*Urszula Kaczmarek1, Lidia Majewska2, 3, Dorota Olczak-Kowalczyk4
Postawa i wiedza stomatologów w zakresie profilaktyki fluorkowej
Dentists’ attitude and knowledge in fluoride prevention
1Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Wrocław
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. Urszula Kaczmarek
2Ośrodek Implantologiczno-Stomatologiczny, Kraków
3Colgate Palmolive (Poland)
4Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
Summary
Introduction. The knowledge about fluoride prevention by dental practioners is essential for the expected efficacy of caries prevention.
Aim. To recognize methods and measures of fluoride prevention used or recommended to the patients by the dentists.
Material and methods. 898 dentists were involved in questionnaire study including 12 multiple choice questions. Items concerned reasons of patients` visits in the surgery, caries risk assessment, opinion on fluoride prevention and efficacy of most often applied fluoride compounds, usage of fluoride measures in children, adolescents and adults, concentration of fluoride in varnishes, recommendations concerning fluoride agents application at home and sources of knowledge about current methods of fluoride prevention.
Results. Caries risk was identified by the presence of carious spot lesion (87.5%), dental plaque (82.3%) and lack of fluoride prevention (80.0%). 55.6% dentists considered that the fluoride prevention should be applied at every patient. The most effective was considered to be amine fluoride by 44.2%, sodium fluoride by 30.6% and fluoride concentration by 27.6% of dentists. Fluoride varnishes were applied most often in adult and pediatric patients (81.2 and 60.6%,) and then gels (41.7 and 31.2%). The most often for home care fluoridated toothpastes and rinses were recommended (67.4%). Toothpastes with the high fluoride concentration were recommended by 48.8% of dentists. The knowledge about methods of fluoride prevention was acquired from representatives of dental companies (74.4%), during conference/training/lecture (52.1%), professional journals (45.1%), however ca. 1/3 of declared knowledge obtained during studies (35.5%).
Conclusions. Dentists administer the fluoride prevention at the patients independent on their age applying preferentially fluoride varnishes. The most often they recommend to the patients for home care commercially available fluoride toothpastes and rinses, and more seldom toothpastes with high fluoride content.
Wstęp
Zgodnie z koncepcją Feathersona przyjmuje się, że próchnica zębów jest procesem dynamicznym manifestującym się naprzemiennymi cyklami demineralizacji i remineralizacji, które odbywają się tuż przy powierzchni zęba (1). Kluczowe czynniki patologiczne i ochronne determinują przesunięcie dynamicznej równowagi tych procesów w kierunku progresji procesu próchnicowego, odwrócenia go lub utrzymania stanu równowagi. Czynnikami ryzyka są: bakterie płytki produkujące kwasy, częste spożywanie ulegających fermentacji węglowodanów oraz zmniejszone wydzielanie śliny i jej funkcji, a czynnikami ochronnymi: prawidłowa sekrecja śliny, dowóz preparatów fluorkowych do środowiska jamy ustnej oraz czynników antybakteryjnych, odpowiednia dieta i stosowanie laków szczelinowych (2). Proces próchnicowy może zatem zostać zatrzymany lub odwrócony aż do momentu pojawienia się ubytku tkanek zęba spowodowanego nieodwracalną utratą struktury. Przyczynia się do tego odpowiednie i systematyczne dostarczanie do środowiska jamy ustnej fluoru.
Wiadomo już od dawna, że głównym mechanizmem kariostatycznego działania fluoru jest jego oddziaływanie miejscowe na wyrznięte zęby. Implikuje to, razem z faktem, iż uzależnione od obecności czynników próchnicotwórczych ryzyko rozwoju choroby próchnicowej występuje przez całe życie, zasadność stosowania profilaktyki fluorkowej u pacjenta z naturalnymi zębami w toku całego życia osobniczego. Z przeglądu badań Cochrane’a (3) wynika skuteczność miejscowego stosowania preparatów fluorkowych w zapobieganiu próchnicy u dzieci i młodzieży, a z przeglądu Griffina i wsp. (4) także skuteczność w prewencji rozwoju próchnicy korzenia i korony u dorosłych w różnym wieku. Zatem ważna jest wiedza odnośnie realizacji profilaktyki fluorkowej przez stomatologów w codziennej praktyce stomatologicznej.
