Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Fitoterapii 3/2017, s. 190-195 | DOI: 10.25121/PF.2017.18.3.190
Izabela Czapska-Pietrzak, *Elżbieta Studzińska-Sroka, Wiesława Bylka
Kłącze perzu (Graminis rhizoma) – związki czynne i aktywność biologiczna
Couch grass rhizomes (Graminis rhizoma) – active compounds and biological activity
Katedra i Zakład Farmakognozji, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. farm. Wiesława Bylka
Streszczenie
Perz właściwy (Agropyron repens L.), należący do rodziny Wiechlinowatych (Poaceae), jest pospolitą rośliną występującą na całej półkuli północnej. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie jest kłącze (Graminis rhizoma), a zawarte w nim związki to: węglowodany (głównie fruktany), alkohole cukrowe (mannitol, inozytol), śluz, a także olejek eteryczny, kwas krzemowy, kwasy organiczne i związki fenolowe. Kłącze perzu od wieków było wykorzystywane w medycynie ludowej w terapii stanów zapalnych dróg moczowych oraz w zaburzeniach metabolizmu objawiających się zmianami skórnymi, bólami reumatycznymi, zaburzeniami gospodarki lipidowej i węglowodanowej. W niniejszej pracy przedstawiono aktualny stan wiedzy na temat właściwości biologicznych i wskazań leczniczych kłącza perzu. Omówiono działanie diuretyczne uzasadniające stosowanie przetworów z kłączy perzu w zapaleniach dróg moczowych i łagodnym przeroście prostaty. Zaprezentowano wyniki badań nad przeciwzapalnym działaniem rośliny przy zewnętrznym stosowaniu ekstraktów. Opisano wyniki badań przeprowadzonych w modelu zwierzęcym określających działanie obniżające poziom cholesterolu i triglicerydów oraz działanie przeciwcukrzycowe rośliny. Przedstawiono również sposoby dawkowania przetworów z kłączy perzu.
Summary
Couch grass (Agropyron repens L.), belonging to Poaceae family, is a common plant that occurs throughout the Northern Hemisphere. The raw material used in medicine is rhizome (Graminis rhizoma) containing carbohydrates (mainly fructans), sugar alcohols (mannitol, inositol), mucilage as well as the essential oil, silicic acid, organic acids, and phenolic compounds. Couch grass rhizome have been used in folk medicine for many years to treat inflammatory conditions of the urinary tract, and in case of metabolic disorders manifested by skin lesions, rheumatic pain, lipid and carbohydrate disorders. This paper presents current knowledge about the biological properties and therapeutic indications of Graminis rhizoma. Diuretic action justifying application of Couch grass rhizomes preparations in the inflammation of urinary tract and in benign prostatic hyperplasia was described. The results of research on the anti-inflammatory effect of the plant in the external application of extracts were also presented. The outcomes of experiments, carried out in the animal model, in which the cholesterol and triglyceride-lowering effect and the antidiabetic effect of the plant were tested, are described in the manuscript. The paper presents the ways of dosing of Couch grass rhizomes preparations as well.



Wstęp
Perz właściwy (Agropyron repens (L.) Beauv.) syn. Elymus repens (L.) Gould, Triticum repens (L.), bylina należąca do rodziny Wiechlinowatych (Poaceae), dawniej Trawy (Gramineae), to pospolita roślina zielna, występująca na całej półkuli północnej. Surowcem leczniczym jest kłącze perzu (Graminis rhizoma – kłącze perzu (FP X)) syn. Agropyri repentis rhizoma (1) zbierane wiosną lub jesienią zwykle podczas prac agrotechnicznych przy oczyszczaniu pól z tego uciążliwego, trudnego do wytępienia chwastu.
Kłącze perzu jest walcowate, jasnożółte, lśniące, o grubości do 3 mm i długości nawet do 1 m, puste w międzywęźlach i pełne w węzłach. Ma słodkawy smak i jest pozbawione zapachu. Na powierzchni kłącza znajdują się resztki korzeni przybyszowych, a czasem łuskowate liście, usuwane przed dopuszczeniem surowca do obrotu farmaceutycznego. Kłącze po wysuszeniu w temperaturze pokojowej, w cieniu oraz w przewiewie jest krojone na odcinki o długości 0,5-1,0 cm (2, 3).
