© Borgis - Nowa Pediatria 4/2015, s. 140-143
Tomasz Floriańczyk, Małgorzata Ludzia, Barbara Wójcicka-Urbańska, *Bożena Werner
Nawracające zapalenie osierdzia u 15-letniego chłopca
The recurrent pericarditis in 15-year-old boy
Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Bożena Werner
Summary
Authors present the case of the 15-year-old boy with a history of recurrent pericarditis. Pericarditis occurred in a patient with sepsis and the right-ear hearing loss in the early course of the inflammation. The diagnosis of the pericarditis was delayed because the primary symptoms suggested abdominal reason of an illness, moreover the ultrasound examination which could visualize the fluid in the pericardium was not performed. Finally, the patient was admitted to the Department of Pediatric Cardiology where the diagnosis of the acute pericarditis was confirmed based on echocardiographic examination which had shown the layers of fluid in the pericardium behind the left and the right ventricle. Ibuprofen was administered with a good response according to the recommendations. Recurrence of the pericarditis accompanied with the pleuropneumonia was diagnosed 8 weeks after complete resolution of symptoms. Patient suffered from a dyspnea, cough and chest pain. Nonsteroidal, anti-inflammatory drugs were administrated again obtaining a remission.
Wstęp
Ostre zapalenie osierdzia jest rzadką chorobą zapalną układu sercowo-naczyniowego, której etiologia w większości przypadków pozostaje niewyjaśniona. U około 15-30% pacjentów przebieg schorzenia ma charakter nawrotowy pomimo stosowanego leczenia (1).
Zapalenie osierdzia rzadko występuje jako zakażenie pierwotne, zazwyczaj jest wtórne do zakażeń występujących w obrębie klatki piersiowej, jamy brzusznej bądź szerzy się drogą krwiopochodną, mogą mu więc towarzyszyć objawy ze strony innych układów i narządów (2, 3). Mnogość oraz różnorodność dolegliwości i objawów klinicznych prezentowanych przez pacjentów w początkowym okresie choroby sprawiają, że w części przypadków rozpoznanie zapalenia osierdzia nie jest brane pod uwagę we wstępnym okresie diagnostyki, pomimo że podejrzenie choroby jest możliwe na podstawie dokładnie zebranego wywiadu, badania przedmiotowego oraz oceny elektrokardiogramu (3, 4).
W pracy przedstawiono przypadek 15-letniego chłopca, u którego w przebiegu zakażenia uogólnionego wystąpiły ostre zapalenia osierdzia oraz prawostronna głuchota.
Opis przypadku
15-letni chłopiec, dotychczas uznawany za zdrowego, został przyjęty do Szpitala Rejonowego z podejrzeniem zakażenia uogólnionego. W wywiadzie od dwóch dni u pacjenta występowały stany gorączkowe do 410C, ból, a następnie niedosłuch ucha prawego oraz bolesności stawów dłoni i stóp. W dniu przyjęcia do szpitala wystąpiły uporczywe wymioty oraz silny ból w nadbrzuszu i klatce piersiowej, nasilający się przy oddychaniu. Przy przyjęciu do szpitala chłopiec był w stanie ogólnym ciężkim. W badaniu przedmiotowym stwierdzono dodatkowo pojedyncze zmiany wybroczynowo-zatorowe na skórze, zaczerwienioną i rozpulchnioną śluzówkę gardła oraz prawostronną głuchotę przy prawidłowym obrazie ucha w badaniu otoskopowym. Podejrzewając posocznicę o nieustalonej etiologii, do leczenia włączono tarcefoksym i amikacynę, dexamethason oraz leki przeciwbólowe, uzyskując poprawę stanu klinicznego i obniżenie laboratoryjnych wykładników stanu zapalnego. Po odstawieniu leków przeciwbólowych chłopiec ponownie zaczął uskarżać się na ból brzucha. Wykonano w trybie pilnym gastroskopię i rozpoznano zapalenie błony śluzowej dwunastnicy. Ze względu na dodatni wynik testu na zakażenie Helicobacter pylori do stosowanej antybiotykoterapii dołączono metronidazol.
W celu diagnostyki niedosłuchu pacjent został przeniesiony do Oddziału Laryngologii Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego. Wykonano tomografię komputerową głowy oraz badanie płynu mózgowo-rdzeniowego; nie stwierdzono odchyleń od normy. Z powodu utrzymujących się dolegliwości bólowych w nadbrzuszu wykonano badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, w którym stwierdzono płyn w worku osierdziowym. Chłopca przeniesiono do Kliniki Kardiologii z podejrzeniem zapalenia osierdzia.
