Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Pediatria 2/2017, s. 51-58 | DOI: 10.25121/NP.2017.21.2.51
Beata Kucińska, Jacek Skiendzielewski, *Bożena Werner
Nieprawidłowości układu sercowo-naczyniowego w najczęściej występujących zespołach genetycznych u dzieci
Cardiovascular pathology in children with the most frequent genetic syndromes
Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Bożena Werner
Summary
Congenital cardiovascular pathology are the most frequent congenital pathologies diagnosed in children and they have an impact on morbidity, mortality and quality of life. About 15-30% of congenital heart malformations are the part of genetic syndromes. Early diagnosis plays a crucial role, specially in life threatening cardiovascular anomalies. Authors discuss the type of cardiovascular pathologies in Down, Turner, Noonan, Williams and deletion 22q11.2 syndromes. Left to right shunt pathology, which lead to the heart failure and pulmonary hypertension, are typical for Down syndrome. Complete form of atrioventricular septal defect is the most sever form of left to right shunt pathologies and is indication for early operation. In Turner syndrome bicuspid aortic valve and aortic coarctation are the most frequent. Noonan syndrome is coexisting with pulmonic valve stenosis, hypertrophic cardiomyopathy and atrial septal defect. Conotruncal anomaly (cyanotic heart pathology) and interrupted aortic arch type B are seen in deletion 22q11.2 syndrome. In Williams syndrome supravalvular aortic stenosis and peripheral pulmonary stenosis are the most frequent. Comprehensive multidisciplinary follow up is very important for those patients.



Wrodzone wady układu sercowo-naczyniowego u dzieci należą do najczęstszych wad wrodzonych i mają istotny wpływ na chorobowość i śmiertelność. Izolowane wrodzone wady serca są najczęściej uwarunkowane wieloczynnikowo, gdzie poza genetyczną predyspozycją rolę odgrywają także czynniki środowiskowe mające wpływ na embriogenezę, takie jak cukrzyca ciężarnej czy gorączkowe choroby infekcyjne (np. różyczka, grypa) (1, 2). Niemniej jednak około 15-30% wrodzonych wad układu sercowo-naczyniowego jest jednym z elementów zespołu genetycznego, w którym także stwierdza się inne pozasercowe wady i schorzenia (2, 3). Ważne jest wczesne rozpoznanie patologii układu sercowo-naczyniowego u dzieci z zespołem genetycznym, zwłaszcza tych będących ryzykiem nagłego zgonu sercowego. Wczesna diagnostyka, zaplanowanie właściwego postępowania leczniczego oraz kompleksowej wielospecjalistycznej opieki wpływa na jakość życia dziecka. U noworodka z zespołem genetycznym na podłożu chromosomopatii, jakim jest najczęściej występujący zespół Downa, cechy dysmorfii są zwykle widoczne po urodzeniu i pozwalają na wczesne ustalenie rozpoznania, zaplanowanie kompleksowej diagnostyki i wielospecjalistycznej opieki. W zespołach jednogenowych (np. zespół Noonan, zespół Marfana) lub zespołach mikrodelecji (np. zespół mikrodelecji 22q11, zespół Williamsa) cechy dysmorfii mogą pojawić się później i niejednokrotnie rodzaj stwierdzanej wrodzonej wady serce sugeruje konieczność diagnostyki w kierunku danego zespołu genetycznego. Postęp w rozwoju nowoczesnych technik diagnostycznych w genetyce, takich jak: FISH (ang. fluorescence in situ hybridization), MLPA (ang. multiplex ligation-dependent probe amplification), aCGH (ang. array-based comparative genomic hybridization), pozwala na ustalenie rozpoznania tych zespołów genetycznych (2). W artykule zostaną omówione wady układu sercowo-naczyniowego występujące w najczęstszych zespołach genetycznych, takich jak: zespół Downa, Turnera, Noonan, mikrodelecji 22q11 (DiGeorge) oraz Williamsa (tab. 1).
