*Magdalena Czerżyńska1, Paulina Orłow2, Anna Justyna Milewska3, Magdalena Choromańska4
Dentofobia
Dentophobia
1Department of Paediatric Cardiac Surgery, Institute of Paediatrics, Collegium Medicum of the Jagiellonian University, Kraków
Head of Department: Professor Janusz H. Skalski, MD, PhD
2Graduate, Medical University of Białystok
3Department of Medical Statistics and Information Technology, Medical University of Białystok
Head of Department: Professor of Mathematics Tomasz Burzykowski, PhD
4Department of Conservative Dentistry, Medical University of Białystok
Head of Department: Professor Danuta Waszkiel, DMD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Dentofobia to paniczny lęk przed wizytą u dentysty, zabiegami wykonywanymi w obrębie jamy ustnej. Osoba cierpiąca na dentofobię zgłasza się do gabinetu dopiero, gdy doznania bólowe uniemożliwiają normalne funkcjonowanie bądź też wskutek presji otoczenia. Zjawisko można ocenić na podstawie: obserwacji zmian fizjologicznych reakcji organizmu (ciśnienie krwi, zabarwienie skóry), sposobu zachowania oraz metodami psychologicznymi (wypełnianie kwestionariusza). Mimo rozwoju stomatologii i wzrostu świadomości społeczeństwa polskiego, problem lęku przed wizytą u dentysty jest wciąż aktualny, czego przykładem jest wysoka średnia wartość wskaźnika próchnicy PUWz (ang. DMFt). W Polsce wśród osób w wieku 18 lat wynosiła ona 8 (2013 r.).
Cel pracy. Próba ustalenia przyczyn i skali występowania dentofobii.
Materiał i metody. Badaniu ankietowemu poddano 330 pacjentów Zespołu Poradni Specjalistycznych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Zebrany materiał poddano analizie w programie Statistica 10.0 z zastosowaniem testu Ch2 (p < 0,05).
Wyniki. Złe doświadczenia z przeszłości oraz wyobrażenia na temat zabiegu są najczęstszą przyczyną strachu przed wizytą u stomatologa podawaną przez pacjentów. Lęk współistniejący z objawami somatycznymi, który może uniemożliwić podjęcie leczenia w gabinecie stomatologicznym, częściej zgłaszany jest przez kobiety. Mężczyźni częściej obawiają się bólu występującego podczas wizyty niż kobiety.
Wnioski. Zjawisko dentofobii ma złożone podłoże, stąd należy prowadzić dalsze badania w tym kierunku.
Summary
Introduction. Dental phobia is a paralyzing fear of dental visits and dental procedures. A person affected by dental phobia decides to make an appointment only when their normal functioning is impossible due to pain or when pressed by family or friends. This phenomenon can be evaluated based on changes in physiological responses (blood prese, skin colour, sweating), behaviour (mainly children) or using psychological methods (questionnaires). Despite advances in dentistry and the increasing awareness of the Polish society, the problem of dental anxiety is still unsolved. This results in high DMFt index, which was 8 (2013) for Poles aged 18 years.
Aim. The aim of the study was an attempt to determine the causes and the incidence of dental phobia.
Material and methods. A total of 330 patients of an out-patient clinic at the University Hospital of Białystok were included in the survey. Statistical analysis of the collected data was performed with Statistica 10.0. using the Chi-square test (p < 0.05).
Results. Negative past experiences and ideas about dental treatment are the most common causes of dental fear in patients. Fear coexisting with somatic symptoms, which can prevent dental treatment, was more often reported by women. Men are afraid of pain connected with dental procedures more often than women.
Conclusions. The phenomenon of dental phobia has a complex aetiology, therefore further studies are needed to investigate this issue.
