Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2017, s. 118-123
Zygmunt Zdrojewicz1, Agata Lubańska2, Adrianna Wyderkowska2
Wpływ spożywania płatków owsianych na organizm człowieka
Influence of consumption the oatmeal on human body
1Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
2Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
Summary
The aim of our article is to present the health-beneficial properties of oatmeal. Thanks to its prevalence and easy availability it is becoming more often choice for people consciously taking care of their health and proper diet. Oatmeal contains a large amount of dietary fibre, proteins and micronutrients. Consumption of oatmeal has beneficial impact on intestinal passage, on appetite regulation and the optimal composition and growth of intestinal microflora. As well as it has anti-inflammatory and anti-proliferative attributes. Its positive function was revealed in many intestinal diseases: has a soothing effect on inflammatory bowel diseases and can help prevent colon cancer. Oatmeal has impact also on carbohydrate and fat metabolism. Oatmeal-rich diet can help decrease glucose and fats absorption (including cholesterol) in result regulating the energy metabolism. As a result it decreases the risk of obesity, type 2 diabetes and cardiovascular diseases. It is used also topically on the skin as compresses: anti-inflammatory and anti-itching properties of oatmeal could be used in dermatology to soften dermatitis, rushes, xerosis and eczema. Thanks to health-beneficial properties of oatmeal it is a object of clinical trails, which results may in the future create a new therapies based on oatmeal.



Wstęp
Owies i przetwory owsiane od przeszło 2000 lat cieszą się dużą popularnością jako wartościowy składnik diety, remedium na niektóre dolegliwości zdrowotne (w tym dermatologiczne), źródło kosmetyków czy wartościowa pasza dla zwierząt. Płatki owsiane są łatwo dostępne, tanie i dają szerokie możliwości wykorzystania w codziennym żywieniu. Stanowią jeden z elementów popularnego angielskiego śniadania, które w czasie klęsk głodowych miało na celu zapewnić tyle energii, składników odżywczych i wszystkich niezbędnych elementów pokarmowych robotnikom, by wystarczyło na cały dzień ich ciężkiej pracy. Płatki owsiane powstają z oczyszczonego ziarna owsa, które ulega obróbce termicznej (suszeniu), a następnie rozdrabnianiu i krojeniu (płatkowaniu). Wyróżnia się trzy typy płatków: błyskawiczne (o najmniejszej zawartości wody, gotowe do spożycia bez konieczności gotowania), górskie (lekko przetworzone, słodkie) i zwykłe (najmniej przetworzone, najbardziej wartościowe, w celu ich przygotowania konieczne jest gotowanie) (1). Przetwarzanie nie wpływa znacząco na skład odżywczy płatków owsianych, nie zmienia zawartości beta-glukanów ani kwasów tłuszczowych, natomiast zmniejsza ilość fenoli, powoduje spadek lepkości oraz ułatwia trawienie (2). Na rynku obok płatków owsianych dostępne są również: pęczak owsiany, kasze, otręby oraz mąka owsiana, a także szeroka gama produktów spożywczych z dodatkiem przetworów owsianych, takich jak: pieczywo specjalne, cukiernicze, ziarna ekspandowane, ziarna szarpane, płatki ekstrudowane czy mieszanki zbożowo-owocowe typu muesli (3). Tak bogaty wybór produktów owsianych, w którym każdy może znaleźć coś dla siebie, jest bardzo korzystny dla naszego społeczeństwa, ponieważ wykazują one szereg właściwości prozdrowotnych, coraz chętniej badanych i dokumentowanych.