Tab. 1. Patologie układu sercowo-naczyniowego w zespołach genetycznych
Zespół genetycznyCzęstość występowania zespołuNajczęstsza etiologia genetyczna: chromosom/genWystępowanie patologii układu sercowo-naczyniowegoNajczęstsze patologie układu sercowo-naczyniowego
Downa (chromosomopatia)1/700 żywo urodzonych, wzrasta > 35. r.ż. matki trisomia 21 chromosomu40-50%AVSD, VSD, ASD, PDA, TOF
Turnera (chromosomopatia)1/2000 żywo urodzonych ?monosomia chromosomu X 25-45%BAV, CoAo, AS, HLHS
Noonan (jednogenowa)1/1000-1/2500 żywo urodzonych, u około 50% rodzinne występowaniechromosom 12q24/PTPN11 oraz inne: RAS-MAPK szlak; KRAS, SOS1, RAF1, NRAS, BRAF, SHOC2, CBL, RIT170-80%PS, HCM, ASD, VSD
Mikrodelecji 22q11 (mikrodelecja)1/2000-1/4000 żywo urodzonychchromosom 22q11/TBX170-75%IAA typ B, TAC, TOF
Williamsa (mikrodelecja)1/10 000-20 000 żywo urodzonychchromosom 7q11/ELN75-80SVAS, PPS
AVSD – ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej; VSD – ubytek przegrody międzykomorowej; ASD – ubytek przegrody międzyprzedsionkowej; PDA – przetrwały przewód tętniczy; TOF – tetralogia Fallota; BAV – dwupłatkowa zastawka aortalna; CoAo – zwężenie cieśni aorty; AS – zwężenie zastawki aortalnej; HLHS – zespół hipoplazji lewego serca; PS – zwężenie zastawki płucnej; HCM – kardiomiopatia przerostowa; IAA – przerwanie ciągłości łuku aorty; TAC – wspólny pień tętniczy; SVAS – nadzastawkowe zwężenie aorty; PPS – obwodowe zwężenie tętnic płucnych
Zespół Downa
Zespół Downa (ZD) jest najczęściej występującym zespołem genetycznym. W 95% przypadków jest wynikiem trisomii 21 chromosomu, w pozostałych 5% spowodowany jest robertsonowską translokacją lub mozaicyzmem. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest kariotyp, a ryzyko wystąpienia zespołu wzrasta wraz z wiekiem matki. Zespół Downa charakteryzuje się występowaniem typowych cech dysmorfii, hipotonią, opóźnieniem rozwoju fizycznego, psychoruchowego, upośledzeniem umysłowym oraz współistnieniem między innymi wad przewodu pokarmowego, zwiększonym ryzykiem zachorowania na białaczkę, niedoczynnością tarczycy oraz wrodzonymi wadami serca, które występują u około 40-63% dzieci z ZD (4-6). Wśród wad wrodzonych serca występujących u dzieci z ZD dominują wady niesinicze ze zwiększonym przepływem płucnym na skutek lewo-prawego przecieku (tab. 1). Predysponują one do występowania częstszych infekcji dolnych dróg oddechowych, co zawsze powinno być uwzględnione w czasie zbierania wywiadu lekarskiego. Prowadzą także do wystąpienia objawów niewydolności serca, w stopniu zależnym od rodzaju wady i nasilenia zaburzeń hemodynamicznych. Do objawów niewydolności serca zalicza się: tachykardię, rytm cwałowy, duszność, tachypnoe, cechy zastoju w krążeniu płucnym (trzeszczenia, u niemowląt ekwiwalentem nasilonego zastoju mogą być także objawy obturacji drzewa oskrzelowego), hepatosplenomegalię, brak przyrostu masy ciała. Nieoperowane wady serca, powodujące znaczny wzrost przepływu płucnego, w konsekwencji prowadzą do rozwoju nadciśnienia płucnego (ang. pulmonary hypertension – HP) i zespołu Eisenmengera. Wówczas niesinicza wada serca staje się wadą siniczą i zamyka możliwości naprawczego leczenia kardiochirurgicznego.
