© Borgis - Medycyna Rodzinna 3/2007, s. 62-65
*Małgorzata Pabiś1, Alicja Babik2
Najczęstsze problemy osób w wieku podeszłym na podstawie analizy „zespołów geriatrycznych”
The most frequent problems of the elderly based on analysis of „geriatric syndromes”
1Katedra Rozwoju Pielęgniarstwa Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM im. prof. Feliksa Skubiszewskiego w Lublinie
Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Irena Wrońska
2Centrum Medyczne Tehand w Lublinie
Kierownik Centrum: lek. med. Alicja Babik
Summary
The article presents the review and analysis of literature concerning the ageing of the human body. The objective of the study was to show the most frequent problems of the elderly and risks that may result from geriatric syndromes, which affect the functioning, independence and self-care of the senior population.
The literature analysed was both of theoretical and practical character. Based on the analysis of the essence of the material concerning the ageing of the human body and „geriatric syndromes” an attempt was undertaken to present changes which take place in the human body, its individual organs and systems, and the problems most frequently occurring in the elderly population.
Wstęp
Zespoły geriatryczne, do których, zgodnie z literaturą, zalicza się zaburzenia równowagi, upośledzenie lokomocji, upadki, zespoły otępienne, depresję, osłabienie pamięci, bezsenność, nietrzymanie moczu i stolca, zaparcia, upośledzenie wzroku i słuchu, kurcze nocne mięśni kończyn dolnych, odleżyny, osteoporozę (1-4), to stany powodujące upośledzenie funkcjonowania człowieka. Osoba starsza staje się zależna od osób drugich, gdyż schorzenia te zazwyczaj nie występują pojedynczo i są one chorobami przewlekłymi i często trudnymi do leczenia. Nakładanie się na siebie poszczególnych schorzeń może prowadzić w późniejszym czasie do inwalidztwa lub niepełnosprawności.
Celem pracy jest ukazanie najczęściej występujących problemów osób w wieku podeszłym oraz zagrożeń mogących wynikać z zespołów geriatrycznych wpływających na funkcjonowanie, samodzielność i samopielęgnację seniorów.
Zmiany narządowe i układowe
Starość nie jest już kojarzona z chorobą czy niedołęstwem, ponieważ coraz większa grupa osób starszych, mimo ograniczeń wynikających z fizjologicznego procesu starzenia, cieszy się dobrym zdrowiem i sprawnością. Zaburzenia wywołane starzeniem nie są bezpośrednim zagrożeniem życia, natomiast śmierć człowieka starego jest wynikiem chorób wywołanych głównie wpływem niekorzystnych czynników środowiskowych (3).
Sprawność seniorów jest ograniczona przez procesy inwolucyjne. Sądzono, że osoby stare do końca życia zachowują sprawność, jednakże śmierć ze starości, wolna od cierpień i w naturalny sposób zdarza się coraz rzadziej. Schyłek życia bywa obarczony utratą wzroku, otępieniem typu alzheimerowskiego, złośliwym procesem nowotworowym lub poprzedzony jest złamaniem szyjki kości udowej. Wtedy nieuniknione jest cierpienie i niedołęstwo (5). Zmiany inwolucyjne dotyczą każdego narządu i układu w organizmie człowieka. W podeszłym wieku wiele komórek organizmu jest zastępowanych przez nowe na skutek ciągłych podziałów. Są to komórki krwi, skóry, śluzówki jelit. Natomiast komórki w nerkach, mózgu, mięśniu sercowym, soczewce oka starzeją się wraz z nami, gdyż nie przechodzą dalszych podziałów (6).
Poniżej, po przeanalizowaniu piśmiennictwa (3-14), ukazano rodzaj i charakter zmian narządowych i układowych, jakie mają miejsce podczas procesu inwolucyjnego organizmu.