Skład płatków owsianych
Wśród wszystkich zbóż owies wyróżnia się unikatowym składem. Płatki owsiane składają się w około 14% z błonnika pokarmowego, z czego ponad 6% stanowi frakcja nierozpuszczalna, a blisko 8% – rozpuszczalna (tak wysoka zawartość frakcji rozpuszczalnej występuje tylko w przypadku owsa). Najważniejszym składnikiem frakcji rozpuszczalnej są beta-glukany, którym przypisuje się większość działań prozdrowotnych płatków owsianych. Jest to mieszanina nierozgałęzionych łańcuchów D-glukozy połączonych wiązaniami -1,3, -1,4, -1,4 i -1,6 glukozydowymi. Ich działanie udowodniono w m.in.: obniżeniu poziomu cholesterolu we krwi, działaniu immunomodulacyjnym, hipoglikemizującym, obniżającym apetyt, wspomagającym leczenie chorób jelit oraz zmniejszającym ryzyko raka jelita grubego (4). Zawartość białka w płatkach owsianych jest 10-20% większa niż w innych zbożach. Stanowią one dobre źródło aminokwasów egzogennych ze względu na wyższą niż w przypadku innych zbóż zawartość: lizyny, treoniny, metioniny, fenyloalaniny i tyrozyny. Tłuszcz owsiany bogaty jest w nienasycone kwasy tłuszczowe (głównie oleinowy i linolowy). Spożycie 100 g płatków pozwala na pokrycie około 30% dziennego zapotrzebowania człowieka na kwas linolowy. Przetwory owsiane są też dobrym źródłem przeciwutleniaczy, takich jak kwasy hydroksybenzoesowe i hydroksycynamonowe oraz fityniany. Dostarczają w diecie tiaminę, kwas pantotenowy oraz witaminę E. Stanowią dobre źródło soli mineralnych (cynku, magnezu, wapnia, fosforu, żelaza, krzemu). Zawierają małą ilość sodu, co jest korzystne w diecie osób z niewydolnością krążenia i nadciśnieniem tętniczym (5).
Działanie na przewód pokarmowy
Korzystny wpływ diety owsianej na układ pokarmowy wywodzi się nie tylko ze składu chemicznego płatków. Równie ważną kwestią jest fakt, że płatki stanowią ważne źródło błonnika pokarmowego. Jak już wspomniano, owies wykazuje unikalną wśród zbóż zawartość błonnika rozpuszczalnego, któremu przypisuje się szczególne wartości w żywieniu człowieka. Najważniejsze składniki frakcji rozpuszczalnej – β-glukany – wiążą w jelicie sole żółciowe i cholesterol, tworzą żele absorbujące glukozę pokarmową, utrudniają enzymom dostęp do węglowodanów. Zwalniają czas pasażu przez jelito i wydłużają czas wchłaniania związków odżywczych. Poza tym wiążą toksyczne i szkodliwe substancje zawarte w pożywieniu, chroniąc nabłonek jelit przed ich działaniem. Natomiast obecność frakcji nierozpuszczalnej powoduje zwiększoną produkcję śliny, co wpływa korzystnie na stan szkliwa zębów. Buforuje i wiąże nadmiar kwasu solnego w żołądku. Zwiększa objętości treści pokarmowej, dzięki czemu, mechanicznie drażniąc ściany jelita grubego, reguluje jego pracę, przyspiesza perystaltykę i pobudza ukrwienie (6).
Wykazano pozytywny wpływ płatków owsianych na spadek apetytu, zwiększone uczucie pełności i mniejszą chęć na podjadanie po posiłku. Taki dobroczynny wpływ przypisuje się szczególnej właściwości β-glukanu – lepkości. Poprzez wiązanie wody do struktury polisacharydu następuje jego pęcznienie, co opóźnia pasaż przez przewód pokarmowy. Dłuższy kontakt pokarmu z nabłonkiem powoduje uwalnianie białek regulujących apetyt na poziomie hormonalnym i nerwowym. Zgodnie z badaniami Rebello i wsp., aby zapewnić najwyższy stopień lepkości β-glukanu, płatki powinny być jak najmniej przetworzone. W opisywanych badaniach po podaniu 350 g płatków owsianych w trzech (w różnym stopniu przetworzonych) formach badano: apetyt, uczucie pełności oraz chęć probantów do ponownego jedzenia tuż po posiłku i po 4 godzinach. Wynik był tym lepszy, im mniej przetworzone były płatki (płatki typu instant zapewniały najmniej trwały spadek apetytu). Stopień przetworzenia płatków może więc wpływać na skuteczność odchudzania (7). Obserwuje się też znaczącą rolę owsianki w utrzymaniu optymalnego składu i proporcji mikroflory w jelicie grubym. W jej skał wchodzi około 4000 różnych szczepów, wśród których dominują rodziny Bacteroidetes, Firmicutes oraz Actinobacteria. Bierze ona udział m.in.: w absorpcji i fermentacji składników pokarmowych, stymulacji układu immunologicznego oraz stanowi barierę przed wnikaniem patogenów. Dobrymi stymulatorami wzrostu i aktywności pożądanych bakterii w jelicie grubym są prebiotyki, w tym niektóre dostarczane z pożywieniem substancje niepodlegające trawieniu (8). W płatkach owsianych poza β-glukanem do nietrawionych włókien należą również arabinoksylany i celulozy. Dzięki tym składnikom błonnika mikroflora otrzymuje dobre warunki do wzrostu. W badaniach przeprowadzonych w Rumunii i we Włoszech dodanie otrębów owsa do mleka stymulowało wzrost bakterii probiotycznych (Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus paracasei) i pozwalało na ogólne dłuższe utrzymanie wszystkich bakterii w próbie w porównaniu z próbą bez dodatku owsa (9). W innych badaniach z Wielkiej Brytanii po dodaniu do bakterii kałowych otrąb owsianych zmniejszyła się populacja bakterii beztlenowych i Clostridium, a wzrosła populacja Bifidobacterium i Lactobacillus (10). W procesie fermentacji błonnika powstają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, m.in.: kwas masłowy, propionowy i octowy, których produkcja dodatkowo stymulowana jest przez owies (11). Obecność tych substancji obniża pH, przez co blokuje wzrost bakterii patogennych. Obniża też degradację białek, co zmniejsza powstawanie toksycznych substancji, takich jak: amoniak, aminy i fenole. Kwas propionowy jest uważany za czynnik hamujący aktywność reduktazy HMG-CoA, co sprzyja obniżaniu produkcji cholesterolu. Kwas masłowy jest źródłem energii dla kolonocytów i bierze udział w ich wzrastaniu i różnicowaniu.