Cel pracy
Poznanie metod profilaktyki fluorkowej i środków stosowanych lub zalecanych przez stomatologów pacjentom w różnym wieku oraz źródeł wiedzy w tym zakresie.
Materiał i metody
Badaniem ankietowym objęto 898 stomatologów, w tym 688 kobiet (76,6%). Mieszkańcy dużych miast stanowili 63,2% ogółu, małych miast – 34,8%, wsi – 2,0%. Staż pracy zawodowej ponad 1/5 badanych wynosił 5-10 lat (22,5%), 11-15 lat (21,9%) i powyżej 21 lat (21,4%), a nieco mniejszego odsetka – poniżej 5 lat (18,5%) i 16-20 lat (15,7%). Większość stomatologów (66,1%) posiadała specjalizację, głównie w zakresie stomatologii zachowawczej/stomatologii zachowawczej z endodoncją (33,5%) i stomatologii dziecięcej (10,1%); pozostali byli bez specjalizacji. Badani wypełnili dobrowolnie i anonimowo kwestionariusz zawierający 12 pytań wielokrotnego wyboru. Dotyczyły one najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do gabinetu, stanu klinicznego wymagającego zapobiegania, oznak i oceny ryzyka próchnicy, opinii o profilaktyce fluorkowej i skuteczności najczęściej stosowanych związków fluorkowych, używanych preparatów fluorkowych u dzieci, młodzieży i dorosłych, koncentracji fluoru w lakierze stosowanym u pacjentów w różnym wieku, zaleceń dotyczących stosowania preparatów fluorkowych w domu oraz źródeł wiedzy o aktualnych sposobach profilaktyki fluorkowej. Uzyskane dane analizowano za pomocą statystyki opisowej.
Wyniki
Najczęstszą przyczyną zgłaszania się pacjentów do gabinetu stomatologicznego było leczenie próchnicy – 87,5% (786/898), a następnie chorób przyzębia – 52,9% (475/898). Trzecim w kolejności powodem wizyty stomatologicznej było zapobieganie rozwojowi choroby próchnicowej – 46,4% (417/898), a dalszymi leczenie protetyczne – 41,9% (376/898), leczenie estetyczne – 33,7% (303/898) oraz inne – 10,6% (95/898).
Według większości badanych o wysokim ryzyku próchnicy świadczy zawsze obecność początkowych zmian próchnicowych (87,5%, 786/898), jak również dostrzegalnej wizualnie płytki nazębnej (82,3%, 739/898) i brak profilaktyki fluorkowej (80,0%, 719/898).
Szacowanie ryzyka próchnicy u danego pacjenta na podstawie badania klinicznego deklarowało 66,5% (597/898) respondentów, 48,5% (436/898) w oparciu o wywiad dietetyczny i stan higieny jamy ustnej, 28,8% (258/898) przy pomocy kwestionariusza oceny ryzyka, a pozostali (14,0%, 126/898) nigdy nie dokonywali oceny.
Ponad połowa badanych uważała, iż profilaktyka fluorkowa powinna być stosowana u każdego pacjenta (55,6%, 499/898), nieco mniej, że przy wysokim ryzyku próchnicy niezależnie od wieku (38,9%, 349/898), a znacznie mniej, iż tylko w okresie uzębienia mlecznego i mieszanego (21,3%, 191/898).
Niemal wszyscy stomatolodzy byli przekonani o skuteczności (94,6%, 850/898) i bezpieczeństwie stosowania profilaktyki fluorkowej (92,8%, 833/898) i tylko niewielki odsetek z nich uznał ją za trudną (10,2%, 92/898) i kosztowną metodę (10,1%, 91/898).
W opinii 44,2% (393/898) respondentów najbardziej skutecznym stosowanym miejscowo związkiem fluoru jest aminofluorek, zdaniem 30,6% (275/898) fluorek sodu, a według 27,6% (248/898) istotniejsze niż związek chemiczny jest stężenie fluoru w preparacie.
Najczęściej stosowanymi przez badanych preparatami fluorkowymi, zarówno u pacjentów dorosłych, jak i w wieku rozwojowym były lakiery (odpowiednio 81,2% (729/898) i 60,6% (544/898)), a następnie żele fluorkowe (41,7% (375/898) i 31,2% (280/898)). Jednakże pewien odsetek stomatologów nie stosował w gabinecie profilaktyki fluorkowej ani u dorosłych (4,4%, 40/898), ani u dzieci i młodzieży (23,0%, 207/898) (ryc. 1).