Wprowadzenie
Dentofobia to paniczny lęk przed wizytą u dentysty, zabiegami wykonywanymi w obrębie jamy ustnej. Lęk ten nasila się nawet w prozaicznych, bezpiecznych sytuacjach, takich jak uzgadnianie wizyty, uniemożliwiając podjęcie leczenia. Wynika to z faktu, iż dentysta kojarzony jest z bólem, cierpieniem. Prowadzi to do przewlekłego lęku i strachu przed wizytą. Osoba cierpiąca na dentofobię zgłasza się do gabinetu dopiero, gdy doznania bólowe uniemożliwiają normalne funkcjonowanie bądź też wskutek presji otoczenia (1, 2). Strach i lęk przed zabiegami stomatologicznymi nie są pojęciami równoznacznymi. Strach jest odczuciem uzasadnionym konkretną sytuacją (np. ból zęba i zabieg w gabinecie). Lęk (fobia) to poczucie obawy narastające bezwarunkowo, irracjonalnie. Lęk stomatologiczny posiada trzy składowe: lęk przed bólem, uszkodzeniem ciała i przed nieznanym. Zjawisko można ocenić na podstawie obserwacji zmian fizjologicznych reakcji organizmu (ciśnienie krwi, zabarwienie skóry, potliwość), sposobu zachowania (głównie dzieci) oraz metodami psychologicznymi (wypełnianie kwestionariusza) (3). Mimo rozwoju stomatologii i wzrostu świadomości społeczeństwa polskiego, problem lęku przed wizytą u dentysty jest wciąż aktualny, czego przykładem jest wysoka średnia wartość wskaźnika próchnicy PUWz (ang. DMFt). W Polsce wśród osób w wieku 18 lat wynosiła ona 8 (2013 r.), w grupie wiekowej 35-44 lata – 16,9 (2010 r.) (4). Poznanie aspektu psychologicznego dentofobii umożliwi indywidualne podejście do pacjenta i leczenie.
Cel pracy
Celem pracy była próba ustalenia przyczyn i skali występowania dentofobii.
Materiał i metody
Badaniu ankietowemu poddano 330 pacjentów Zespołu Poradni Specjalistycznych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Badania ankietowe prowadzone były w dniach 9-17 grudnia 2014 roku. Na badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku oraz zastępcy dyrektora ds. lecznictwa Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego w Białymstoku. Ankieta składała się z dwóch części: standardowych pytań socjometrycznych (tj. wiek, płeć, wykształcenie) oraz pytań ściśle związanych z dentofobią. Druga część zawierała pytania jednokrotnego (m.in. data ostatniej wizyty, ocena odczuwanego strachu w skali 1-5) oraz wielokrotnego wyboru (m.in. czynniki wywołujące strach). W badaniu zastosowano skalę strachu związaną z wizytą u dentysty (tab. 1), którą opracowano na potrzebę badania. Zebrany materiał poddano analizie w programie Statistica 10.0 z zastosowaniem testu Ch2 (p < 0,05).
Tab. 1. Skala strachu związanego z wizytą u dentysty
| Stopień | Opis |
| 1 | obawa, podenerwowanie |
| 2 | nerwowość |
| 3 | wyraźne zdenerwowanie, np. tiki, drżenie rąk |
| 4 | strach, wyraźne objawy somatyczne poprzedzające wizytę, np. wymioty, biegunka, utrata apetytu |
| 5 | intensywny długotrwały strach uniemożliwiający wizytę |
Wyniki
Tabela 2 przedstawia charakterystykę badanej grupy pacjentów. Pacjenci biorący udział w badaniu ankietowym byli w wieku od 18 do 80 lat. Mediana wieku wynosiła 44 lata, większość stanowiły kobiety. Największa liczba pacjentów zamieszkiwała miasto o liczbie ludności przekraczającej 100 tysięcy (tab. 2). W badanej grupie dominowało wykształcenie średnie. Najwięcej badanych za źródło dochodu wskazała pracę zawodową. Większa liczba kobiet niż mężczyzn (34,63 vs. 29,6%) w ankiecie zaznaczyła wykształcenie wyższe. Jest to różnica istotna statystycznie (p = 0,0152). Większy odsetek kobiet (42,93%) niż mężczyzn (40%) utrzymywała się z pracy zawodowej, co potwierdziła analiza statystyczna (p = 0,0120).
Tab. 2. Charakterystyka badanej grupy
| Ogólna charakterystyka badanej grupy |
| wiek | mediana = 44
(min. 18; max. 80) |
| Płeć |
| kobiety | 205 (62,12%) |
| mężczyźni | 125 (37,88%) |
| Miejsce zamieszkania |
| wieś | 49 (14,84%) |
miasto do 10 tys. miesz.
(małe miasto, MM) | 79 (23,93%) |
miasto do 100 tys. miesz.
(średnie miasto, ŚM) | 38 (11,51%) |
miasto pow. 100 tys. miesz.