Spektrum wad serca u dzieci z ZD różni się nieco zależnie od czynników genetycznych, geograficznych, socjodemograficznych. W krajach Europy Zachodniej i USA u 43% dzieci z ZD najczęściej stwierdzano wady poduszeczek wsierdziowych – ubytek przegrody przedsionkowo-komorowej (AVSD), u 32% – ubytek przegrody międzykomorowej (VSD), u 10% – ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu otworu wtórnego (ASD II), u 6% – zespół Fallota, a u 4% – izolowany drożny przewód tętniczy (PDA). Około 30% dzieci z ZD ma kilka współwystępujących wad serca.
Najczęstszą wadą serca u dzieci z ZD, a jednocześnie niosącą największe zagrożenie rozwojem niewydolności serca i nadciśnienia płucnego, jest postać całkowita AVSD, zwana także całkowitym kanałem przedsionkowo-komorowym (ang. canalis atrioventricularis communis – CAVC) (7). Składowymi tej złożonej wady serca są ubytek przegrody międzyprzedsionkowej typu otworu pierwotnego (ASD I), napływowy ubytek przegrody międzykomorowej (VSD) oraz pojedyncza wielopłatkowa zastawka przedsionkowo-komorowa, zwykle niedomykalna w znacznym stopniu. W całkowitej postaci ubytku przegrody przedsionkowo-komorowej bardzo szybko dochodzi do rozwoju niewydolności serca i jest on zagrożeniem rozwoju nadciśnienia płucnego. Zespół Downa sam w sobie wiąże się z predyspozycją do zwiększonych oporów płucnych. Fizjologiczny spadek oporów płucnych wynikający z adaptacji do krążenia pozałonowego następuje później u dzieci z ZD w porównaniu do zdrowych noworodków. Noworodki z ZD narażone są więc na występowanie nadciśnienia płucnego bez względu na współistnienie czy też brak wrodzonej wady serca ze zwiększonym przepływem płucnym. U noworodków z ZD występuje dziesięciokrotnie zwiększone ryzyko wystąpienia przetrwałego krążenia płodowego (ang. persistent pulmonary hypertension of the newborns – PPHN) w porównaniu do zdrowych noworodków. Niezwykle ważne jest więc wczesne ustalenie rozpoznania postaci całkowitej AVSD u dzieci z ZD (3-7). W badaniu przedmiotowym dominuje szmer skurczowy nad sercem związany z lewo-prawym przepływem krwi przez VSD oraz szmer skurczowy związany z falą niedomykalności zastawki przedsionkowo-komorowej. Głośność szmeru VSD zależna jest od różnicy (gradientu) ciśnienia skurczowego pomiędzy lewą i prawą komorą – im wyższy gradient ciśnienia, tym szmer głośniejszy. W sytuacji utrzymywania się podwyższonych oporów płucnych u noworodków z ZD mamy do czynienia z małą różnicą ciśnień i często z mało charakterystycznym dla VSD szmerem, który może być cichy, traktowany jako szmer niewinny i opóźniać proces diagnostyczno-leczniczy. Dzieci z ZD i całkowitą postacią AVSD powinny być operowane ok. 2.-3. miesiąca życia, dlatego tak ważnym zadaniem lekarza jest jak najszybsze rozpoznanie wady. W przypadku postaci przejściowej AVSD (składowe to: VSD, ASDI, dwie zastawki przedsionkowo-komorowe z rozszczepem przedniego płatka zastawki dwudzielnej) lub postaci częściowej AVSD (ASD I, rozszczep przedniego płatka zastawki dwudzielnej) ryzyko rozwoju niewydolności serca jest niewielkie, stąd też decyzje o kwalifikacji do kardiochirurgicznego leczenia operacyjnego mogą być odroczone w czasie i podejmowane indywidualnie.
