© Borgis - Medycyna Rodzinna 4/2016, s. 188-194
Anna Jurczak, Iwona Gregorczyk-Maga, Magdalena Kępisty, Iwona Kołodziej, Dorota Kościelniak, Małgorzata Staszczyk, Jadwiga Ciepły, Joanna Słowik
Wpływ wybranych czynników na terminy pojawiania się pierwszych zębów mlecznych u dzieci z Krakowa i okolic
Influence of some factors on the terms of first primary teeth eruption in children living in Krakow and its region
Pracownia Stomatologii Dziecięcej, Instytut Stomatologii, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków
Summary
Introduction. Teeth eruption is a complex process, usually with no continous character and it is influenced by environmental, genetic or paragenetic factors. It is considered that the differences in the time of appearance of the teeth in the oral cavity are under the genetical strong control with a small but significant effect of the external environment.
Aim. The aim of the study is to assess the influence of selected factors on the date of appearance of the first milk teeth in children from the city of Kraków and it’s surroundings.
Material and methods. There were examined 1,206 children, including 601 boys and 605 girls aged 2 to 16 years, registered into the Department of Pediatric Dentistry, Dental Institute UJCM in Krakow in 2010-2013. The data obtained from an interview were recorded in a specially prepared questionnaire.
Results. The influence of the time of birth, the method of feeding the baby, place of residence, sex, birth weight and length on the time of eruption of the teeth were established. There was also examined the relationship between the influence of drugs taken by the mother during pregnancy and the child in the neonatal period and infancy on the time of eruption of teeth. The average age of appearance of the first milk tooth for boys was 6.77 months and 6.65 months for girl.
Conclusions. There was no correlation in terms of appearance of the first milk teeth with gender, birth length, type of feeding and medications. There was established delayed first teething in the case of premature and low-weight natals.
Wstęp
Wyrzynanie zęba polega na jego przemieszczeniu się z miejsca rozwoju w kości aż do osiągnięcia przez ząb pozycji funkcjonalnej w jamie ustnej. Termin „wyrzynanie” jest często mylony z klinicznie widocznym pojawieniem się korony zęba. Wyrzynanie zębów jest procesem złożonym, najczęściej nie ma charakteru ciągłego i podlega wpływom czynników środowiskowych, genetycznych czy paragenetycznych (1). Uważa się, że różnica w czasie pojawiania się mlecznych siekaczy w jamie ustnej pozostaje pod silną kontrolą genów z małym, ale znaczącym wpływem środowiska zewnętrznego (2). Erupcja zębów jest procesem fizjologicznym, lecz zaburzenia ząbkowania mogą być pierwszym klinicznym objawem patologii ogólnoustrojowej. Proces pierwszego ząbkowania jest również istotnym wskaźnikiem rozwoju fizycznego dziecka (3). Na podstawie zaawansowania procesu ząbkowania określającego wiek zębowy można również określić wiek biologiczny dziecka (1, 3, 4). Nieprawidłowy czas ząbkowania może upośledzać rozwój układu stomatognatycznego dziecka, funkcję mowy oraz negatywnie wpływać na jego właściwe odżywianie. Średnio w jednym na 2000-4000 urodzeń obserwowane jest występowanie zębów wrodzonych lub noworodkowych, które to zaburzenie częściej występuje u dziewcząt (5).
W badaniach autorów polskich na przestrzeni ostatnich 30 lat terminy wyrzynania zębów mlecznych utrzymują się na podobnym poziomie, a średni termin ukazywania się pierwszego zęba mlecznego w jamie ustnej to 6,6 ± 2,09 miesiąca (6-8). Z reguły pierwszy w jamie ustnej ukazuje się dolny przyśrodkowy ząb sieczny (8). Ponadto zwracano uwagę na wahania terminu wyrzynania w każdej badanej populacji zdrowych dzieci. Wielu autorów badało również zmienność terminów ząbkowania w zależności od takich czynników, jak: płeć, masa urodzeniowa dziecka, długość urodzeniowa, obwód klatki piersiowej, rodzaj pokarmu, rodzaj spożywanej przez dziecko wody czy wcześniactwo (1).
Określenie przyczyn ewentualnych nieprawidłowości procesu wyrzynania zębów jest trudne i niejednokrotnie niemożliwe. Ponieważ nieprawidłowe ząbkowanie może być jednym z pierwszych objawów chorób ogólnych, w związku z tym niezmiernie ważna jest znajomość i ciągła analiza czynników oddziaływujących na proces wyrzynania zębów.
W opinii pediatrów normy i czynniki wpływające na rozwój fizyczny dziecka powinny być poddawane analizie i aktualizacji co kilkanaście lat (9, 10).