(duże miasto, DM) | 164 (49,69%) |
| Wykształcenie |
| podstawowe | 61 (18,48%) |
| średnie | 161 (48,78%) |
| wyższe | 108 (32,72%) |
| Źródło dochodu |
| praca zawodowa | 138 (41,81%) |
| gospodarstwo rolne | 18 (5,45%) |
| zasiłek dla bezrobotnych | 12 (3,63%) |
| zasiłki stałe lub okresowe | 14 (4,24%) |
| emerytura/renta | 87 (26,36%) |
| inne | 61 (18,48%) |
Istnieje statystyczna różnica pomiędzy wiekiem ankietowanych kobiet i mężczyzn (p < 0,001). Kobiety były młodsze od mężczyzn (ryc. 1) (K: 18-80 lat, Me = 37 lat; M: 18-80 lat, Me = 54 lat).
Ryc. 1. Wiek analizowanej grupy pacjentów w zależności od płci
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Strach niejedno ma imię. Dostępne na stronie: nowygabinet.pl 2014 (data dostępu: 05.02.2015 r.).
2. Kaczmarek U, Grzesiak I, Kowalczyk-Zając M, Bader-Orłowska D: Poziom lęku przed leczeniem stomatologicznym a stan uzębienia u młodzieży 18-letniej. Czas Stomatol 2008; 61: 81-87.
3. Kaczmarek U, Kanaffa-Kilijańska U, Frydecka D: Metody oceny lęku stomatologicznego u dorosłych. Dent Med Probl 2010; 47(1): 97-100.
4. Kaczmarek U, Mysiak-Dębska M, Dębska K, Grzebieluch W: Lęk stomatologiczny u studentów pierwszych lat studiów stomatologicznych i lekarskich. Dent Med Probl 2010; 47(3): 343-349.
5. Appukuttan D, Vinayagavel M, Tadepalli A: Utility and validity of a single-item visual analog scale for measuring dental anxiety in clinical practice. J Oral Scin 2014; 56(2): 151-156.
6. Vano M, Gennai S, Karapetsa D et al.: The influence of educational level and oral hygiene behaviours on DMFT index and CPITN index in an adult Italian population: an epidemiological study. Int J Dent Hyg 2014; 16: 151-157.
7. Ramraj CH, Azarpazhooh A, Dempster L et al.: Dental treatment needs in the Canadian population: analysis of a Nationwide cross-sectional survey. BMC Oral Health 2012; 12: 46.
8. Bhola R, Malhotra R: Dental Procedures, Oral Practices, and Associated Anxiety: A Study on Late-teenagers. Osong Public Health Res Perspect 2014; 5(4): 219-232.
9. Dobroś K, Hajto-Bryk J, Wnęk A et al.: The Level of Dental Anxiety and Dental Status in Adult Patients. J Int Oral Health 2014; 6(3): 11-14.
10. Obeidat SR, Alsa’di AG, Taani DS: Factors influencing dental care access in Jordanian adults. BMC Oral Health 2014; 14: 127.
11. Ragnarsson E: Dental fear and anxiety in an adult Icelandic population. Acta Odontol Scand 1998; 56(2): 100-104.
12. Chellappah NK, Vignehsa H, Milgrom P, Lam LG: Prevalence of dental anxiety and fear in children in Singapore. Community Dent Oral Epidemiol 1990; 18(5): 269-271.
13. Schwarz E, Birn H: Dental anxiety in Danish and Chinese adults-a cross-cultural perspective. Soc Sci Med 1995; 41(1): 123-130.
14. Weinstein P, Shimono T, Domoto P et al.: Dental fear in Japan: Okayama Prefecture school study of adolescents and adults. Anesth Prog 1992; 39(6): 215-220.
15. Oosterink FM, de Jongh A, Hoogstraten J: Prevalence of dental fear and phobia relative to other fear and phobia subtypes. Eur J Oral Sci 2009; 117(2): 135-143.
16. Agdal ML, Raadal M, Skaret E, Kvale G: Oral health and its influence on cognitive behavioral therapy in patients fulfilling the Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-IV criteria for intra-oral injection phobia. Acta Odontol Scand 2010; 68(2): 98-105.
17. El-Qaderi SS, Taani DQ: Oral health knowledge and dental health practices among schoolchildren in Jerash district/Jordan. Int J Dent Hyg 2004; 2(2): 78-85.
18. Crocombe LA, Broadbent JM, Thomson WM et al.: Dental visiting trajectory patterns and their antecedents. J Public Health Dent 2011; 71(1): 23-31.