Ryc. 1. Preparaty fluorkowe stosowane przez stomatologów.
Stomatolodzy u dzieci stosowali najczęściej lakiery zawierające 22 600 i 1000 ppm fluoru (28,7%, 258/898), a u młodzieży i dorosłych o wyższym stężeniu (50,8%, 456/898) (ryc. 2).
Ryc. 2. Koncentracja fluoru w używanym przez stomatologów lakierze fluorkowym.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Featherstone JD, Domejean-Orliaguet S, Jenson L et al.: Caries risk assessment in practice for age 6 through adult. J Calif Dent Assoc 2007; 35: 703-707, 710-713. 2. Featherstone JD: Prevention and reversal of dental caries: role of low level fluoride. Community Dent Oral Epidemiol 1999; 27: 31-40. 3. Marinho VC, Higgins JP, Logan S, Sheiham A: Systematic review of controlled trials on the effectiveness of fluoride gels for the prevention of dental caries in children. J Dent Educ 2003; 67: 448-458. 4. Griffin SO, Regnier E, Griffin PM, Huntley V: Effectiveness of fluoride in preventing caries in adults. J Dent Res 2007; 86: 410-415. 5. Wierzbicka M, Szatko F, Strużycka I et al.: Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej. Stan zdrowotny jamy ustnej oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 i 12 lat oraz młodzieży w wieku 18 lat. Polska 2012. Ministerstwo Zdrowia 2012. ISBN 978-83-7637-205-1. 6. Małkiewicz E, Wierzbicka M, Szatko F et al.: Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej. Stan zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowania oraz potrzeby profilaktyczno-lecznicze dzieci w wieku 6 i 12 lat oraz osób dorosłych w wieku 35-44 lat. Polska 2010. Ministerstwo Zdrowia 2010. ISBN 978-83-7637-188-7. 7. Górska R, Pietruska M, Dembowska E et al.: Częstość występowania chorób przyzębia u osób w wieku 35-44 lat w populacji dużych aglomeracji miejskich. Dent Med Probl 2012; 49: 19-27. 8. Caries diagnosis and risk assessment. A review of preventive strategies and management. J Am Dent Assoc 1995; 126: suppl. 1S-24S. 9. Kakudate N, Sumida F, Matsumoto Y et al.: Dentists’ decisions to conduct caries risk assessment in a Dental Practice-Based Research Network. Community Dent Oral Epidemiol 2015; 43: 128-134. 10. Adamowicz-Klepalska B, Borysewicz-Lewicka M, Dobrzańska A et al.: Current knowledge of individual fluoride prevention of dental caries in children and young adults. Panel of Independent Experts. J Stoma 2013; 66: 428-453. 11. Topical fluoride for caries prevention. Full report of the updated clinical recommendations and supprting systematic review. ADA 2013 Center for evidence-based dentistry. http://ebd.ada.org. 12. Weyant RJ, Tracy SL, Anselmo TT et al.: American Dental Association Council on Scientific Affairs Expert Panel on Topical Fluoride Caries Preventive Agents. J Am Dent Assoc 2013; 144: 1279-1291. 13. Riley JL 3th, Gordan VV, Rindal DB et al.: Use of caries preventive agents on adults patients compared to pediatric patients by general practioners: finding from The Dental Practise-Based Research Network. J Am Dent Assoc 2010; 14: 679-687. 14. Bansai R, Bolin KA, Abdellatif HM, Shulman JD: Knowledge, attitude and use of fluorides among dentists in Texas. J Contemp Dent Pract 2012; 13: 371-375. 15. Sarmadi R, Gahnberg L, Gabre P: Clinicians’ preventive strategies for children and adolescents identified as at high risk of developing caries. Int J Paediatr Dent 2011; 21: 167-174. 16. Yokoyama Y, Kakudate N, Sumida F et al.: Dentists’ practice patterns regarding caries prevention: results from a dental practice-based research network. BMJ Open 2013 Sep 24; 3(9): e003227. doi: 10.1136/bmjopen-2013-003227. 17. Riley JL 3rd, Gordan VV, Rouisse KM et al.; Dental Practice-Based Research Network Collaborative Group: Differences in male and female dentists’ practice patterns regarding diagnosis and treatment of dental caries: findings from The Dental Practice-Based Research Network. J Am Dent Assoc 2011; 142(4): 429-440.