Płatki owsiane w chorobach jelit

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Jarczyk A: Technologia żywności. Część 3. Podręcznik dla technikum. WSiP Sp. z o.o., Warszawa 2001.
2. Guo L, Zhong K, Tong L et al.: Variations of nutritional quality and processing characteristics during processing of oatmeal. J Chin Cereals Oils Assoc 2015; 30(1): 39-43.
3. Makowska A: Zbożowe produkty śniadaniowe. Przegl Zboż Młyn 2002; 9: 23-25.
4. Harasym J: Owies – potencjał niewykorzystany. Laboratorium 2011; 11/12: 54-56.
5. Bartnikowska E, Lange E, Rakowska M: Ziarno owsa – niedocenione źródło składników odżywczych i biologicznie czynnych. Część I. Ogólna charakterystyka owsa. Białka, tłuszcze. Biul Inst Hodowli i Aklimatyzacji Rolnictwa 2000; 215: 209-221.
6. Gibiński M, Gumul D, Korus J: Prozdrowotne właściwości owsa i produktów owsianych. Żywn Nauka Technol Jakość 2005; 4(45) supl.: 49-60.
7. Rebello CJ, Chu YF, Johnson WD et al.: The role of meal viscosity and oat β-glucan characteristics in human appetite control: a randomized crossover trial. Nutr J 2014; 13: 49.
8. Gibson GR, Roberfroid MB: Dietary modulation of the human microbiota: Introducing the concept of prebiotics. J Nutr 1995; 125: 1401-1412.
9. Staka A, Bodnieks E, Pu??tis A: Impact of oat-based products on human gastrointestinal tract. Proceedings of the Latvian Academy of Sciences. Section B. Natural, Exact, and Applied Sciences 2015; 69(4): 145-151.
10. Kedia G, Váquez JA, Pandiella SS: In vitro fermentation of oat bran obtained by debranning with a mixed culture of human fecal bacteria. Curr Microbiol 2009; 4: 338-342.
11. Coman MM, Verdenelli MC, Cecchini C et al.: Effect of buckwheat flour and oat bran on growth and cell viability of the probiotic strains Lactobacillus rhamnosus IMC 501®, Lactobacillus paracasei IMC 502® and their combination SYNBIO®, in synbiotic fermented milk. Int J Food Microbiol 2013; 167(2): 261-268.
12. Tedelind S, Westberg F, Kjerrulf M, Vidal A: Anti-inflammatory properties of the short-chain fatty acids acetate and propionate: A study with relevance to inflammatory bowel disease. World J Gastroenterology 2007; 13: 2826-2832.
13. Di Sabatino A, Morera R, Ciccocioppo R et al.: Oral butyrate for mildly to moderately active Crohn’s disease. Aliment Pharmacol Ther 2005; 22: 789-794.
14. Nilsson U, Johansson M, Nilsson Å et al.: Dietary supplementation with β-glucan enriched oat bran increases faecal concentration of carboxylic acids in healthy subjects. Eur J Clin Nutr 2008; 62: 978-984.
15. Ciacci C, Franceschi F, Purchiaroni F: Effect of ß-glucan, inositol and digestive enzymes in GI symptoms of patients with IBS. Eur Rev Med Pharmacol Serv 2011; 15: 637-643.