Związki chemiczne
Kłącze perzu zawiera węglowodany: monosacharydy (fruktozę 3%, glukozę, alkohole cukrowe: 2-3% mannitolu i inozytolu) oraz polisacharydy, które są najważniejszymi składnikami frakcji węglowodanowej, głównie trytycynę (3-10%) (polimer fruktozy o budowie podobnej do inuliny) i śluz (do 10%) (1, 4). Znaczenie terapeutyczne ma również olejek eteryczny (0,01-0,05%), składający się głównie z monoterpenów (karwakrol, karwon, trans-anetol, tymol, mentol), seskwiterpenów oraz bezwodnika kwasu 2-heksylo-3-metylomaleinowego. Niektóre dane wskazują na zawartość kapilenu (agropyren) – związku z grupy poliacetylenów, jako głównego składnika olejku, według innych autorów obecność tego związku jest dyskusyjna (1, 5). W kłączu perzu metodą TLC stwierdzono obecność flawonoidów: rutyny, baikaleiny i hiperozydu (6). Surowiec zawiera także kwas krzemowy i krzemiany (0,37-0,43%) (7), kwasy organiczne, m.in. kwas glikolowy i jabłkowy, przypuszczalnie saponiny, steroidy oraz lektyny (2, 4), niewielkie ilości antrazwiązków, wanilinę i jej glikozyd (1), związki mineralne: żelazo 3,78-6,84 μg/g i cynk 7,12-10,80 μg/g (8). Ponadto występują w nim kwasy fenolowe: p-hydroksybenzoesowy, wanilinowy, p-kumarowy, chlorogenowy, p-hydroksycynamonowy oraz alkilowe estry kwasu p-hydroksycynamonowego (1).
Działanie i zastosowanie lecznicze
Właściwości lecznicze perzu właściwego były zauważone i cenione już dawno temu. W medycynie ludowej zalecano picie, nawet po kilka szklanek dziennie, mocnego odwaru z tego surowca osobom cierpiącym na czyraki, ropnie i wrzody. Stosowano również lewatywy z odwaru z kłączy perzu przy obstrukcji. Odwary stosowano w terapii kaszlu, gruźlicy oraz zapaleniu stawów. Z kłącza perzu wypiekano chleb, robiono piwo i herbatę (9).
Obecnie kłącze perzu jest zalecane jako lek o charakterze tradycyjnym w terapii pomocniczej różnych schorzeń. Ze względu na działanie diuretyczne, jest stosowane w zapaleniu pęcherza moczowego, cewki moczowej, w drażliwym pęcherzu, zapaleniu i łagodnym przeroście gruczołu krokowego, szczególnie gdy występuje podrażnienie lub stan zapalny dróg moczowych (1). Za działanie diuretyczne odpowiedzialne są składniki olejku eterycznego, mannitol, kwas glikolowy, natomiast za działanie bakterio- i fungistatyczne olejek eteryczny (3).
Stosowanie kłącza perzu jest korzystne w leczeniu chorób wynikających z zaburzeń metabolicznych, np. w chorobach skórnych, reumatycznych, cukrzycy (2). Wpływ na metabolizm uwidacznia się działaniem obniżającym poziom tłuszczów i cholesterolu we krwi (inozytol). Ze względu na obecność fruktanów kłącze perzu może być stosowane jako substancja prebiotyczna oraz jako źródło fruktozy dla diabetyków. Napary z kłącza perzu wpływają na regulację wypróżnień (mannitol i polisacharydy) (10). Dzięki obecności śluzu łagodzą podrażnienia górnych dróg oddechowych (1).
Badania farmakologiczne
Działanie diuretyczne
Choroby układu moczowego, w tym zakażenie układu moczowego i kamica nerkowa, to częste przypadłości wielu osób. Oprócz leczenia farmakologicznego w celach zapobiegawczych można stosować zioła. Wśród wielu roślin w medycynie ludowej wykorzystywano m.in. kłącze perzu, jako środek zapobiegawczy, ale także terapeutyczny przy zapaleniu nerek, zapaleniu cewki moczowej czy kamieniach moczowych (11).
