*Olga Kowalczyk-Kustra1, Aleksandra Jarzębowska1, Jacek Zakrzewski2
Wpływ doświadczeń i emocji stomatologicznych rodzica na sposób kształtowania postawy stomatologicznej dziecka
Assessment of the impact of parent’s dental experience and emotions on his care about the child in terms of dental visits
1Student, Wydział Psychologii, Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa
Kierownik Wydziału: prof. dr hab. Paweł Ostaszewski
2Studium Zastosowań Psychologii, Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Warszawa
Kierownik Studium: dr Marek Cielecki
Summary
Introduction. Emotions connected to parents dental experience have an impact on childs treatment. Exploring the connections between parents experience and its attitude to childs treatment is required. It is important in planning treatment and creating patient-doctor relationship.
Aim. Assess the impact of parents experience and his anxiety before a dentist on childs dental treatment.
Material and methods. Survey was conducted among 98 parents of preschool-aged children from Mazowieckie district. It consisted of closed questions with a five-point answears scale.
Results. Emotions connected to parents dental experience affect the level of his dental solicitude about the child. The relationship between parent experience and his knowledge of dentistry and the affecion of childhood-related experience of dentistry influence the frequency of cleaning teeth by parents. The negative parents behavior to a child in terms of visiting the dentist creates childs fear of the treatment. Parents presence during childs examination reduces his anxiety. There is a relationship between the attention paid to the aesthetic presence of teeth and a willingness to set up the camera. The chance that child will apply to dentists recommendations is higher when his parent does.
Conclusions. Parents emotions determine his care on childs dental treatment. His dental experience determines childs and own dental treatment. Knowledge about dental treatment parent has increases parents care about childs tratment. Parents positive dental treatment emotions influence care he shows towards the child. Childhood memories about the dentist influence the frequency of brushing teeth.
Wstęp
Wyniki badań epidemiologicznych prowadzonych w Polsce w ramach „Monitoringu Zdrowia Jamy Ustnej“ Ministerstwa Zdrowia ujawniają zły stan zdrowia uzębienia polskich dzieci. Choroba próchnicowa występuje aż u 79,9% dzieci pięcioletnich i 85,6% dzieci w wieku 6 lat (1). Jednocześnie prawie co czwarte dziecko pięcioletnie nigdy dotąd nie było u lekarza dentysty, a wartość wskaźnika leczenia próchnicy zębów mlecznych wynosi u nich zaledwie 0,11 (wartość maksymalna – 1) (1). Obserwowane w Polsce zaniedbania profilaktyczne i lecznicze w zakresie zdrowia jamy ustnej są prawdopodobnie uwarunkowane wieloma przyczynami. Istotne znaczenie ma styl życia (w około 50%) – najważniejsze role pełnią tu przede wszystkim wzorce zachowań w odniesieniu do narządu żucia oraz uwarunkowania środowiskowe (około 30%) (2).
Z pewnością świadomość prozdrowotna rodziców dzieci dotycząca jamy ustnej oraz nastawienie do opieki stomatologicznej stanowią ważny czynnik determinujący zgłaszalność się z dzieckiem do lekarza dentysty (3). Niestety nadal częstą przyczyną wizyty dziecka w gabinecie stomatologicznym jest dopiero ból zęba, a nie zapobieganie chorobie. W badaniach oceniających świadomość stomatologiczną matek dzieci sześcioletnich w województwie mazowieckim wykazano, że dla ok. 70% respondentek zbędna jest troska o zęby mleczne ze względu na wymianę na zęby stałe (3). Zwrócono również uwagę na związek między występowaniem lęku stomatologicznego i tendencją do unikania leczenia przez matki a negatywną postawą małych dzieci w czasie wizyt u dentysty (4).
Cel pracy
Ocena wpływu doświadczeń oraz lęku rodzica przed stomatologiem na leczenie stomatologiczne oraz profilaktykę jego dziecka.
Materiał i metody
Badaniem anketowym objęto 98 rodziców dzieci uczęszczających do losowo wybranych przedszkoli na terenie miasta stołecznego Warszawy. Wiek ankietowanych wahał się od 25 do 45 lat. Badanie zostało przeprowadzone w przeciągu dwóch miesięcy – od grudnia do lutego na przełomie lat 2012/2013.
