© Borgis - Postępy Fitoterapii 4/2014, s. 227-231
*Daniel Modnicki
Dwurząd wąskolistny (Diplotaxis tenuifolia (L.) DC.) jako źródło substancji biologicznie czynnych
A Wild rocket (Diplotaxis tenuifolia (L.) DC.) as a source of bioactive compounds
Katedra i Zakład Farmakognozji, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy
Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Irena Matławska
Summary
Bioactive compounds are present not only in plants considered as medicinal. A vegetables, mostly from Brassicaceae family and wide-spread weeds, eg. Wild rocket (Diplotaxis tenuifolia (L.) DC.) are rich sources of the active substances also. A glucosinolates and polyphenols are the most known bioactive compounds of wild rocket. Glucosinolates and its enzymatic degradation products have an antibacterial and chemopreventive activities. A quercetine glycosides are the dominant flavonoids also glycosides of kaempferol and isorhamnetin are present in wild rocket herb. Polyphenols and vitamin C in aerial parts of D. tenuifolia, are responsible for the antioxidant activity of raw material.
W ostatnich latach wzrasta w społeczeństwie świadomość zdrowotnego aspektu żywności. Dokonywanie ścisłego podziału surowców i otrzymywanych z nich produktów na spożywcze i lecznicze jest znacznym uproszczeniem. W świetle wyników badań publikowanych w czasopismach naukowych i popularno-naukowych, jednoznaczna klasyfikacja we wspomnianym kontekście staje się w wielu przypadkach niemożliwa. Przykładem mogą być liczne rośliny warzywne, oleje roślinne, czy szeroka gama produktów pszczelich. Powszechnie znane jest dobroczynne działanie warzyw i owoców na zdrowie człowieka. Szczególną grupą prozdrowotnych roślin o bardzo istotnym znaczeniu kulinarnym są warzywa z rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Najważniejszym kulinarnie gatunkiem tej rodziny jest kapusta warzywna – Brassica oleracea L., której liczne odmiany tworzą bogaty zbiór warzyw o różnym zastosowaniu. Z punktu widzenia botanicznego kalafior, jarmuż, kapusta brukselska i brokuły, to odmiany wspólnego gatunku macierzystego – kapusty warzywnej (1).
Glukozynolaty są najbardziej charakterystyczną i najlepiej poznaną, choć nie jedyną grupą związków czynnych, warunkujących zastosowanie lecznicze roślin z rodziny Brassicaceae. Są to związki glikozydowe (S-glikozydy), w których częścią cukrową jest zawsze glukoza, a aglikonem połączenie siarki i azotu o rodowodzie aminokwasowym (np. synigryna jest pochodną homometioniny, synalbina – tyrozyny, a glukobrassycyna – tryptofanu) (2).
Glukozynolaty zlokalizowane w tkankach roślin, występujące głównie pod postacią soli potasowych, nie mają wyczuwalnego zapachu, ani smaku. Pod wpływem enzymu mirozynazy substancje te ulegają hydrolizie do aglikonu, który ulega następnie przegrupowaniu z utworzeniem lotnych produktów o charakterystycznym przenikliwym zapachu i często działaniu drażniącym. Produkt końcowy tej przemiany, zależny jest od pH środowiska, w którym zachodzi reakcja. Głównym kierunkiem przemian jest powstawanie izotiocyjanianów, stąd glukozynolaty nazywane są także glikozydami izotiocyjanianowymi. W tiocyjanianach atom siarki związany jest bezpośrednio z łańcuchem węglowym, natomiast atom azotu znajduje się między strukturą węglową a atomem siarki. Izotiocyjaniany obok siarczków, disiarczków i sulfotlenków alkilowych, stanowią podstawową grupę organicznych związków siarki w roślinnych surowcach leczniczych (2).
Według danych piśmiennictwa, za działanie farmakologiczne substancji siarkowych obecnych w roślinach z rodziny Brassicaceae odpowiedzialne są produkty rozkładu glukozynolatów. Jednym z najczęściej badanych lotnych związków siarkowych jest sulforafan (izotiocyjanian 4-metylosulfinylobutylu), który jest produktem enzymatycznego rozkładu glukorafaniny obecnej w pędach brokułów, kwiatach kalafiora i liściach kapusty (3).
Glukozynolatom przypisuje się przede wszystkim działanie chemoochronne w kontekście chorób nowotworowych, a także bakteriobójcze, szczególnie wobec Helicobacter pylori, drobnoustroju chorobotwórczego uczestniczącego w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i/lub dwunastnicy i sprzyjającego jej nawrotom (4).
Grupę surowców z rodziny kapustowatych wykorzystywanych w lecznictwie, reprezentują: nasienie gorczycy białej, nasienie gorczycy czarnej, korzeń rzodkwi i ziele tasznika. Ostatni z wymienionych surowców jest częścią rośliny zaliczanej do powszechnie występujących chwastów. Pospolite rośliny z rodziny kapustowatych, spotykane na trawnikach, ugorach, polach i łąkach, towarzyszące stale siedzibom ludzkim, wydają się szczególnie interesującym i ważnym materiałem do badań składu chemicznego i aktywności farmakologicznej. Perspektywa zastosowania leczniczego tych roślin związana jest z łatwą dostępnością, wynikającą z powszechnego, i miejscami masowego charakteru występowania tych roślin.