Cel pracy
Celem pracy była ocena wpływu wybranych czynników na termin ukazywania się w jamie ustnej pierwszych zębów mlecznych u dzieci z Krakowa i okolic.
Materiał i metody
Zbadano 1206 dzieci, w tym 601 chłopców i 605 dziewcząt w wieku od 2. do 16. roku życia, pacjentów Pracowni Stomatologii Dziecięcej Instytutu Stomatologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w latach 2010-2013. Pacjenci pochodzili z Krakowa i okolic – 820 osób pochodziło z miasta, a 386 ze wsi. Dane uzyskane z wywiadu odnotowywano w specjalnie przygotowanej ankiecie. Od każdego pacjenta uzyskano zgodę na badanie, a cała procedura badawcza otrzymała zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego (Nr KBET/194/B/2011).
Ankieta dla rodziców obejmowała pytania dotyczące czynników: społeczno-ekonomicznych (miejsce zamieszkania: miasto lub wieś), związanych z ciążą i porodem (choroby przebyte przez matkę w okresie ciąży, termin porodu) oraz związanych z dzieckiem (ciężar i długość urodzeniowa, stan ogólny zdrowia z uwzględnieniem przebytych chorób oraz przyjmowanych leków przez dziecko oraz matkę w okresie ciąży i karmienia, czas wyrzynania się zębów, sposób odżywiania, zabiegi higieniczne). W pracy oceniono zależność czasu pojawienia się zębów mlecznych od płci i niektórych parametrów urodzeniowych dziecka, tj. masy urodzeniowej, długości urodzeniowej oraz od terminu porodu i leków przyjmowanych przez matkę w czasie ciąży oraz przez dziecko. Badano również wpływ sposobu karmienia dziecka na termin pierwszego ząbkowania.
Wyniki uzyskane z badania poddano analizie statystycznej, wyliczając średnią, odchylenie standardowe, medianę, kwartyle i zakresy jej wartości. Ponieważ zmienna ta nie miała rozkładu normalnego, porównanie jej wartości w dwóch grupach wykonano za pomocą testu Manna-Whitneya, a w trzech grupach za pomocą testu Kruskala-Wallisa.
Gdy porównanie trzech grup pokazało istotne statystycznie różnice, wykonywano analizę post-hoc testami Manna-Whitneya z korektą Bonferroniego. Normalność rozkładu zmiennych badano za pomocą testu Shapiro-Wilka. W analizie przyjęto poziom istotności 0,05.
Wyniki
Określono wpływ czasu porodu, sposobu karmienia dziecka, miejsca zamieszkania, płci, ciężaru i długości urodzeniowej na czas wyrzynania zębów. Wykazano także zależności pomiędzy wpływem leków przyjmowanych przez matkę w czasie ciąży i przez dziecko w okresie noworodkowym i niemowlęcym na czas wyrzynania zębów.
W analizowanej grupie dzieci zbadano zależność pomiędzy czasem porodu (poród przedwczesny – A, poród o czasie – B, poród po czasie – C) a terminami pierwszego ząbkowania. Aby odpowiedzieć na pytanie, jak dokładnie wygląda ta zależność, wykonano analizę post-hoc. Wykazała ona, że dzieci urodzone przedwcześnie ząbkują istotnie później niż dzieci, które urodziły się po terminie (tab. 1, ryc. 1).
Tab. 1. Czas porodu a wyrzynanie zębów mlecznych
| Czas porodu | Wiek ząbkowania zębów mlecznych [miesiące] | p* |
| N | Średnia | SD | Mediana | Min | Max | Q1 | Q3 |
| Poród przedwczesny (A) | 116 | 6,97 | 1,94 | 6,5 | 3 | 12 | 6 | 8 | p = 0,014
A > C |
| Poród o czasie (B) | 930 | 6,73 | 2,23 | 6 | 2 | 18 | 5,62 | 8 |
| Poród opóźniony (C) | 146 | 6,38 | 2,24 | 6 | 3 | 15 | 5 | 7 |
*Test Kruskala-Wallisa + wyniki analizy post-hoc (testy Manna-Whitneya z korektą Bonferroniego)
Ryc. 1. Czas porodu a wyrzynanie zębów mlecznych
Za pomocą testu Manna-Whitneya przeprowadzono analizę statystyczną mającą na celu określenie wpływu sposobu karmienia dziecka (naturalne, sztuczne, mieszane) w pierwszych miesiącach życia na czas wyrzynania zębów mlecznych. Dzieci karmione w sposób naturalny, sztuczny oraz mieszany nie różniły się wiekiem ząbkowania (tab. 2, ryc. 2).