W diagnostyce postaci całkowitej AVSD wykorzystuje się:
– badanie radiologiczne klatki piersiowej, typowo stwierdza się: powiększenie sylwetki serca, zwiększony przepływ płucny,
– badanie elektrokardiograficzne, typowo stwierdza się: lewogram wynikający z odmiennego położenia układu bodźco-przewodzącego, blok przedsionkowo-komorowy I stopnia, cechy powiększenia przedsionków i komór,
– badanie echokardiograficzne – jest kluczowym badaniem zwykle wystarczającym do ustalenia rozpoznania. Pozwala na ocenę szczegółów anatomicznych wady (wielkość ubytków, wielkość i równowaga anatomiczna komór serca, rozmieszczenie tkanki pojedynczej zastawki przedsionkowo-komorowej, ocena aparatu podzastawkowego) oraz zaburzeń hemodynamicznych (stopień niedomykalności pojedynczej zastawki przedsionkowo-komorowej, stosunek przepływu płucnego do systemowego, cechy podwyższonego ciśnienia w krążeniu płucnym) i kwalifikację do leczenia operacyjnego. W przypadku podejrzenia nadciśnienia płucnego konieczne jest wykonanie cewnikowania serca, a dalsze decyzje podejmowane są zależnie od wyniku badania.
W okresie przedoperacyjnym w objawowym leczeniu niewydolności serca stosuje się leki moczopędne (furosemid, spironolakton), inhibitory konwertazy angiotensyny (kaptopril), leki blokujące receptory β-adrenergiczne (propranolol, metoprolol), rzadziej digoksynę (1). Monitorowanie skuteczności stosowanego leczenia farmakologicznego może odbywać się nie tylko na podstawie oceny klinicznej pacjenta, ale także stężenia natriuretycznego peptydu B (BNP) lub jego prekursora (NT-proBNP).
Dziecko z ZD po operacji kardiochirurgicznej wady pozostaje pod stałą opieką kardiologiczną ze względu na występowanie „zmian resztkowych”. Zależnie od ich rodzaju, najczęściej wynikającego z utrzymywania się niedomykalności odtworzonych dwóch zastawek przedsionkowo-komorowych (częściej lewostronnej, rzadziej prawostronnej) lub zwężenia lewostronnej zastawki przedsionkowo-komorowej, może istnieć konieczność kontrolowania cech zastoju, zwłaszcza w krążeniu płucnym i stosowania leczenia farmakologicznego. Rzadziej problemem jest utrzymywanie się resztkowego przecieku na poziomie VSD czy ASD I. Powikłaniem rzadko występującym, ale wynikającym z anatomicznie odmiennego przebiegu układu bodźco-przewodzącego jest pooperacyjny całkowity blok przedsionkowo-komorowy wymagający wszczepienia układu stymulującego (8).
Izolowany VSD u dzieci z ZD obejmuje zwykle część napływową przegrody. Zależnie od wielkości lewo-prawego przecieku może prowadzić do rozwoju niewydolności serca i nadciśnienia płucnego.
W podstawowym badaniu diagnostycznym, jakim jest echokardiografia przezklatkowa, zwraca się uwagę na anatomiczną wielkość ubytku i występowanie wtórnych cech istotnego przecieku, do których zalicza się powiększenie lewego przedsionka, lewej komory i poszerzenie pnia płucnego. Przy współistniejącym HP dochodzi także do powiększenia prawej komory. Wskazaniem do leczenia operacyjnego jest istotny przeciek powodujący zwiększenie stosunku przepływu płucnego (Qp) do systemowego (Qs) powyżej 1,5-2:1 oraz występowanie cech wtórnych wady. Operacja jest przeciwwskazana, jeśli opór płucny jest powyżej 8 j. Wooda/m2.