Przy przyjęciu do Klinicznego Oddziału Kardiologii i Pediatrii pacjent był w stanie dość dobrym. Z odchyleń od normy w badaniu fizykalnym zwracały uwagę szmer tarcia osierdzia oraz ciche i głuche tony serca. W badaniach laboratoryjnych stwierdzono znamiennie podwyższony poziom przeciwciał przeciwko adenowirusom w klasie IgM, nie obserwowano istotnego wzrostu laboratoryjnych wykładników uszkodzenia mięśnia sercowego ani NT-proBNP (N-końcowego fragmentu pro-peptydu natriuretycznego typu B). Uzyskano ujemne wyniki badań w kierunku chorób tkanki łącznej. W 12-odprowadzeniowym zapisie EKG zarejestrowano zaburzenia okresu repolaryzacji – płaskie załamki T w odprowadzeniach kończynowych i ujemne w odprowadzeniach V4-V6 (ryc. 1). W badaniu radiologicznym klatki piersiowej nie stwierdzono odchyleń od normy. W badaniu echokardiograficznym wykazano obecność wolnego płynu w worku osierdziowym w ilości do 15 mm od strony prawej komory i do 6 mm od strony komory lewej, nie obserwowano objawów zagrażającej tamponady, jak również upośledzenia kurczliwości lewej komory serca (ryc. 2). W czasie pobytu pacjenta w oddziale kardiologii kontynuowano antybiotykoterapię, do leczenia włączono furosemid i spironolakton, a w leczeniu przeciwzapalnym stosowano ibuprofen. Stopniowo obserwowano normalizację laboratoryjnych wskaźników stanu zapalnego, a w badaniu echokardiograficznym zmniejszanie się ilości płynu w worku osierdziowym. Ze względu na utrzymujący się głęboki niedosłuch prawego ucha, po konsultacji laryngologicznej do leczenia włączono prednison, winpocetynę i kompleks witamin z grupy B, nie uzyskując poprawy słuchu w badaniu audiograficznym. Pacjenta wypisano do domu w 20. dobie hospitalizacji w stanie dobrym, ze śladową ilością płynu w worku osierdziowym i zaleceniem stopniowego odstawienia prednisonu w okresie 6-tygodniowym.
Ryc. 1. Zapis EKG z zaburzeniami okresu repolaryzacji: płaskie załamki T w odprowadzeniach kończynowych i ujemne w odprowadzeniach V4-V6.
Ryc. 2. Badanie echokardiograficzne w projekcji podmostkowej, 4-jamowej: płyn w worku osierdziowym za prawą i lewą komorą serca.
RA – prawy przedsionek, LA – lewy przedsionek, RV – prawa komora, LV – lewa komora
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Raatikka M, Pelkonen PM, Karjalainen J, Jokinen EV: Recurrent pericarditis in children and adolescents. Report of 15 cases. J Am Coll Cardiol 2003; 42(4): 759-764. 2. Szydłowski L: Zapalenie osierdzia. [W:] Kubicka K, Kawalec W (red.): Kardiologia dziecięca. PZWL, Warszawa 2003: 757-767. 3. Roodpeyma S, Sadeghian N: Acute pericarditis in childhood: a 10-year experience. Pediatr Cardiol 2000; 21: 363-367. 4. Braunwald E, Goldman L: Kardiologia. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2005: 699-718. 5. Adler Y, Charron P, Imazio M et al.: 2015 ESC Guidelines for the diagnosis and management of pericardial diseases. Eur Heart J 2015; 36: 2921-2964. 6. Dupuis C, Gronnier P, Kachaner J et al.: Bacterial pericarditis in infancy and childhood. Am J Cardiol 1994; 74: 807-809. 7. Blanco CC, Parekh JB: Pericarditis. Pediatrics Rev 2010; 31(2): 83-84. 8. Troughton RW, Asher CR, Klein AL: Pericarditis. Lancet 2004; 363: 717-727. 9. Dalla Pozza R, Hartl D, Bechtold S et al.: Recurrent pericarditis in children: elevated cardiac autoantibodies. Clin Res Cardiol 2007; 96: 168-175. 10. Ziółkowska L, Paszkowska A, Raszek M et al.: Etiologia i leczenie wysiękowego zapalenia osierdzia u dzieci – doświadczenia własne. Pediatr Pol 2011; 86(5): 445-451. 11. Ziółkowska L, Tężyńska-Oniszk I, Kawalec W, Turska-Kmieć A: Standardy postępowania diagnostycznego w wysiękowym zapaleniu osierdzia u dzieci. Standardy Med Pediatria 2008; 5(2): 206-208. 12. Imazio M, Trinchero R: Clinical management of acute pericardial disease: a review of results and outcomes. Ital Heart Journal 2004; 5(11): 803-811. 13. Maisch B: Recurrent pericarditis: mysterious or not so mysterious. Eur Heart J 2005; 26: 631-633. 14. Imazio M, Belli R, Brucato A et al.: Efficacy and safety of colchicine for treatment of multiple recurrences of pericarditis (CORP-2): a multicentre, double-blind, placebo-controlled, randomised trial. The Lancet 2004; 383: 2232-2237. 15. Imazio M, Bobbio M, Cecchi E et al.: Colchicine in addition to conventional therapy for acute pericarditis: results of the COPE trial. Circulation 2005; 112: 2012-2016. 16. Yazigi A, Abou-Charaf LC: Colchicine for recurrent pericarditis in children. Acta Paediatr 1998; 87: 603-604.
