
