© Borgis - Medycyna Rodzinna 1/2016, s. 41-43
Waldemar Gniadek
Profesor Jan Mazurkiewicz – wolnomularz, twórca nowoczesnej polskiej psychiatrii i psychofizjologii
Wydział Historyczny, Akademia Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk
Jan Mazurkiewicz urodził się 12 lipca 1871 w Czerwonym Dworze (koło Brześcia n. Bugiem), w rodzinie ziemiańskiej jako jedno z czworga dzieci Leopolda i Krystyny z Kowalewskich. Jednym z jego braci był Włodzimierz Mazurkiewicz (1875-1927), pionier polskiego lotnictwa, podróżnik i działacz oświatowy.
Po ukończeniu w 1890 roku IV Gimnazjum klasycznego w Warszawie, Jan Mazurkiewicz rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, z którego został relegowany za udział w obchodach 100. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Niektórzy badacze (wśród nich prof. L. Hass) utrzymują, że Jan Mazurkiewicz w 1890 roku ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim; taka informacja jest również zamieszczona na stronie internetowej UW. Jednakże w większości źródeł historycznych dominuje pogląd, że na przełomie lat 1895/1896 Jan Mazurkiewicz kontynuował studia medyczne w Krakowie, na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w czerwcu 1896 roku otrzymał dyplom doktora nauk lekarskich. W maju 1897 roku nostryfikował go na Uniwersytecie Jurjewskim w Dorpacie (w związku z przemianowaniem przez władze carskie Dorpatu na Jurjew).
W grudniu 1897 roku Mazurkiewicz przyjechał do Szwajcarii, gdzie do lipca 1899 roku odbywał staż w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu w Grazu u prof. Gabriela Antona. Rok akademicki 1899/1900 przywitał w Paryżu, gdzie w klinice Asile Sainte-Anne odbywał kolejny staż, uczęszczał wtedy na wykłady profesora psychiatrii klinicznej Alexisa Joffroya i profesora neurologii Jules’a Dejerine’a.
Po powrocie do Warszawy w 1900 roku podjął pracę w Szpitalu Jana Bożego, jako asystent na oddziale Karola Rychlińskiego.
W 1902 roku w warszawskim wydawnictwie Gebethner i Wolff opublikował swoją pierwszą monografię pt. „Studium psychologiczne Andrzeja Towiańskiego”.
W tym samym roku został pierwszym dyrektorem Zakładu dla Psychicznie i Nerwowo Chorych w Kochanówce (pod Łodzią). Jednym z jego współpracowników był Witold Łuniewski. Po pięcioletnim pobycie w Kochanówce, w 1907 roku przeniósł się do Galicji, gdzie zaangażował się w stworzenie szpitala psychiatrycznego w Kobierzynie (pod Krakowem) i w latach 1907-1909 decyzją Wydziału Krajowego Sejmy Galicyjskiego z dnia 12 października 1907 roku został jego pierwszym dyrektorem. Ten sam Wydział Krajowy zalecił mu odbycie podróży zagranicznych, których celem miało być poznanie budowy, organizacji i funkcjonowania nowoczesnych szpitali psychiatrycznych. Mazurkiewicz zastosował się do tego polecenia i w 1908 roku odwiedził trzydzieści trzy placówki psychiatryczne na terenie Szwajcarii, Niemiec i Holandii.
Utrzymując kontakty z lwowskim środowiskiem lekarskim, pozostawał w tym czasie związany z myślą dr. hab. Kazimierza Twardowskiego, twórcy filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej, która dużo uwagi poświęcała zagadnieniom psychologicznym.
W lipcu 1909 roku w wyniku uchwały podjętej na Wydziale Lekarskim Jan Mazurkiewicz został docentem psychiatrii na Uniwersytecie Lwowskim. Po upływie czterech miesięcy uchwała ta uzyskała aprobatę austriackiego Ministra Oświaty i Wyznań. Po przeniesieniu habilitacji na Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego rozpoczął tam pracę jako wykładowca diagnostyki chorób psychicznych i psychopatologii. W listopadzie 1918 roku został powołany przez ministra Witolda Chodźkę na stanowisko Naczelnika Wydziału Opieki nad Umysłowo Chorymi w Dyrekcji Służby Zdrowia Publicznego, Ministerstwa Zdrowia Publicznego, Opieki Społecznej i Ochrony Pracy, gdzie pracował do 30 września 1919 roku, zajmując się organizowaniem struktur terenowych państwowej służby zdrowia.
W 1919 roku już jako profesor organizującej się Katedry i Kliniki Psychiatrii Uniwersytetu Warszawskiego, otrzymał nominację na Kierownika tej Katedry. Stanowisko to piastował przez dwadzieścia osiem lat, aż do śmierci.
W latach 1919-1920 był dziekanem, a następnie rektorem (1921-1922) Wydziału Lekarskiego UW. W latach 1922-1923 był prorektorem Uniwersytetu Warszawskiego.
Dzięki staraniom Towarzystwa „Fraternitas Academica” została wydrukowana „Mowa J. M. Rektora Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr. Jana Mazurkiewicza wygłoszona w dniu otwarcia roku szkolnego 1921/1922 w auli Uniwersytetu Warszawskiego”.
Pod jego redakcją wyszły trzy tomy „Bulletin International de l’Academie des Sciences Mèdicales a Varsovie” (1921-1923).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bilikiewicz T, Gallus J: Psychiatria polska na tle dziejowym. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1962: 212-217. 2. Grabski S: Pamiętniki. Tom 1. Czytelnik, Warszawa 1989: 333-334. 3. Hass L: Wolnomularze polscy w kraju i na świecie 1821-1999. Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 1999: 309. 4. Hasło: Teoria Mazurkiewicza. [W:] Korzeniowski L, Pużyński S (red.): Encyklopedyczny słownik psychiatrii. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1986: 549-550. 5. Masiak M: Profesor Jan Mazurkiewicz (1871-1947) – najwybitniejszy polski psychiatra. [W:] Bilikiewicz A (red.): Psychiatria w Polsce. Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2002: 166. 6. Nasierowski T: Jan Mazurkiewicz (1871-1947). Postępy Psychiatrii i Neurologii 1994; 3: 119-130. 7. Nasierowski T: Psychiatria a wolnomularstwo w Polsce. Neriton, Warszawa 1998: 22, 32-34, 40-43, 184-189, 234-239. 8. Nasierowski T: Listy do przyjaciela: psychiatria polska początku XX wieku w listach Jana Mazurkiewicza do Witolda Chodźki. Postępy Psychiatrii i Neurologii 2002; 11(4): 391-403. 9. Nasierowski T: Zakład dla umysłowo i nerwowo chorych w „Kochanówce” oraz Łódź w listach Prof. Jana Mazurkiewicza do Stefana Żeromskiego z lat 1902-1907. Ówczesne poglądy naukowe Jana Mazurkiewicza. Psychiatria Polska 1987; 21(6): 540-545. 10. Nasierowski T, Birthman J: Freemasonry and psychiatry in Poland. History of Psychiatry 2012; 23(3): 329-341. 11. Zakrzewski T: Hasło: Jan Mazurkiewicz. [W:] Maria J, Mieroszewski K (red.): Polski Słownik Biograficzny. Tom 20: 310-311.