W kilku przeprowadzonych eksperymentach badano zasadność stosowania perzu w leczeniu chorób układu moczowego. Aktywność diuretyczna surowca zielarskiego została wykazana w badaniach prowadzonych przez Rácz-Kotillę i wsp. (12). Szczurom podawano doustnie 1% macerat z kłączy perzu w dawce 50 ml/kg i mierzono ilość wydalanego moczu. Stwierdzono, że była ona większa, gdy zwierzętom podawano przygotowany macerat w porównaniu do grupy kontrolnej, otrzymującej jedynie wodę. Silniejszy efekt odnotowano także po podaniu dootrzewnowym suchego etanolowego ekstraktu rozpuszczonego w wodzie (w dawce 5 ml/kg), co odpowiadało 10% suchego kłącza.
Wpływ naparu z kłączy A. repens na ryzyko występowania kamicy szczawianowo-wapniowej badano w eksperymentach na szczurach. Napar z perzu stosowano wraz z różnymi rodzajami diety (standardowej, wysokowęglowodanowej, wysokobiałkowej, wszystkie o równej kaloryczności 3400 cal/kg), przygotowując go przez zalanie wrzątkiem suchego kłącza perzu (3 g/l) i 15-minutowe zaparzanie. Przed podawaniem naparu szczurom zmieniano rodzaj diety, którą stosowano 7 dni, następnie przez kolejne 7 dni podawano napar z tego surowca leczniczego. Kontrolę stanowiła próbka moczu zebrana przed zastosowaniem naparu. Otrzymane wyniki wykazały, że podawanie naparu wpłynęło na poziom wydalanych z moczem jonów wapnia (wzrósł) i magnezu (zmniejszył się) podczas stosowania standardowej diety u szczurów. W przypadku diety wysokowęglowodanowej podawanie naparu z perzu powodowało zmniejszenie stężenia cytrynianów w moczu. Wiadomo, że zwiększenie wydalania z moczem wapnia i kwasu szczawiowego prowadzi do tworzenia kryształów szczawianu wapnia, których powstawanie jest hamowane przez obecność jonów magnezu i cytryniany. Ocenia się także, że magnez tworzy ze szczawianami dobrze rozpuszczalne sole, zmniejsza ich wytrącanie jako soli wapniowych i obniża wchłanianie szczawianów w jelitach. W zastosowanym modelu nie udało się więc udowodnić wpływu kłącza perzu na ryzyko rozwoju kamicy. Ponadto autorzy na podstawie przeprowadzonych badań nie zauważyli, by moczopędne działanie perzu korelowało z rodzajem stosowanej diety (11).
W otwartej próbie klinicznej z udziałem 99 osób z zaburzeniami mikcji (12 kobiet i 87 mężczyzn), pacjentom podawano przez 28-31 dni 20% etanolowy płynny ekstrakt z perzu (60 kropli 3 razy dziennie). Stosowanie wyciągu spowodowało zmniejszenie dolegliwości ze strony układu moczowego u większości pacjentów (nietrzymanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, parcie i nykturia z powodu gruczolaka prostaty, skłonność do stanów zapalnych gruczołu krokowego i pęcherza moczowego). W wyniku terapii, do normy wróciły również markery stanu zapalnego (białko, nabłonki, leukocyty i erytrocyty w moczu). W rezultacie u 96% pacjentów wyniki określono jako dobre lub bardzo dobre. Nie odnotowano wystąpienia działań niepożądanych (13).

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. European Medicines Agency (EMEA). Assessment report on Agropyron repens (L.) P. Beauv. rhizoma. http://www.ema.europa.eu. (data dostępu: 15.05.2017).
2. Matławska I. Węglowodany. [W:] Matławska I (red.). Farmakognozja. Wyd. 2, UM Poznań 2006; 22-3.
3. Kohlmünzer S: Farmakognozja. Wyd. 5, PZWL, Warszawa 2007; 76-7.
4. Wichtl M (ed.). Herbal drugs and phytopharmaceuticals. A handbook for practice on a scientific basis. Medpharm Scientific Publishers, Stuttgart 2004; 203-5.
