Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2017, s. 45-52 | DOI: 10.5604/14266911.1235811
*Dorota Olczak-Kowalczyk1, Joanna Szczepańska2, Lidia Postek-Stefańska3, Maria Borysewicz-Lewicka4, Maria Mielnik-Błaszczak5, Grażyna Marczuk-Kolada6, Anna Jurczak7, Katarzyna Emerich8, Joanna Manowiec9, Urszula Kaczmarek10
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Stomatologii Dziecięcej (PTSD), Sekcji Stomatologii Dziecięcej Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy (ACFF) i konsultanta krajowego w dziedzinie stomatologii dziecięcej dotyczące związku sposobu karmienia dziecka w 2. roku życia z próchnicą wczesnego dzieciństwa
Opinion of the Polish Paediatric Dentistry Association (PTSD), Section of Paediatric Dentistry of the Polish Stomatology Association, Polish Branch of Alliance for a Cavity-Free Future (ACFF) and the national consultant in the field of Paediatric Dentistry concerning the relation of the manner of child feeding at the age of two with early childhood caries
1Head of Paediatric Dentistry Department, Medical University of Warsaw, National Consultant in the field of Paediatric Dentistry, Vice-President of PTSD, coordinator of the Polish branch of ACFF
2Head of Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Łódź, PTSD, PTS, ACFF
3Head of Faculty and Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Silesia in Katowice, chairperson of the section of Paediatric Dentistry of PTS, PTSD, ACFF
4Head of Faculty of Paediatric Dentistry, Poznań University of Medical Sciences, PTSD, PTS, ACFF
5Head of Faculty and Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Lublin, PTSD, PTS, ACFF
6Head of Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Białystok, PTSD, PTS, ACFF
7Head of Unit of Paediatric Dentistry, Jagiellonian University in Kraków, President of PTSD, PTS and ACFF
8Head of Faculty and Department of Paediatric Dentistry, Medical University of Gdańsk, PTS
9Head of Department of Paediatric Dentistry, Medical University in Szczecin
10Head of Faculty and Department of Conservative and Paediatric Dentistry, Wrocław Medical University PTSD, PTS, chairperson of the Central and Eastern Europe Branch of ACFF
Streszczenie
Obecność ubytków próchnicowych u co drugiego dziecka w wieku 3 lat w Polsce świadczy o wczesnej ekspozycji zębów na działanie czynników próchnicotwórczych. Częstą przyczyną są błędy dietetyczne, polegające przede wszystkim na dodawaniu cukru do produktów spożywczych podawanych dziecku oraz karmieniu dziecka przed snem i w nocy, zarówno sztucznie, jak i naturalnie. Karmienie naturalne dziecka przynosi korzyści zarówno dziecku, jak i matce. Może ono przyczynić się jednak do rozwoju choroby próchnicowej, jeśli nie będą przestrzegane zasady profilaktyki przeciwpróchnicowej.
Niezbędne było więc wyjaśnienie znaczenia przedłużonego karmienia piersią, tj. kontynuowanego po 12. miesiącu życia dziecka, w etiologii próchnicy wczesnego dzieciństwa oraz opracowanie zaleceń umożliwiających kontynuację karmienia i jednocześnie ograniczenie ryzyka wystąpienia próchnicy zębów.
Dokonano przeglądu badań naukowych oceniających kariogenność mleka ludzkiego, związek karmienia piersią z próchnicą wczesnego dzieciństwa, wpływ innych czynników na występowanie tej choroby oraz zaleceń dietetycznych dla dzieci towarzystw naukowych, Światowej Organizacji Zdrowia i zespołów ekspertów. Pozyskane informacje pozwoliły na przygotowania artykułu pt. „Karmienie piersią a próchnica wczesnego dzieciństwa – systematyczny przegląd piśmiennictwa” i wstępnej wersji dokumentu dotyczącego zasad postępowania zmniejszających ryzyko próchnicy zębów u dzieci karmionych piersią w 2. roku życia. Ostateczna wersja dokumentu powstała po uwzględnieniu uwag zespołu ekspertów opiniujących i konsultantów wojewódzkich w dziedzinie stomatologii dziecięcej.
Dokument zawiera podstawowe informacje dotyczące etiologii próchnicy wczesnego dzieciństwa, roli, jaką odgrywają w niej błędy w sposobie odżywiania dziecka oraz zalecenia profilaktyczne, których przestrzeganie zmniejszy ryzyko tej choroby.