Szeroko rozpowszechnioną w Polsce rośliną ruderalną z rodziny Brassicaceae jest dwurząd wąskolistny – Diplotaxis tenuifolia (L.) DC. Młode liście niektórych gatunków z rodzaju Diplotaxis, głównie D. tenuifolia, z uwagi na gorzkawy, lekko piekący smak, znajdują zastosowanie kulinarne, szczególnie w krajach obszaru śródziemnomorskiego, jako surowiec do sporządzania sałatek (5, 6).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Modnicki D. Kapusta warzywna (Brassica oleracea L., Brassicaceae) i jej znaczenie w kosmetyce. Pol J Cosmetol 2010; 13:161-5. 2. Fahey JW, Zalcmann AT, Talalay P. The chemical diversity and distribution of glucosinolates and isothiocyanates among plants. Phytochemistry 2001; 56:5-51. 3. Campas-Baypoli ON, Sánchez-Machado DI, Bueno-Solano C i wsp. HPLC method validation for measurement of sulforaphane level in broccoli byproducts. Biomed Chromatogr 2010; 24:387-92. 4. Moon JK, Kim JR, Ahn YJ i wsp. Analysis and anti-Helicobacter activity of sulforaphane and related compounds present in broccoli (Brassica oleracea L.) sprouts. J Agric Food Chem 2010; 58:6672-7. 5. Pasini F, Verardo V, Cerretani L i wsp. Rocket salad (Diplotaxis and Eruca spp.) sensory analysis and relation with glucosinolate and phenolic content. J Sci Food Agric 2011; 91:2858-64. 6. D’Antuono LF, Elementi S, Neri R. Glucosinolates in Diplotaxis and Eruca leaves: diversity, taxonomic relations and applied aspects. Phytochem 2008; 69:187-99. 7. Rutkowski L. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych flory niżowej, Wyd Nauk PWN, Warszawa 1998:200. 8. Bennett RN, Rosa EAS, Mellon FA i wsp. Ontogenic profiling of glucosinolates, flavonoids, and other secondary metabolites in Eruca sativa (salad rocket), Diplotaxis erucoides (wall rocket), Diplotaxis tenuifolia (wild rocket), and Bunias orientalis (turkish rocket). J Agric Food Chem 2006; 54:4005-15. 9. Bennett RN, Carvalho R, Mellon FA i wsp. Identification and quantification of glucosinolates in sprouts derived from seeds of wild Eruca sativa L. (salad rocket) and Diplotaxis tenuifolia L. (wild rocket) from diverse geographical locations. J Agric Food Chem 2007; 55:67-74. 10. Jin J, Koroleva OA, Gibson T. Analysis of phytochemical composition and chemoprotective capacity of rocket (Eruca sativa and Diplotaxis tenuifolia) leafy salad following cultivation in different environments. J Agric Food Chem 2009; 57:5227-34. 11. Melchini A, Costa C, Traka M i wsp. Erucin, a new promising cancer chemopreventive agent from rocket salads, shows anti-proliferative activity on human lung carcinoma A549 cells. Food Chem Toxicol 2009; 47:1430-6. 12. Higdon JV, Delage B, Williams DE i wsp. Cruciferous vegetables and human cancer risk: epidemiologic evidence and mechanistic basis. Pharmacol Res 2007; 55:224-36. 13. Hertog MG, Feskens EJ, Kromhout D. Antioxidant flavonols and coronary heart disease risk. Lancet 1997; 349:699. 14. Heim KE, Tagliaferro AR, Bobilya DJ. Flavonoid antioxidants: Chemistry, metabolism and structure-activity relationships. J Nutr Biochem 2002; 13:572-84. 15. Montonen J, Knekt P, Jarvinen R i wsp. Dietary antioxidant intake and risk of type 2 diabetes. Diabetes Care 2004; 27:362-6. 16. Martinez-Sanchez A, Gil-Izquierdo A, Gil MI i wsp. A comparative study of flavonoid compounds, vitamin C, and antioxidant properties of baby leaf Brassicaceae species. J Agric Food Chem 2008; 56:2330-40. 17. Martinez-Sanchez A, Llorach R, Gil MA i wsp. Identification of new flavonoid glycosides and flavonoid profiles to characterize rocket leafy salads (Eruca vesicaria and Diplotaxis tenuifolia). J Agric Food Chem 2007; 55:1356-63. 18. Heimler D, Isolani L, Vignolini P i wsp. Polyphenol content and antioxidative activity in some species of freshly consumed salads. J. Agric Food Chem 2007; 55:1724-9. 19. Atta AH, Mouneir SM. Evaluation of some medicinal plant extracts for antidiarrhoeal activity. Phytother Res 2005; 19:481-5. 20. Atta AH, Abo EL-Sooud K. The antinociceptive effect of some Egyptian medicinal plant extracts. J Ethnopharmacol 2004; 95:235-8.