5. Barnes J, Anderson LA, Phillipson JD. Couchgrass. Herbal medicines. A guide for healthcare professionals. Pharmaceutical Press, London 2002; 160-1.
6. Petrova AP, Krasnov EA, Saprykina EV i wsp. Chemical composition of couch grass and studies of its antioxidant activity in allergic contact dermatitis. Pharm Chem J 2009; 43:30-2.
7. Pasławska S, Piekos R. Studies on the optimum conditions of extractions of silicon species from plants with water. Planta Med 1976; 30:216-20.
8. Arceusz A, Mieczkowska A, Radecka I i wsp. Zawartość żelaza i cynku w naparach i odwarach sporządzonych z roślinnych surowców leczniczych. Bromat Chem Toksykol 2009; 42:808-14.
9. Czarnowski A. Zielnik lekarski. Wyd. 4, Warszawa 1939; 188-91.
10. Gruenwald J, Brendler T, Jaenicke C. Triticum Agropyron repens. [In:] PDR for Herbal Medicines. 3rd ed. Medical Economics Co., Inc Montvale, NJ 2000; 771-2.
11. Grases F, Ramis M, Costa-Bauzá A i wsp. Effect of Herniaria hirsuta and Agropyron repens on calcium oxalate urolithiasis risk in rats. J Ethnopharmacol 1995; 45:211-4.
12. Rácz-Kotilla E, Rácz G, Solomon A. The action of Taraxacum officinale extracts on the body weight and diuresis of laboratory animals. Planta Med 1974; 26:212-7.
13. Barsom S. Die Behandlung von Moktionbeschwerden mit dem Phytopharmakon Acorus. Erfahrungsheilkunde 1981; 30:1011-6.
14. Hautmann C, Scheithe K. Fluidextrakt aus Agropyron repens bei Harnwegsinfektionen oder Reizblase. Ergebnisse einer multizentrischen Anwendungsbeobachtung. Z Phytother 2000; 21:252-5.
15. Beydokthi SS, Sendker J, Brandt S i wsp. A. Traditionally used medicinal plants against uncomplicated urinary tract infections: Hexadecyl coumaric acid ester from the rhizomes of Agropyron repens (L.) P. Beauv. with antiadhesive activity against uropathogenic E. coli. Fitoterapia 2017; 117:22-7.
16. Mascolo N, Autore G, Capasso F i wsp. Biological screening of Italian medicinal plants for anti-inflammatory activity. Phytother Res 1987; 1:28-31.
17. Maghrani M, Lemhadri A, Zeggwagh NA i wsp. Effects of an aqueous extract of Triticum repens on lipid metabolism in normal and recent-onset diabetic rats. J Ethnopharmacol 2004; 90:331-7.
18. Błecha K, Wawer I. Działanie profilaktyczne w cukrzycy. [W:] Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia. Wyd. 1, Bonimed. Żywiec 2011; 147-56.
19. Eddouks M, Maghrani M, Michel JB. Hypoglycaemic effect of Triticum repens P. Beauv. in normal and diabetic rats. J Ethnopharmacol 2005; 102:228-32.
20. Ballabh B, Chaurasia OP, Ahmed Z i wsp. Traditional medicinal plants of cold desert Ladakh-used against kidney and urinary disorders. J Ethnopharmacol 2008; 118:331-9.
21. German Commission E Monograph. Graminis rhizoma (Agropyri rhizoma). Bundesanzeiger No. 22a, 1.02.1990.
otrzymano: 2017-06-05
zaakceptowano do druku: 2017-07-10

Adres do korespondencji:
*dr n. farm. Elżbieta Studzińska-Sroka
Katedra i Zakład Farmakognozji Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 4, 60-781 Poznań
tel./fax: +48 (61) 854-67-01
e-mail: ela_studzinska@op.pl

Postępy Fitoterapii 3/2017
Strona internetowa czasopisma Postępy Fitoterapii