© Borgis - Nowa Stomatologia 2/2014, s. 63-69
*Agnieszka Osmólska-Bogucka, Oktawian Buczek, Małgorzata Bilińska, Małgorzata Zadurska
Parafunkcje niezwarciowe u dzieci i rodziców oraz ich wpływ na występowanie wad zgryzu u dzieci na podstawie badania ankietowego i klinicznego**
The influence of non-occlusal parafunctions’ occurrence in children and their parents: malocclusion in children based on clinical study and questionnaire
Zakład Ortodoncji, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: dr hab. n. med. Małgorzata Zadurska
Summary
Introduction: Parafunctions are destructive moving habits of masticatory apparatus’ muscles that are repeated frequently and unconsciously. Besides oral dysfunctions, caries complication and dental traumas, parafunctions are the most comman cause of acquired occlusion defects.
Aim: To determine the frequency and the influence of non-occlusal parafunctions in children and their parents on malocclusions’ occurrence in children.
Material and methods: The study involved 100 children (52 girls and 48 boys) aged between 9-12 years and their parents (82 mothers and 17 fathers). To analyze the frequency of non-occlusal parafunctions were used 2 types of questionnaires, which were prepared for the research. The questionnaires were completed by parents in the presence of a doctor. The first questionnaire was concerning parafunctions among children and the second was about oral habits among adults. Additionally, polish orthodontics diagnostics has been applied to identify malocclusion among children.
Results: Non-occlusal parafunctions were observed in 72 children (72%): 42 girls (72.4%) and 30 (62.5%) boys. The most common oral habits included biting foreign objects 44 children (61.1%) and nail biting 38 children (52.8%). The sample of 70 parents admitted performing parafunctional behaviours – the most common ones included biting foreign objects (41.7%) and nail biting (38.9%). Malocclusion was present in 82 children (82%): 40 girls (76.9%) and 42 boys (87.5%). Among children with dysfunctions, malocclusions were found in 70 (83.3%) patients: 36 (78.26%) girls, 34 (89.5%) boys.
Conclusions: The same non-occlusal parafunctions were determined in children and their parents. Oral habits were more frequent in girls than boys. Among children and parents the most common parafunctions were biting objects and nail biting. Parafunctions such as biting foreign objects and nail biting may be transmitted from parents to children in a process of internalization.
Wprowadzenie
Zaburzenia czynnościowe układu ruchowego narządu żucia stanowią jeden z problemów współczesnej stomatologii, który wg różnych autorów dotyczy 80-90% populacji (1). Od kilkunastu lat odnotowywany jest również znaczny wzrost liczby pacjentów zgłaszających się do lekarzy z powodu zaburzeń układu czynnościowego narządu żucia (2). W literaturze spotyka się liczne prace potwierdzające związek niekorzystnych nawyków ustnych ze stresem, napięciem i problemami psychicznymi (3, 4). Wśród etiologii wymienia się czynniki miejscowe, a także czynniki psychogenne, zwłaszcza wpływ stresu cywilizacyjnego. Najczęstszą przyczyną nabytych zaburzeń czynnościowych narządu żucia są parafunkcje (5). Zdefiniować je można jako szkodliwe nawyki ruchowe mięśni narządu żucia, które są często i nieświadomie powtarzane. Nawyki były opisane już w 1901 roku, ale jako pierwszy pojęcie parafunkcji wprowadził Drum w 1950 roku (6). W literaturze występuje wiele podziałów nawyków. Do najczęściej używanych zalicza się podział uwzględniający wzajemny kontakt tkanek lub tkanek i przedmiotów, wśród których można wyróżnić: kontakt ząb-ząb (DD – dens-dens), kontakt ząb-błona śluzowa (DM – dens-mucosa), kontakt ząb-ciało obce (DC – dens-corpus alienum), kontakt błona śluzowa-błona śluzowa (MM – mucosa-mucosa). Rozróżniane się także parafunkcje zwarciowe i niezwarciowe. Do pierwszej grupy zaliczane są: zgrzytanie i zaciskanie zębów, a do drugiej nagryzanie błony śluzowej warg i policzków, napinanie policzków, obgryzanie płytki paznokciowej, obgryzanie skórek wokół paznokci, nagryzanie na różne przedmioty, takie jak długopisy, ołówki, nitki czy igły, a także długie żucie gumy (7).