Zmiany ogólnoustrojowe (3, 6, 7)
– redukcja liczby chromosomów i ich fragmentacja;
– zmniejszenie ilości potasu, DNA, wody wewnątrzkomórkowej i azotu;
– w komórkach stwierdza się zmiany starcze, np. gromadzenie się brunatnego barwnika – lipofuscyny w mózgu, mięśniach, nerkach;
– ubywa komórek mięśniowych i nerwowych – niezdolnych do reprodukcji;
– zmniejszenie ilości komórek w narządach;
– włókna elastyczne ulegają fragmentacji i uwapnieniu, co przyczynia się do mniejszej elastyczności tkanek;
– tkanka łączna staje się gruba i traci elastyczność;
– zagęszczenie struktury tkanki łącznej wpływa niekorzystnie na dyfuzję płynów, produktów odżywczych i odpadowych, co upośledza odżywianie tkanek oraz zmniejsza elastyczność struktur narządowych, np. zdolność rozszerzania się naczyń i płuc;
– zrąb chrząstki staje się kruchy i podatny na uszkodzenia;
– zmniejsza się beztłuszczowa masa ciała;
– przybywa masy tłuszczowej; u kobiet z 15% w okresie młodości do 36% w 75 roku życia, u mężczyzn z 33% do 45%;
– zmniejszenie się ilości albumin a zwiększenie ilości globulin we krwi;
– nieco zwiększa się stężenie mocznika i kreatyniny we krwi;
– stężenie cholesterolu do 65-tego roku życia zwiększa się, a następnie spada;
– OB może ulec przyspieszeniu;
– obniżenie wzrostu.
Serce i układ krążenia (3-6)
– zmniejszenie komórek bodźcotwórczych w węzłach, szczególnie zatokowym;
– zmniejszenie ilości włókien przewodzących;
– zmiany w zastawkach serca polegają na ich zwłóknieniu, nacieczeniu tłuszczowym i zwapnieniu, co upośledza ruchliwość;
– usztywnienie struktury zrębu łącznotkankowego zmienia pracę serca jako pompy;
– wydłużenie okresu skurczu i skrócenie czasu rozkurczu serca;
– stwardnienie ścian serca;
– zmniejsza się kurczliwość mięśnia sercowego;
– zwiększenie obciążenia mięśnia sercowego pracą, co powodować może przerost lewej komory serca;
– zmienność odpowiedzi serca na obciążenie wysiłkiem;
– zmiana wzajemnego oddziaływania układu serce – naczynia obwodowe, co przejawia się wzrostem ciśnienia tętniczego krwi i tętna;
– znaczne zmiany w naczyniach krwionośnych;
– zmniejszenie elastyczności tętnic;
– zwiększenie oporu naczyniowego;
– zwiększenie pojemności aorty;
– zmniejszenie przepływu narządowego;
– stopniowe ograniczenie wielkości rezerwy czynnościowej serca i naczyń;
– ograniczenie sprawności układu krążenia na skutek zmniejszonej wydolności nerek lub układu oddechowego.
System immunologiczny (5-9)
– wczesny zanik grasicy, ok. 15 roku życia;
– zmniejszenie się objętości czynnego szpiku kostnego; w 60-tym roku życia do 1/2 w porównaniu do 20-tego roku życia, a w 80-tym do 1/3;
– osłabienie aktywności proliferacyjnej szpiku kostnego;
– włóknienie węzłów chłonnych i grudek limfatycznych;
– zmniejszenie się czynnej masy śledziony;
– przewaga czynników hamujących dojrzewanie limfocytów nad pobudzającymi;
– osłabienie odpowiedzi komórkowej oraz T-zależnej produkcji przeciwciał;
– obniżenie poziomu naturalnych izoprzeciwciał;
– skłonność do autoimmunizacji.
Nerki (3, 10)
– zmniejszenie wymiarów i masy;
– zmniejszenie liczby czynnych nefronów;
– postępujące szkliwienie kłębuszków nerkowych;
– zmniejszone wydzielanie ADH (upośledzenie zagęszczania moczu);
– zmniejszenie przesączania kłębuszkowego;
– zmniejszenie wydalania i reasorbcji substancji w kanalikach nerkowych;
– spadek zdolności zakwaszania i zagęszczania moczu;
– zaburzenia gospodarki potasowej;
– zmniejszenie rezerwy czynnościowej nerek;
– ograniczenie wydolności nerek;
– podwyższenie progu pragnienia.
Układ oddechowy (3, 11, 12)
– pogłębienie kifozy piersiowej nasilone przez współistniejącą osteoporozę;
– zapadnięcie żeber;
– ograniczona ruchomość stawów;
– częściowy przykurcz mięśni międzyżebrowych;
Zmiany te wpływają na kształt i ruchomość klatki piersiowej, a także ograniczają jej ruchomość i wentylację.