Summary
The presence of cavities resulting from caries in every other child aged 3 in Poland proves early exposure of the teeth to the operation of cariogenic factors. A common cause are dietary issues consisting mainly in adding sugar to food given to the child and feeding the child before going to sleep and at night, both artificially and using the natural method. Natural child feeding brings benefits both for the child and the mother. However, it may contribute to the development of caries if the principles of anti-caries prophylaxis are not maintained.
Thus, it was necessary to explain the importance of prolonged breastfeeding, i.e. continued after the child reaches 12 months of age, in the aetiology of early childhood caries and develop recommendations making it possible to continue breastfeeding at simultaneous limitation of the risk of caries.
A review was made of scientific studies assessing the cariogenicity of the human milk, the relationship between breastfeeding and early childhood caries, the impact of other factors on the presence of the disease and dietary recommendations for children of Scientific Associations, World Health Organisation and panels of experts. The information obtained made it possible to prepare the article entitled “Breastfeeding and early childhood caries – systematic overview” and early version of the document concerning the principles of conduct reducing the risk of caries in breastfed children at the age of two. The final version of the document was created having taken into consideration the remarks of the panel of experts and province consultants in the field of paediatric dentistry.
The document contains the basic information concerning the aetiology of early childhood caries, the role played by the mistakes in the manner of feeding the child and prophylaxis recommendations, which when followed, reduce the risk of the disease.



Wstęp
Częstość i intensywność próchnicy wczesnego dzieciństwa w Polsce od wielu lat utrzymuje się na wysokim poziomie. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w Polsce w 2015 roku w ramach Monitoringu Stanu Zdrowia Jamy Ustnej finansowanego przez Ministerstwo Zdrowia ujawniły, że co drugie dziecko w wieku 3 lat w Polsce choruje na próchnicę zębów. Już u dzieci w tym wieku zachodzi konieczność leczenia chorób miazgi, a nawet ekstrakcji zęba (1). Następstwa próchnicy wczesnego dzieciństwa są nie tylko miejscowe, jak np. wczesna destrukcja zębów mlecznych, wady zgryzu, ryzyko rozwoju próchnicy zębów stałych, ale także ogólnoustrojowe, bowiem trudności w żuciu są przyczyną braku przybywania na wadze, dolegliwości bólowe powodują zaburzenia snu, szerzenie się infekcji zwiększa ryzyko rozwoju niektórych chorób systemowych lub utrudnienia leczenia niektórych istniejących chorób ogólnych. Choroba próchnicowa oddziałuje niekorzystnie na rozwój społeczny dziecka m.in. poprzez zaburzenie rozwoju mowy i obniżenie samooceny, a zatem obniża jakość życia. Leczenie próchnicy wczesnego dzieciństwa jest często przyczyną stresu dla małego dziecka, zaś unikanie leczenia prowadzi do konsekwencji ogólnoustrojowych i społecznych (2-5).
Bez wątpienia główną przyczyną choroby próchnicowej jest obecność bakterii próchnicotwórczych przy przedłużonej ekspozycji na cukry ulegające fermentacji bakteryjnej. Wśród czynników ryzyka próchnicy wczesnego dzieciństwa związanych ze sposobem odżywiania dziecka przy obecności zębów wymienia się przede wszystkim częste podawanie dziecku słodzonych napojów i produktów pokarmowych, a także przedłużone karmienie dziecka przed snem i w czasie snu butelką lub piersią, bez oczyszczenia zębów (6, 7).
Zgodnie z obecną wiedzą karmienie niemowląt piersią przynosi korzyści zdrowotne zarówno dziecku, jak i matce (8, 9). Jest niezwykle ważnym czynnikiem determinującym prawidłowy rozwój dziecka i wpływającym na jego zdrowie, także w przyszłości. Chroni dziecko przed infekcjami. Prawdopodobnie zmniejsza też ryzyko nadwagi i cukrzycy w przyszłości oraz umożliwia optymalny rozwój intelektualny dziecka. Dostarcza także korzyści matkom, ponieważ chroni je przed rakiem piersi i prawdopodobnie przed rakiem jajnika i cukrzycą typu 2 (8). Zgodnie z cytowanymi wcześniej wynikami badań monitoringowych 84,1% dzieci było karmionych piersią, jednak aż 1/3 z nich krócej niż 6 miesięcy, zaś co 10 dziecko po ukończeniu 18 miesięcy (1). Dane te są zbieżne z przedstawianymi przez GUS wskaźnikami jakiegokolwiek karmienia piersią z 2014 roku. W 6. tygodniu życia karmionych piersią było 46% dzieci. W wieku od 2. do 6. miesiąca życia odsetek ten zmniejszał się już do 42%, w 9. miesiącu życia do 17%, a w 12. miesiącu życia wynosił 11,9% (10).
