Urazy w ciąży mogą być poważnym zagrożeniem co do zdrowia lub/i życia zarówno dla kobiety, jak i płodu. Rozwój transportu mechanicznego w ostatnich 50 latach spowodował, że urazy w trakcie jazdy pojazdem silnikowym stanowią co najmniej 50% wszystkich urazów w ciąży. W Polsce nie mamy żadnych oficjalnych wytycznych jak należy postępować z kobietą ciężarną po wypadkach komunikacyjnych. Nie wszystkie zabiegi czy procedury diagnostyczno-terapeutyczne mogą być stosowane tak jak u kobiet niebędących w ciąży. Najczęściej zdajemy się na ogólną wiedzę i wyczucie oraz własne doświadczenie. Postępowanie powinno być jasno przedstawione i oparte na wykładnikach zebranych z innych krajów, gdzie transport na skalę masową rozwinął się wcześniej i problemy z tym związane były już dużo wcześniej badane.

Ryzyko zgonu ciężarnej w konsekwencji urazu komunikacyjnego wynosi około 7%, natomiast umieralność płodów dochodzi do 60%. Jakie są przyczyny śmierci dziecka? Zasadniczą przyczynę stanowi śmierć matki, kolejną przedwczesne oddzielenie łożyska oraz pęknięcie macicy. Po przywiezieniu ciężarnej z wypadku komunikacyjnego warto dowiedzieć się, oprócz informacji o stanie ogólnym, także o stopień zniszczenia pojazdu oraz okoliczności wypadku. Niewielka stłuczka komunikacyjna nie daje zwykle poważnego urazu.

Po dużych urazach komunikacyjnych powinno się przeprowadzić obserwację ciężarnej w warunkach szpitalnych trwającą od 48 do 72 godzin. Oczywiście te zalecenia pochodzą z krajów, gdzie jest możliwa taka obserwacja w rozbudowanych i doinwestowanych izbach przyjęć odpowiadających naszym oddziałom SOR. W polskich warunkach, jeżeli urazy były niewielkie, ciężarne zwykle przyjmowane są do oddziałów ginekologiczno-położniczych lub do oddziału chirurgicznego lub ortopedycznego, gdy potrzebna była pomoc lekarzy tych specjalizacji. W USA zaleca się po 20. tygodniu ciąży monitoring ciągły przez 6 godzin po urazie, ocenę ultrasonograficzną płodu i łożyska (powinno się wykluczyć przedwczesne oddzielenie się łożyska czy uraz macicy i płodu). Konieczna jest także ogólna ocena ultrasonograficzna narządów wewnętrznych i wykluczenie krwawienia z narządów miąższowych.

Przy podejrzeniu oddzielania się łożyska nie stosujemy tokolityków, gdyż mogą ten proces przyspieszyć lub nasilić. Do przedwczesnego oddzielenia łożyska dochodzi najczęściej w ciągu pierwszych 2-4 godzin po urazie, ale opisywano również oddzielenia, do których dochodziło w 3. dobie po wypadku. Dlatego też taki jest rekomendowany okres obserwacji w warunkach szpitalnych. Poza tym postępowanie jest podobne jak przy oddzieleniu łożyska z innych przyczyn, chyba że ciężarna wymaga innych wcześniejszych działań ortopedycznych czy chirurgicznych.

Reanimacja oddechowo-krążeniowa u kobiet ciężarnych nie różni się od standardowego postępowania poza niewielkimi modyfikacjami ze względu na zmiany anatomiczne związane z ciążą. Intubacja i wspomaganie czynności oddechowej oraz defibrylacja przeprowadzane są tak samo jak u kobiety niebędącej w ciąży. Ograniczenia dotyczą jedynie stosowania adrenaliny i dopaminy, które zmniejszają przepływ w naczyniach macicznych, ale oczywiście w stanach bezpośredniego zagrożenia życia są one również stosowane u ciężarnych.

Warto przypomnieć o pewnym obowiązku prawnym mówiącym o tym, że każdy lekarz (niezależnie od zdobytej specjalizacji) jest zobowiązany do umiejętności wykonania cięcia cesarskiego na zmarłej. Dotyczy to każdej zmarłej kobiety powyżej 24. tygodnia trwania ciąży.

Im wcześniej od zgonu, tym lepsze rokowanie dla płodu na przeżycie. Wydobycie dziecka do 5 minut od zgonu matki rokuje dobrze. Przy wydobyciu po upływie od 10 do 15 minut od zgonu rokowania dla płodu są średnie. Jeżeli dziecko uda się urodzić dopiero po 15-20 minutach, szanse na wydobycie żywego płodu są niewielkie. Nawet wtedy, gdy reanimacja dziecka wydobytego po tak długim czasie od zatrzymania krążenia u matki jest udana, to jego rozwój jest zwykle nieprawidłowy z powodu niedotlenienia. Po upływie 25 min od zgonu matki nie obserwowano narodzin żywego dziecka. Wykonując cięcie cesarskie na umierającej, zawsze kontynuujemy reanimację, pomimo stwierdzenia zgonu. Technika cięcia cesarskiego na zmarłej polega na jak najszybszym dojściu do płodu i wydobycia go. Nacięcie zarówno powłok brzusznych, jak i mięśnia macicy powinno się wykonać w linii pośrodkowej z dużym dostępem do płodu.

Z koniecznością wykonania cięcia cesarskiego na kobiecie martwej większość lekarzy nigdy się nie spotka lub będą to przypadki pojedyncze w skali wieloletniej aktywności zawodowej, ale zobowiązania prawne są jak najbardziej obligatoryjne.