– rozszerzenie oskrzelików;
– zwiększenie sztywności włókien kolagenowych i zmiany we włóknach elastycznych;
– upośledzenie procesu dyfuzji gazów;
– pogorszenie funkcji komórek rzęskowych;
– pogorszenie wentylacji płuc podczas szybkiej pracy;
– zmniejszenie pobieranego tlenu w czasie pracy;
– degeneracja i zanik włókien węchowych;
– osłabienie odruchu kaszlowego;
– ograniczenie drożności oskrzeli;
– oddech przyspieszony, częsty i płytki;
– zmniejszenie pojemności życiowej płuc oraz wentylacji minutowej.
Przewód pokarmowy (3, 5, 7, 11, 12)
– utrata uzębienia;
– osłabienie mięśni żwaczy;
– zmiany zanikowe śluzówki jamy ustnej, co skutkuje jej wysychaniem;
– zmniejszenie sekrecji śliny, soku żołądkowego;
– zwiotczenie i poszerzenie przełyku;
– cieńczenie śluzówki żołądka i osłabienie napięcia jego ścian;
– zmniejszenie objętości i kwaśności soku żołądkowego;
– zmniejszenie się masy wątroby;
– upośledzenie ukrwienia wątroby;
– zwolnienie wytwarzania albumin;
– wzrost wskaźnika fitogeniczności żółci;
– ograniczenie perystaltyki jelit;
– zwiotczenie przewodu pokarmowego i upośledzenie jego kinetyki;
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wojszel B., Bień B.: Rozpowszechnienie wielkich zespołów geriatrycznych w populacji osób późnej starości – wyzwanie dla podstawowej opieki zdrowotnej. Przegl Lek. 2002; 59, 4-5: 216-221. 2. Wojszel B., Bień B.: Wielkie problemy geriatryczne jako przyczyna upośledzenia sprawności osób w późnej starości. Gerontol Pol. 2001; 9, 2: 32-38. 3. Wróblewski T.: Starzenie się ustroju, Maślarski S., Ryżewski J. (red.): Patofizjologia – podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: PZWL; 1992, 707-18. 4. Kocemba J.: Problemy wieku podeszłego, Latkowski J.B., Lukas W. (red.): Medycyna rodzinna. Repetytorium. Warszawa: PZWL; 2007, 497-504. 5. Żakowska-Wachelko B., Pędach W.: Pacjenci w starszym wieku. Biblioteka Lekarza Rodzinnego. Warszawa: PZWL; 1995, 28-44. 6. Coni N., et al.: Starzenie się. Medycyna dla wszystkich. Warszawa: PWN; 1994, 55-66. 7. Pędich W., Szreniawski Z.: Farmakoterapia geriatryczna. Warszawa: PZWL; 1991, 14-15, 56-7, 160. 8. Zagożdżon R., et al.: Starzenie się układu odpornościowego. Przegl Lek. 2003; 60, 3: 156-160. 9. Ptak W., Szczepanik M.: Immunogerontologia – starzenie się układu immunologicznego i jego przyczyny. Przegl Lek. 1998; 55, 7-8: 397-399. 10. Rutkowski B.: Zaburzenia struktury i funkcji nerek w podeszłym wieku. Gerontol Pol. 2005; 13, 4: 211-217. 11. Pędich W., et al.: Pielęgniarstwo geriatryczne. Biblioteka Pielęgniarki. Warszawa: PZWL; 1979, 68-79, 88-108, 146-51. 12. Pędich W., Żakowska-Wachelko B.: Podręcznik geriatrii dla lekarzy. Warszawa: PZWL; 1988, 219-63. 13. Brzozowski R.: Vademecum diagnostyki i terapii. Warszawa: PZWL; 1993, 650-51. 14. Kornafel J., et al.: Starzenie a nowotwory. Fam. Med. Prim. Care Rev. 2005; 7, 2: 327-335. 15. Wojszel Z.B.: Instrumenty pełnej oceny geriatrycznej – zastosowanie w praktyce lekarza rodzinnego. Gerontol Pol. 1997; 5, 1: 48-56.