Do badań opracowano dwuczęściową ankietę składającą się z pytań zamkniętych, w których odpowiedzi można było udzielić w pięciostopniowej skali Likerta, gdzie 1 oznacza „zdecydowanie nie“, 2 – „raczej nie“, 3 – „nie wiem“, 4 – „raczej tak“, zaś 5 – „zdecydowanie tak“ lub 1 – „zdecydowanie złe“, 2 – „raczej złe“, 3 – „obojętne“, 4 – „raczej dobre“, 5 – „zdecydowanie dobre“ (5). Każda odpowiedź otrzymywała liczbę punktów o wartość zgodnej ze skalą.
Pierwsza część ankiety dotyczyła bezpośrednio rodzica, a druga – dziecka. Pytania zawarte w pierwszej części dotyczyły płci osób badanych, własnych zachowań pro-zdrowotnych i doświadczeń stomatologicznych obecnie i w dzieciństwie. Pytania w drugiej części – sposobów kształtowania stomatologicznej postawy dziecka oraz zachowań w czasie jego wizyt w gabinecie stomatologicznym (tab. 1). W ankiecie umieszczono tzw. pytania kontrolne (inaczej sformułowane pytania dotyczące tego samego zagadnienia) w celu weryfikacji prawdomówności osoby badanej. Kryteriami kwalifikacyjnymi ankiet do analizy były zgodność odpowiedzi na pytania kontrolne oraz udzielenie odpowiedzi na wszystkie pytania w ankiecie.
Tabela 1. Pytania ankietowe z uwzględnieniem kategoryzacji (E – emocje, S – wiedza rodzica dotycząca leczenia oraz profilaktyki stomatologicznej, N – negatywne zachowania rodzica wobec dziecka w aspekcie stomatologicznym, P – pozytywne kształtowanie zachowań dziecka i dbałość o profilaktykę stanu jego jamy ustnej).
| Lp. | Pytanie | Kategoria |
| I. Pytania dotyczące rodzica |
| 1. | Płeć | Zmienna niezależna |
| 2. | Jak wspomina Pan/Pani wizyty u dentysty w dzieciństwie? | E |
| 3. | Jakie emocje towarzyszą Panu/Pani, gdy siada Pan/Pani na fotelu stomatologicznym? | E |
| 4. | Czy starano się zmniejszyć Pana/Pani lęk przed zabiegami stomatologicznymi w dzieciństwie? | E |
| 5. | Jakie są Pana/Pani najsilniejsze wspomnienia z wizyt u stomatologa? | E |
| 6. | Proszę określić stopień, w jakim ufa Pan/Pani swojemu dentyście. | E |
| 8. | Jakie emocje towarzyszą Panu/Pani, gdy słyszy Pan/Pani słowa dentysty: „Teraz trochę zaboli“? | E |
| 9. | Czy stosuje się Pan/Pani do zaleceń dentysty, by nic nie pić i nie jeść po wizycie? | S |
| 10. | Jak często stosuje się Pan/Pani do zaleceń lekarza? | S |
| 11. | Czy zadaje Pan/Pani pytania dotyczące zdrowia jamy ustnej swojemu dentyście? | S |
| 12. | Czy zwraca Pan/Pani uwagę na wygląd swoich zębów? | S |
| 13. | Czy zwraca Pan/Pani uwagę na wygląd zębów u innych ludzi? | S |
| 14. | Jak często myje Pan/Pani zęby po posiłku? | S |
| 15. | Czy w długą podróż zabiera Pan/Pani ze sobą pastę oraz szczoteczkę do zębów? | S |
| II. Pytania dotyczące dziecka | |
| 1. | Jak często uczestniczy Pan/Pani w badaniu stomatologicznym swojego dziecka? | P |
| 2. | Jak często traci Pan/Pani panowanie nad sobą, gdy dziecko nie chce wejść do gabinetu stomatologicznego? | N |
| 3. | Jak często chwali Pan/Pani swoje dziecko, gdy jest dzielne podczas wizyty stomatologicznej? | P |
| 4. | Jak często bawi się Pan/Pani z dzieckiem w dentystę? | P |
| 6. | Jak często Pana/Pani dziecko ogląda bajki o tematyce dotyczącej zdrowia zębów, np. z serii „Było sobie życie“ lub „Doktor Ząbek“? | S |
| 7. | Jak często używa Pan/Pani takich sformułowań, jak „Pani doktor nic ci nie zrobi“, „Nie bój się“, „Nie będzie bolało“ wobec swojego dziecka? | N |