Konieczne jest więc zachęcanie matek do karmienia piersią i podkreślanie jego znaczenia dla dziecka i samej matki, szczególnie w pierwszym roku życia dziecka. Należy jednak pamiętać, że w przypadku dzieci z wyrzniętymi już zębami, zwłaszcza zębami szczęki, aby uniknąć rozwoju choroby próchnicowej konieczne jest przestrzeganie zasad profilaktyki przeciwpróchnicowej. Niezbędne jest więc wyjaśnienie znaczenia przedłużonego karmienia piersią, tj. kontynuowanego po 12. miesiącu życia dziecka, w etiologii próchnicy wczesnego dzieciństwa oraz opracowanie zaleceń umożliwiających kontynuację karmienia i jednocześnie ograniczenie ryzyka wystąpienia próchnicy zębów.
Dokonano przeglądu badań naukowych oceniających kariogenność mleka ludzkiego, związek karmienia piersią z próchnicą wczesnego dzieciństwa, wpływ innych czynników na występowanie tej choroby oraz zaleceń dietetycznych dla dzieci towarzystw naukowych, Światowej Organizacji Zdrowia i zespołów ekspertów. Uwzględniano różnice w sposobie odżywiania niemowląt i dzieci do 2. roku życia. Zgromadzone informacje posłużyły do przygotowania artykułu pt. „Karmienie piersią a próchnica wczesnego dzieciństwa – systematyczny przegląd piśmiennictwa” oraz opracowania dokumentu dotyczącego zasad postępowania zmniejszających ryzyko próchnicy zębów u dzieci karmionych piersią w 2. roku życia (11).
Pierwsza wersja dokumentu (wykonawcy DO-K, UK, JSz) została zrecenzowana przez pozostałych autorów, zespół ekspertów, konsultantów wojewódzkich w dziedzinie stomatologii dziecięcej i zmodyfikowana zgodnie z przesłanymi przez nich uwagami merytorycznymi. Ostateczna wersja dokumentu została zaakceptowana przez zespół autorów w styczniu 2017 roku. Jego aktualizacja planowana jest nie później niż po 5 latach od publikacji.
Wyniki
Aktualny stan wiedzy

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Olczak-Kowalczyk D (red.): Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015: ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań w populacji polskiej w wieku 3, 10 i 15 lat w 2015 roku. Oficyna Wydawnicza Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2016.
2. Casamassimo PS, Thikkurissy S, Edelstein BL, Maiorini E: Beyond the dmft: the human and economic cost of early childhood caries. J Am Dent Assoc 2009; 140(6): 650-657.
3. Finucane D: Rationale for restoration of carious primary teeth: a review. Eur Arch Paediatr Dent 2012; 13(6): 281-292.
4. Acharya S, Tandon S: The effect of early childhood caries on the quality of life of children and their parents. Contemp Clin Dent 2011; 2(2): 98-101.
5. Cunnion DT, Spiro A 3rd, Jones JA et al.: Pediatric oral health-related quality of life improvement after treatment of early childhood caries: a prospective multisite study. J Dent Child (Chic) 2010; 77(1): 4-11.
6. Çolak H, Dülgergil ÇT, Dalli M, Hamidi MM: Early childhood caries update: A review of causes, diagnoses, and treatments. J Natl Sci, Biol Med 2013; 4(1): 29-38.
7. Uribe S: Early childhood caries – risk factors. Evid Based Dent 2009; 10(2): 37-38.
8. Victora CG, Bahl R, Barros AJ et al.; Lancet Breastfeeding Series Group: Breastfeeding in the 21st century: epidemiology, mechanisms, and lifelong effect. Lancet 2016; 387(10017): 475-490.
9. Szajewska H, Horvath A, Rybak A, Socha P: Karmienie piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stand Med, Pediatr 2016; 13: 9-24.