Występowanie parafunkcji oceniane jest w zależności od zastosowanych kryteriów badawczych na 44-80% (8, 9). Mankiewicz i Panek (10) wykazały w swoim badaniu nieobecność parafunkcji zwarciowych i niezwarciowych tylko u 5,3% badanej młodzieży (średnia wieku badanych wynosiła 18,8 lat). Badania Panek i wsp. (11) wykazały, że u prawie wszystkich zbadanych osób (średnia wieku badanej grupy 18,8 lat) występowały szkodliwe nawyki ustne, takie jak bruksizm, nagryzanie na obce przedmioty, nagryzanie płytki paznokciowej, nagryzanie na błonę śluzową warg i policzków, nawykowe żucie gumy. Najczęściej stwierdzono żucie gumy i bruksizm, z którego badane osoby rzadko zdawały sobie sprawę. Zaburzenia w okolicy stawu skroniowo-żuchwowego występowały częściej u osób ze stwierdzanym bruksizmem w porównaniu z osobami, u których występowały inne parafunkcje niezwarciowe. Badania Egermark i wsp (12) wykazały, że na przestrzeni lat (okres obserwacji 20-letni) u badanych pacjentów stwierdzono wzrost częstości występowania bruksizmu, a spadek częstości występowania parafunkcji niezwarciowych. Badanie Wigdorowicz-Makowerowej (13) wykazały również, że parafunkcje niezwarciowe u dzieci 10-letnich wynosiły 43%, a zwarciowe 4%, natomiast w wieku 19 lat parafunkcje niezwarciowe 20%, a zwarciowe 31%. Wymienione badania potwierdzają, że parafunkcje niezwarciowe z biegiem lat mogą zostać zamienione na parafunkcje zwarciowe.
Wysoki procent (84%) występowania szkodliwych przyzwyczajeń u dzieci w wieku szkolnym do 12 roku życia przedstawiły w swoim badaniu również Nęcka i wsp. (8). Autorki stwierdziły, że najczęściej występowało w badanej grupie obgryzanie płytki paznokciowej w 30,1%, nagryzanie na obce przedmioty w 23,7%, nagryzanie na błonę śluzową policzków 12,8%, nagryzanie warg w 19,9%, natomiast wady zgryzu występowały częściej u dzieci z parafunkcjami. Najczęściej stwierdzanymi wadami zgryzu u dzieci w wieku szkolnym były tyłozgryzy – 52,8%, zgryzy krzyżowe – 13%, zgryzy otwarte – 12,2%, zgryzy głębokie – 8,9%.
Częstość występowania wad zgryzu w populacji polskich dzieci jest podawana od 36,7 do 79% w zależności od autora (9). Stosowanie różnych metod i wskaźników oraz wiek pacjentów utrudnia porównanie wyników oceniających epidemiologię wad zgryzu dzieci i młodocianych. Na rozbieżności w danych wpływają również czynniki, takie jak kryteria oceny nieprawidłowości narządu żucia oraz doświadczenie osoby badającej (14).
Cel pracy
Ocena częstości występowania parafunkcji niezwarciowych u dzieci i ich rodziców oraz ich wpływ na występowanie wad zgryzu u dzieci. Podjęto także próbę analizy korelacji występowania nawyków u dzieci i ich rodziców na podstawie badania ankietowego.
Materiał i metody
Badaniem objęto 100 dzieci (52 dziewcząt i 48 chłopców) w wieku od 9 do 12 lat oraz ich rodziców (83 matki i 17 ojców). Udział rodziców w ankiecie był dobrowolny. Metodyka badań została oparta na badaniu klinicznym dzieci i badaniu ankietowym przeprowadzonym wśród rodziców pacjentów. Do analizy częstości występowania parafunkcji niezwarciowych wykorzystano 2 rodzaje ankiet, które zostały opracowane na potrzeby badania. Ankiety wypełniali rodzice w obecności lekarza, pierwsza ankieta (ryc. 1) dotyczyła występowania szkodliwych przyzwyczajeń ustnych u dzieci, zaś druga (ryc. 2) obecności u rodziców. U dzieci oceniono również występujące warunki zgryzowe posługując się wytycznymi polskiej diagnostyki ortodontycznej wg Orlik-Grzybowskiej (16) względem trzech płaszczyzn przestrzennych. W płaszczyźnie strzałkowej (pośrodkowej) uwzględniono zgryzy krzyżowe i przewieszone, w płaszczyźnie przednio-tylnej tyłozgryzy i przodozgryzy, natomiast w płaszczyźnie pionowej gryzy głębokie i zgryzy otwarte (5).
Ryc. 1. Wzór przeprowadzonej ankiety na temat parafunkcji u dzieci.
Ryc. 2. Wzór przeprowadzonej ankiety na temat parafunkcji rodziców.
Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej wykonanej w programie Statistica 10 (StatSoft, inc. 2011), wykorzystując test niezależności chi-kwadrat Pearsona i test chi-kwadrat z poprawką Yatesa, przyjmując poziom istotności mniejszy od 0,05.