16. Kim MJ, Hong SY, Kim SK et al.: β-glucan enhanced apoptosis in human colon cancer cells SNU-C4. Nutr Res Pract 2009; 3(3): 180-184.
17. Slejelid R: A water-soluble aminated beta 1-3-D-glucan derivative causes regression of solid tumors in mice. Biosci Rep 1986; 6(9): 845-851.
18. Javmen A, Nemeikaitė-Čėnienė A, Bratchikov M et al.: β-Glucan from Saccharomyces cerevisiae Induces IFN-γ Production In Vivo in BALB/c Mice. In Vivo 2015; 29(3): 359-363.
19. Cha MC, Purslow PP: Soluble fiber beta-glucan from oats at higher concentrations promotes hydrogen peroxide-induced cytotoxicity in small intestine epithelial cells. Advances Life Sci Health 2014; 1(2): 36-46.
20. Jurczyńska E, Saczko J, Kulbacka J et al.: Beta-glukan jako naturalny kancerogen. Pol Merk Lek 2012; XXXIII: 196-217.
21. Fulgoni VL 3rd, Chu Y, O’Shea M et al.: Oatmeal consumption is associated with better diet quality and lower body mass index in adults: the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES), 2001-2010. Nutr Res 2015; 35(12): 1052-1059.
22. O’Neil CE, Nicklas TA, Fulgoni VL, Di Rienzo MA: Cooked oatmeal consumption is associated with better diet quality, better nutrient intakes, and reduced risk for central adiposity and obesity in children 2-18 years: NHANES 2001-2010. Food Nutr Res 2015; 59: 1654-1661.
23. Weickert MO, Pfeiffer AFH: Metabolic effects of dietary fiber consumption and prevention of diabetes. J Nutr 2008; 138: 439-442.
24. Schuster J, Beninca G, Vitorazzi R, del Bosco SM: Effects of oats on lipid profile, insulin resistance and weight loss. Nutr Hosp 2015; 32(5): 2111-2116.
25. Queenan KM, Stewart ML, Smith KN et al.: Concentrated oat beta-glucan, a fermentable fiber, lowers serum cholesterol in hypercholesterolemic adults in a randomized controlled trial. Nutr J 2007; 6: 6.
26. Kelly SA, Summerbell CD, Brynes A et al.: Wholegrain cereals for coronary heart disease. Cochrane Database Syst Rev 2007; 18(2): 21-25.
27. Cloetens L, Ulmius M, Johaansson-Persson A, Onning G: Role of dietary beta-glucans in the prevention of the metabolic syndrome. Nutr Rev 2012; 70(8): 444-458.
28. Zdrojewicz Z, Majer A: Rola bakterii w patogenezie otyłości. Probl Ter Monitorowanej 2011; 22(1/2): 47-52.
29. Qin J, Li Y, Cai Z et al.: A metagenome-wide association study of gut microbiota in type 2 diabetes. Nature 2012; 490: 55-60.
30. Zerma R, Helbrecht B, Jecht M et al.: Oatmeal Diet Days May Improve Insulin Resistance in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus. Forsch Komplement Med 2013; 20: 465-468.
31. Lammert A, Kratzsch J, Selhorst J et al.: Clinical benefit of a short term dietary oatmeal intervention in patients with type 2 diabetes and severe insulin resistance: a pilot study. Exp Clin Endocrinol Diabetes 2008; 116: 132-134.
32. Chen C-YO, Milbury PE, Collins FW, Blumberg JB: Avenanthramides are bioavailable and have antioxidant activity in humans after acute consumption of an enriched mixture from oats. J Nutr 2007; 137(6): 1375-1382.
33. Katz DL, Evans MA, Chan W et al.: Oats, antioxidants and endothelial function in overweight, dyslipidemic adults. J Am Coll Nutr 2004; 23: 397-403.
34. Reynertson KA, Garay M, Nebus J et al.: Anti-inflammatory activities of colloidal oatmeal (Avena sativa) contribute to the effectiveness of oats in treatment of itch associated with dry, irritated skin. J Drugs Dermatol 2015; 14(1): 43-48.
otrzymano: 2017-04-19
zaakceptowano do druku: 2017-05-09

Adres do korespondencji:
Zygmunt Zdrojewicz
Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami
Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
ul. Pasteura 4, 50-367 Wrocław
tel. +48 (71) 784-25-54
zygmunt@zdrojewicz.wroc.pl

Medycyna Rodzinna 2/2017
Strona internetowa czasopisma Medycyna Rodzinna