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Werner B: Symptomatologia wrodzonych wad serca u dzieci. [W:] Werner B (red.): Wady serca u dzieci dla pediatrów i lekarzy rodzinnych. Medical Tribune Polska, Warszawa 2015: 27-38.
2. Pierpont ME, Basson CT, Benson DW et al.: Genetic basis for congenital heart defects: current knowledge: a scientific statement from the American Heart Association Council on Cardiovascular Disease in Young: endorsed by the American Academy of Pediatrics. Circulation 2017; 115: 2995-3014.
3. Eskedal LT, Hagemo PS, Eskild A et al.: A population-based study relevant to seasonal variations in causes of death in children undergoing surgery for congenital cardiac malformations. Cardiol Young 2007; 17: 423-431.
4. Cleves MA, Hobbs CA, Cleves PA et al.: Congenital defects among liveborn infants with Down syndrome. Birth Defects Res A Clin Mol Teratol 2007; 79: 657-663.
5. Bull MJ: Committee on Genetics. Health supervision for children with Down syndrome. Pediatrics 2011; 128: 393-406.
6. Chen H: Down syndrome. Medscape 2015; http://emedicine.medscape.com/article/943216-overview (access: June 2015).
7. Sanaa B, Abdenasser D, Ayoub H: Congenital heart disease and Down syndrome: various aspects of a confirmed association. CVJ Africa 2016; 27: 287-290.
8. Tucker EM, Pyles LA, Bass JL, Moller JH: Permanent pacemaker for atrioventricular conduction block after operative repair of perimembranous ventricular septal defect. J Am Coll Cardiol 2007; 50(12):1196-1200.
9. Davenport ML: Approach to the patient with Turner syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2010; 95: 1487-1495.
10. Dulac Y, Pienkowski C, Abadir S et al.: Cardiovascular abnormalities in Turner’s syndrome: what prevention? Arch Cardiovasc Dis 2008; 101: 485-490.
11. Sybert VP: Cardiovascular malformations and complications in Turner syndrome. Pediatrics 1998; 101: E11.
12. Lara DA, Ethen MK, Canfield MA et al.: A population-based analysis of mortality in patients with Turner syndrome and hypoplastic left heart syndrome using the Texas Birth Defects Registry. Congenit Heart Dis 2017; 12: 105-112.
13. Bondy CA: Turner Syndrome Study Group. Care of girls and women with Turner syndrome: a guideline of the Turner Syndrome Study Group. J Clin Endocrinol Metab 2007; 92: 10-25.
14. Chacko E, Graber E, Regelmann MO et al.: Update on Turner and Noonan syndromes. Endocrinol Metab Clin North Am 2012; 41(4): 713-734.
15. Van der Burgt I: Noonan syndrome. Orphanet J Rare Dis 2007; 14: 2-4.
16. Roberts AE, Allanson JE, Tartagia M, Gelb BD: Noonan syndrome. Lancet 2013; 381: 333-342.
17. Tatraglia M, Kalidas K, Shaw A et al.: PTPN11 mutations in Noonan syndrome: molecular spectrum, genotype-phenotype correlation, and phenotypic heterogeneity. Am J Hum Genet 2002; 70: 155-156.
18. Prendiville TW, Gauvreau K, Tworog-Dube E et al.: Cardiovasular disease in Noonan syndrome. Arch Dis Child 2014; 99: 629-634.
19. Shaw AC, Kalides K, Crosby AH et al.: The natural history of Noonan syndrome: a long term follow-up study. Arch Dis Child 2007; 92: 128-132.
20. Botto LD, May K, Fernhoff PM et al.: A population-based study of the 22q11.2 deletion: phenotype, incidence, and contribution to major birth defects in the population. Pediatrics 2003; 112: 101-107.