Wyniki
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Kleinrok M: Justification of the needs and a trial of establishing of the principles of prophylaxis of functional disturbances in the stomatognathic system. Protet Stomatol 1989: 177-183. 2. Litko M, Kleinrok J: Dysfunkcje narządu żucia u młodocianych – przegląd piśmiennictwa. Protet Stomatol 2007; 2: 105-111. 3. Renner AC, da Silva AA, Rodriguez JD et al.: Are mental health problems and depression associated with bruxism in children? Dent Oral Community Epidemiol 2012; 40(3): 277-287. 4. Morley DS: Psychophysiological reactivity to stress in nail biters. Int J Neurosci 2000; 103(1-4): 139-154. 5. Karłowska I: Zarys współczesnej ortodoncji. Warszawa, PZWL 2008; 68-71. 6. Drum W: Parafunktionen und autodestruktionsprozesse. Quintessenz Verlag, Berlin 1969. 7. Wierzbicka-Ferszt A, Split W: Występowanie parafunkcji u młodzieży szkolnej. Mag Stomat 2002; 125, 2: 52-57. 8. Nęcka A, Antoszewska J, Kawala B, Matthews-Brzozowska T: Występowania szkodliwych nawyków ustnych i wad zgryzu oraz pierwszych zębów trzonowych stałych u dzieci w wieku szkolnym we Wrocławiu. Ann UMCS – Sectio D: Medicina 2005; 60, 16, 4: 72-75. 9. Onoszko M, Wojtaszek-Słomińska A, Rosnowska-Mazurkiewicz A: Wystepowanie wad zgryzu u 8- i 9-letnich dzieci z terenu Gdyni. Czas Stomatol 2007; 3: 195-201. 10. Mankiewicz M, Panek H: Występowanie parafunkcji narządu żucia u młodocianych. Dent Med Probl 2005; 42, 1: 95-101. 11. Panek H, Nawrot P, Mazan M et al.: Coincidence and awareness of oral parafunctions in college students. Community Dent Health 2012; 29(1): 74-77. 12. Egermark I, Carlsson GE, Magnusson T: 20-year longitudinal study of subjective symptoms of temporomandibular disorders from childhood to adulthood. Acta Odontol Scand 2001; 59(1): 40-48. 13. Wigdorowicz-Makowerowa N, Panek H, Marek H et al.: Zaburzenia czynnościowe narządu żucia u dzieci ze szkół podstawowych m. Wrocławia. Prot Stom 1978; 18, 1, 1: 21-25. 14. Staniewska-Głowacka M, Nowak A: Epidemiologiczna ocena zaburzeń zębowo-zgryzowych. Czas Stomatol 1984; 4: 277-287. 15. Orlik-Grzybowska A: Podstawy ortodoncji. PZWL, Warszawa 1976. 16. Kawala B, Babijczuk T, Czekańska A: Występowanie dysfunkcji, parafunkcji i wad narządu żucia u dzieci w wieku przedszkolnym. Dent Med Probl 2003; 40, 2: 319-325. 17. Babiak M, Babiak J, Marcinkowski JT: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci 4,5- i 6-letnich dzieci z parafunkcjami narządu żucia. Probl Hig Epidemiol 2012; 93(2): 319-326. 18. Grzybowska-Substelna J, Pisulska-Otręba A: Częstość występowania wad zgryzu u dzieci i młodzieży województwa opolskiego. Czas Stomatol 2001; 1: 51-56. 19. Masztalerz A, Górny S, Lazarkiewicz W, Mirowicz-Szydłowska I: Wady zgryzu wśród młodzieży szkolnej w Polsce. Czas Stomatol 1969; 7: 671-675. 20. Kantor B, Warych B: Analiza wad zgryzu i typu ząbkowania u dzieci 6- i 7-letnich z Lwówka Śląskiego. Mag Stomtol 2000; 10: 48-50. 21. Thomaz EB, Cangussu MC, Assis AM: Malocclusion and deleterious oralhabits among adolescents in a developing area in northeastern Brazil. Braz Oral Res 2013; 27(1): 62-69. 22. Rossi D, Manfredini D: Family and school environmental predictors of sleep bruxism in children. J Orofac Pain 2013; 27(2): 135-141. 23. Tehrani MH, Pestechian N, Yousefi H et al.: The Correlation between Intestinal Parasitic Infections and Bruxism among 3-6 Year-Old Children in Isfahan. Dent Res J 2010; 7(2): 51-55. 24. Ghafournia M, Hajenourozali Tehrani M: Relationship between Bruxism and Malocclusion among Preschool Children in Isfahan. J Dent Res Dent Clin Dent Prospects 2012; 6(4): 138-142. 25. Bandura A: Teoria społecznego uczenia się. PWN 2007. 26. Kane K: Learning by Imitation In Infants and Young Children. Paper presented at the meeting of Society for Research in Child Development, Minneapolis 1971. 27. Valentine CW: The psychology of imitation with special reference to early childhood. British Journal of Psychology 1930; 21: 105-132. 28. Hayes KJ, Hayes C: Imitation in a Home-raised Chimpanzee. Journal of Comparative and Phisiological Psychology 1952; 45: 450-459.