| 8. | Jak często zdarza się Panu/Pani postraszyć dziecko dentystą, np. gdy nie chciało umyć zębów przed snem? | N |
| 9. | Jak często okłamuje Pan/Pani swoje dziecko, aby zmniejszyć jego lęk przed wizytą u dentysty? | N |
| 11. | Jak często zostaje Pan/Pani wyproszony/a z gabinetu podczas badania dziecka? | N |
| 12. | Czy przekupuje Pan/Pani swoje dziecko przed wizytą u dentysty (np. cukierkiem/soczkiem/lodem)? | N |
| 13. | Jak często osobiście sprawdza Pan/Pani stan uzębienia swojego dziecka? | P |
| 14. | Czy Pana/Pani dziecko myje zęby po posiłkach? | S |
| 15. | Czy gdyby zaszła taka potrzeba, to założyłby/łaby Pan/Pani aparat ortodontyczny swojemu dziecku? | S |
| 16. | Czy Pana/Pani dziecko lepiej znosi badanie, gdy jest Pan/Pani przy nim obecny/a? | P |
| 17. | Czy stosuje się Pan/Pani do zaleceń dentysty, by dziecko nie jadło i nie piło przez określony czas po zabiegu stomatologicznym? | S |
| 18. | Jakie jest Pana/Pani zdanie na temat obecności gabinetów stomatologicznych w przedszkolach? | S |
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej. http://www.mz.gov.pl/__data/assets/pdf_file/0013/5620/13monitjamyust_progr2013_20130510.pdf, 2012. 2. Szatko F: Społeczne uwarunkowania stanu zdrowotnego jamu ustnej. Akademia Medyczna w Łodzi, 2001. 3. Zanio-Kulaszewska A, Zduniak A, Zawadziński M, Jodkowska E: Ocena świadomości stomatologicznej matek dzieci sześcioletnich w województwie mazowieckim. Nowa Pediatria 2012; 2: 32-39. 4. Wilk-Sieczak B, Zakrzewski M, Chmielewska-Łuczak D: Lęk matek przed leczeniem stomatologicznym i przyczyna pierwszej wizyty dziecka a czynniki prognozowania negatywnej postawy dziecka w wieku przedszkolnym podczas leczenia stomatologicznego. Dent Med Probl 2005; 42(1): 77-82. 5. Likert R: A Technique for the Measurement of Attitudes. Archives of Psychology 1932; 22(140): 55. 6. Cohen J: Statistical power analysis for the behavioral sciences. Current Directions in Psychological Science 1992; 1: 98-101. 7. Sporniak-Tutak K: Ocena lęku u pacjentów przed zabiegami stomatologicznymi. Czas Stomat 1995; 48: 396-340. 8. Bruzda-Zwierch A, Wochna-Sobańska M, Szydłowska-Walendowska B: Ocena poziomu lęku stomatologicznego, jego źródeł i wpływu na stan uzębienia młodzieży 18-letniej z województwa łódzkiego. Dent Med Probl 2007; 44(3): 343-350. 9. Gruz E, Jaczewski M, Juzala P: Analiza poziomu lęku i czynników go modulujących oraz stereotypu stomatologa u pacjentów przed stomatologicznym leczeniem chirurgicznym. Dent Med Probl 2006; 43(3): 415-420. 10. Stróżyńska AJ, Kopacz NM, Linh APTM, Turska-Szybka A: Postawy rodziców różnego pochodzenia etnicznego wobec zdrowia jamy ustnej i ich wpływ na postawę prezentowaną przez dziecko. Dent Med Probl 2014; 51(1): 93-99. 11. Rauch J, Kaszuba M, Jastrzębska J: Geneza i poziom lęku stomatologicznego a stan twardych tkanek zębów oraz przyzębia u dzieci 6-letnich z województwa podkarpackiego. Forum Stomat 2005; 2: 106-111. 12. Kaczmarek U, Grzesiak I, Kowalczyk-Zając M, Bader-Orłowska D: Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznego a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej. Czas Stomatol 2008; 61(2): 81-87. 13. Borowy M, Kowalewska K, Mazur A: Ocena poziomu lęku stomatologicznego i stosunku lekarza dentysty wśród studentów krakowskich uczelni. Poradnik Stomatologiczny 2011; 11(7): 230-234.