10. http://femaltiker.pl/wp-content/uploads/2015/05/Raport_Karmienie_Piersia_w_Polsce_20151.pdf.
11. Kobylińska A, Rożniatowski P, Olczak-Kowalczyk D: Karmienie piersią a próchnica wczesnego dzieciństwa – systematyczny przegląd piśmiennictwa. Pediatria Polska 2017. http://dx.doi.org/10.1016/j.pepo.2017.01.005
12. www.who.int/nutrition/topics/complementary_feeding/en.
13. Section on Breastfeeding: Breastfeeding and the use of human milk. Pediatrics 2012; 129(3): e827-841.
14. Szajewska H, Socha P, Horvath A et al.: Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Stand Med, Pediatr 2014; 11: 321-338.
15. ESPGHAN Committee on Nutrition, Agostoni C, Braegger C, Decsi T et al.: Breast-feeding: A commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2009; 49: 112-125.
16. Policy on Dietary Recommendations for Infants, Children, and Adolescents, AAPD, 2012; http://www.aapd.org/media/Policies_Guidelines/P_DietaryRec.pdf.
17. Gisel EG: Effect of food texture on the development of chewing of children between six months and two years of age. Dev Med Child Neurol 1991; 33: 69-79.
18. Zalecenia dotyczące żywienia dzieci zdrowych w wieku 1-3 lat (13-36 mies.) opracowane przez zespół ekspertów powołany przez konsultanta krajowego ds. pediatrii; http://www2.mz.gov.pl/wwwmz/index?mr=m15&ms=760&ml=pl&mi=760&mx=0&ma=15542.
19. Healthy diet. WHO, Fact sheet N°394, Updated September 2015; http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs394/en/.
20. Berkowitz RJ, Jones P: Mouth-to-mouth transmission of the bacterium Streptococcus mutans between mother and child. Arch Oral Biol 1985; 30(4): 377-379.
21. Köhler B, Andrèen I: Influence of caries-preventive measures in mothers on cariogenic bacteria and caries experience in their children. Arch Oral Biol 1994; 39(10): 907-911.
22. Ballard O, Morrow AL: Human Milk Composition: Nutrients and Bioactive Factors. Pediatr Clin North Am 2013; 60(1): 49-74.
23. Haug A, Høstmark AT, Harstad OM: Bovine milk in human nutrition – a review. Lipids Health Dis 2007; 6: 25.
24. Prabhakar AR, Kurthukoti AJ, Gupta P: Cariogenicity and acidogenicity of human milk, plain and sweetened bovine milk: an in vitro study. J Clin Pediatr Dent 2010; 34(3): 239-247.
25. Bowen WH, Lawrence RA: Comparison of the cariogenicity of cola, honey, cow milk, human milk, and sucrose. Pediatrics 2005; 116(4): 921-926.
26. Tham R, Bowatte G, Dharmage SC et al.: Breastfeeding and the risk of dental caries: a systematic review and meta-analysis. Acta Paediatr 2015; 104(467): 62-84.
27. Chaffee BW, Feldens CA, Vítolo MR: Association of long-duration breastfeeding and dental caries estimated with marginal structural models. Ann Epidemiol 2014; 24(6): 448-454.
28. Szczepańska J, Daszkowska M, Hilt A, Marczuk-Kolada G: Zalecenia higieniczne w obrębie jamy ustnej dla dzieci i młodzieży. Nowa Stomatol 2015; 3: 125-130.
29. Olczak-Kowalczyk D, Borysewicz-Lewicka M, Adamowicz-Klepalska B et al.: Stanowisko polskich Ekspertów dotyczące indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży. Nowa Stomatol 2016; 1: 47-73.
30. Olczak-Kowalczyk D, Jackowska T, Czerwionka-Szaflarska M et al.: Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej. Nowa Stomatol 2015; 20(2): 81-91.
otrzymano: 2017-02-08
zaakceptowano do druku: 2017-03-02

Adres do korespondencji:
*Dorota Olczak-Kowalczyk
Zakład Stomatologii Dziecięcej Warszawski Uniwersytet Medyczny
ul. Miodowa 18, 00-246 Warszawa
tel. +48 (22) 502-20-31
pedodoncja@wum.edu.pl

Nowa Stomatologia 1/2017
Strona internetowa czasopisma Nowa Stomatologia