21. McDonald-McGinn DM, Emanuel BS, Zackai EH: 22q11.2 Deletion syndrome. [In:] Pagon RA, Adam MP, Ardinger HH et al. (eds.): GeneReviews (R). University of Washington, Seattle (WA) 1993.
22. Baldini A: Dissecting contiguous gene defects: TBX1. Curr Opin Genet Dev 2005; 15: 279-278.
23. Scambler PJ: The 22q11 deletion syndromes. Hum Mol Genet 2000; 9: 2421-2426.
24. Bassett AS, McDonald-McGinn DM, Devriendt K et al.: Practical guidelines for managing patients with 22q11.2 deletion syndrome. J Pediatr 2011; 159: 332-339.e1.
25. Marquez-Avila CS, Vizcaino-Alarcon A, Garcia-Delgado C et al.: Velocardiofacial syndrome in Mexican patients: unusually high prevalence of congenital heart disease. Int J Pediatr Otorhinolaryngol 2015; 79: 1886-1891.
26. Oskarsdóttir S, Belfrage M, Sandstedt E et al.: Disabilities and cognition in children and adolescents with 22q11 deletion syndrome. Dev Med Child Neurol 2005; 47: 177-184.
27. Pierpont ME, Basson CT, Benson DW Jr et al.: Genetic basis for congenital heart defects: current knowledge: a scientific statement from the American Heart Association Congenital Cardiac Defects Committee, Council on Cardiovascular Disease in the Young: endorsed by the American Academy of Pediatrics. Circulation 2007; 115: 3015-3038.
28. Shprintzen RJ: Velo-cardio-facial syndrome. [In:] Cassidy SB, Allanson J (eds.): Management of genetic syndromes. 2nd ed. Wiley, New York 2004: 615-632.
29. Brenner MK, Clarke S, Mahnke DK et al.: Effect of 22q11.2 deletion on bleeding and transfusion utilization in children with congenital heart disease undergoing cardiac surgery. Pediatr Res 2016; 79(2): 318-324.
30. Li DY, Toland AE, Boak BB et al.: Elastin point mutations cause an obstructive vascular disease, supravalvular aortic stenosis. Hum Mol Genet 1997; 6: 1021-1028.
31. American Academy of Pediatrics Committee on Genetics: Health care supervision for children with Williams syndrome. Pediatrics 2001; 107: 1192-1204.
32. Adams GN, Schmaier AH: The Williams-Beuren Syndrome-a window into genetic variants leading to the development of cardiovascular disease. PLoS Genet 2012; 8: e1002479.
33. Collins RT 2nd: Cardiovascular disease in Williams syndrome. Circulation 2013; 127: 2125-2134.
34. Collins RT 2nd, Kaplan P, Somes GW, Rome JJ: Long-term outcomes of patients with cardiovascular abnormalities and Williams syndrome. Am J Cardiol 2010; 105: 874-878.
35. Collins RT 2nd: Clinical Significance of Prolonged QTc Interval in Williams Syndrome. Am J Cardiol 2011; 108(3): 471-473.
36. Wessel A, Gravenhorst V, Buchhorn R et al.: Risk of sudden death in the Williams-Beuren syndrome. Am J Med Genet A 2004; 127A(3): 234-237.
37. Burch TM, McGowan RX, Kussman BD et al.: Congenital supravalvular aortic stenosis and sudden death associated with anesthesia: what’s the mystery? Anesth Analg 2008; 107: 1848-1854.
otrzymano: 2017-04-03
zaakceptowano do druku: 2017-05-29

Adres do korespondencji:
*Bożena Werner
Klinika Kardiologii Wieku Dziecięcego i Pediatrii Ogólnej Warszawski Uniwersytet Medyczny
ul. Żwirki i Wigury 63A, 02-091 Warszawa
tel.: +48 (22) 317-95-88
e-mail: bozena.werner@wum.edu.pl

Nowa Pediatria 2/2017
Strona internetowa czasopisma Nowa Pediatria