Tab. 2. Czas wyrzynania zębów mlecznych w zależności od sposobu karmienia
| Sposób karmienia | Wiek ząbkowania zębów mlecznych [miesiące] | p* |
| N | Średnia | SD | Mediana | Min | Max | Q1 | Q3 |
| Karmienie naturalne | 879 | 6,71 | 2,25 | 6 | 2 | 18 | 5 | 8 | p = 0,195 |
| Karmienie sztuczne | 159 | 6,92 | 2,19 | 6 | 3 | 13 | 5 | 8 |
| Karmienie mieszane | 162 | 6,46 | 1,88 | 6 | 3 | 13 | 6 | 7 |
*Test Kruskala-Wallisa
Ryc. 2. Czas wyrzynania zębów mlecznych w zależności od sposobu karmienia
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Olczak-Kowalczyk D, Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Turska-Szybka A: Wybrane zagadnienia związane z wyrzynaniem zębów mlecznych. Nowa Stomatol 2011; 16(2): 73-76. 2. Hughes TE, Bodmann MR, Seow K, Gotjamanos T: Strong genetic control of emergence of human primary incisors. J Dent Res 2007; 86(12): 1160-1165. 3. Boguszewska-Gutenbaum H, Janicha J, Sobiech P: Symptomy ogólne i miejscowe związane z wyrzynaniem zębów mlecznych. Nowa Stomatol 2014; 19(3): 127-130. 4. Malinowski A, Boziłow W: Ocena wieku rozwojowego. Podstawy antropometrii. Metody, techniki, normy. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa-Łódź 1997: 456-472. 5. Owczarek K, Mielnik-Błaszczak M: Zęby wrodzone i noworodkowe – przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatol 2011; 2: 63-67. 6. Mierzwińska K: Termin wyrznięcia pierwszego zęba mlecznego a przebieg dalszego ząbkowania. Czas Stomatol 1996; 49(11): 755-758. 7. Mierzwińska K: Termin rozpoczęcia pierwszego ząbkowania u dzieci lubelskich z uwzględnieniem podziału według płci. Czas Stomatol 1985; 37(5): 344-349. 8. Filipińska-Skąpska R, Proc P, Wochna-Sobańska M: Terminy i kolejność wyrzynania zębów mlecznych u dzieci łódzkich. Czas Stomatol 2005; 58(3): 182-187. 9. Chlebna-Sokół D: Dziecko łódzkie. Stan zdrowia i rozwój fizyczny dzieci uczęszczających do żłobków. Ankal, Łódź 2001. 10. Oblacińska A, Jodkowska M, Mikiel-Kostyra K, Palczewska I: Ocena rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży. Cz. I. Niemowlęta i dzieci do 5 lat – normy krajowe czy standardy WHO? Med Wieku Rozw 2010; 14(2): 95-100. 11. Khalifa AM, El Gendy RA, Abd El-Mohsen MM et al.: Relationship between gestational age, birth weight and deciduous tooth eruption. Gaz Egypt Paediatr Assoc 2014; 62(2): 41-45. 12. Milewska-Bobula B, Rowecka-Trzebicka K, Szpringer-Nodzak M et al.: Wybrane parametry rozwoju dziecka i czynniki środowiskowe w przebiegu procesu pierwszego ząbkowania. Czas Stomatol 1991; 44(10): 10-11. 13. Żądzińska E: Związek między płcią i wybranymi parametrami urodzeniowymi dziecka a początkiem pierwszego ząbkowania. Słup Pr Biol 2005; 1: 207-213. 14. Sajjadian N, Shajari H, Jahadi R et al.: Relationship between birth weight and time of first deciduous tooth eruptions in 143 consecutively born infants. Pediatr Neonatol 2010; 51(4): 235-237. 15. Fadavi S, Punwani I, Adeni S: Eruption pattern in the primary dentition of premature low-birth-weight children. ASDC J Dent Child 1992; 10(59): 120-122. 16. Pavičin IS, Dumančić J, Badel T, Vodanović M: Timing of emergence of the first primary in preterm and full-term infants. Ann Anat 2016; 203: 19-23. 17. Seow Kim W, Humphrys K, Mahanonda R, Tudelhope DI: Dental eruption in low birth-weight prematurely born children: a controlled study. Pediatr Dent 1988; 10(1): 39-42. 18. Viscardi RM, Romberg ED, Abrams RG: Delayed primary tooth eruption in premature infants: relationship to neonatal factors. Pediatr Dent 1994; 16(1): 23-28. 19. Aktoren O, Tuna EB, Guven Y et al.: A study on neonatal factors and eruption time of primary teeth. Community Dent Health 2010; 27(1): 52-56. 20. Alvarez JO: Nutrition, tooth development, and dental caries. Am J Clin Nutr 1995 Feb; 61(2): 410S-416S. 21. Folayan MO, Sowole CA: Association between breastfeeding and eruption of the first tooth in preschool children in Nigeria. Eur J Paediatr Dent 2013; 14(1): 51-54.
