© Borgis - Nowa Stomatologia 1/2018, s. 9-17
Magdalena Świątkowska1, *Paula Piekoszewska-Ziętek1, Dariusz Gozdowski2, Dorota Olczak-Kowalczyk1
Ocena przydatności analizatora Spotchem® (Arkray) w diagnostyce ryzyka chorób jamy ustnej u dzieci. Badanie pilotażowe
The usefulness of Spotchem® Analyser (Arkray) in determining the risk in oral diseases in adolescents – a pilot study
1Zakład Stomatologii Dziecięcej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
2Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki, Wydział Rolnictwa i Biologii, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Kierownik Katedry: dr hab. Krzysztof Pawłowski
Streszczenie
Wstęp. Od dawna stosowanym testem oceny parametrów fizykochemicznych śliny jest test Saliva Check Buffer®, a poziomu bakterii kariogennych – CRT Bacteria®. Nowym urządzeniem oceny parametrów śliny jest analizator Spotchem®.
Cel pracy. Określenie zgodności wyników badań uzyskiwanych analizatorem Spotchem® i testami Saliva Check Buffer® i CRT Bacteria® oraz ocena korelacji uzyskanych wyników ze stanem higieny jamy ustnej, dziąseł i uzębienia w diagnostyce ryzyka chorób jamy ustnej u dzieci.
Materiał i metody. U pacjentów w wieku 12-17 lat oceniono: stan higieny jamy ustnej (%API; OHI), dziąseł (GI) i uzębienia (ICDAS II) oraz wykonano badania testami Saliva Check Buffer® (GC) i CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent) oraz analizatorem Spotchem® (Arkray). Uzyskano zgodę komisji bioetycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego oraz pisemne zgody rodziców lub opiekunów prawnych pacjentów.
Wyniki. Zbadano 25 pacjentów (średnia wieku 13,7 ± 2,2 roku). Średnie wartości wskaźników wynosiły: OHI-S – 0,93 ± 0,43; API% – 72 ± 0,26; GI – 0,83 ± 0,61; PUWZ – 6,44 ± 4,12. Aktywne plamy próchnicowe występowały u 13 pacjentów (średnio 2,2 ± 2,92 plamy). Analiza Spearmana wykazała istotne związki pH w teście Saliva Check Buffer® i zdolności buforowej śliny (r = 0,608), jej kwasowości (r = -0,713) w badaniu Spotchem® oraz ujemną korelację buforowości i pH śliny w teście Spotchem® (r = -0,845). Wysoka liczebność bakterii Streptococcus mutans (> 105 CFU/ml) oceniana testem CRT Bacteria® istotnie korelowała z wysokim poziomem aktywności metabolicznej bakterii w badaniu analizatorem Spotchem® (r = 0,54). Potwierdzono istotne korelacje następujących parametrów: OHI i wysoka (r = 0,46) oraz średnia (r = -0,54) aktywność metaboliczna S. mutans; GI i poziom białka w ślinie (r = 0,42); obecność ubytków próchnicowych i poziom białek (r = 0,40), erytrocytów w ślinie (r = 0,47) (Spotchem®) oraz liczebność S. mutans i Lactobacillus spp. (CRT Bacteria®) (r odpowiednio 0,47 i 0,42).
Wnioski. Wyniki badania śliny analizatorem Spotchem® są skorelowane z uzyskiwanymi w znanych testach ślinowych oraz z parametrami zdrowia jamy ustnej. Jego przydatność kliniczna powinna być potwierdzona dalszymi badaniami.
Summary
Introduction. Saliva Check Buffer® has been long used for assessing saliva physical and chemical properties, while CRT Bacteria® is used for estimating the count of cariogenic bacteria. Spotchem® Analyser is a new device for the assessment of saliva properties.
Aim. To determine the consistency of results obtained using Spotchem®, Saliva Check Buffer® and CRT Bacteria® kits, as well as to evaluate the correlations between the obtained results and oral hygiene status, ICDAS II indices in the diagnosis of the risk of oral diseases in children.
Material and methods. Patients aged 12-17 years were evaluated for oral hygiene (% API, OHI), gingival inflammation (GI), and carious lesions (ICDAS II). Salivary tests using Saliva Check Buffer® (GC), CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent) and Spotchem® (Arkray) Analyser were conducted. The consent of the bioethical committee of Warsaw Medical University, as well as written consent from all the parents of all the subjects or legal guardians of all the subjects were obtained.
Results. The study included 25 patients (mean age 13.7 ± 2.2 years). The following mean index values were obtained: OHI-S – 0.93 ± 0.43; API% – 72 ± 0.26; GI – 0.83 ± 0.61; DMFt – 6.44 ± 4.12. Active white lesions were observed in 13 patients (mean number of lesions 2.2 ± 2.92). Spearman’s rank correlation coefficient showed significant correlations between pH values according to Saliva Check Buffer® and salivary buffer capacity (r = 0.608) and acidity (r = -0.713) according to Spotchem®; as well as a negative correlation between salivary buffer capacity and pH values in Spotchem® (r = -0.845). High count of S. mutans (> 105 CFU/mL) assessed by CRT Bacteria® correlated significantly with high bacteria count estimated by the Spotchem® Analyser (r = 0.54). Significant correlations were found between OHI and high (r = 0.46) and average (r = -0.54) metabolic activity of S. mutans; GI and salivary protein levels (r = 0.42); carious lesions and salivary protein levels (r = 0.40); salivary blood levels (r = 0.47) (Spotchem®) and the levels of S. mutans and Lactobacillus spp. (CRT Bacteria®) (0.47 and 0.42, respectively).
Conclusions. The parameters estimated by the Spotchem® Analyser were correlated with the results obtained with the commonly known salivary kits and oral health indices. However, its clinical relevance should be confirmed by further studies.
Wstęp
Współczesne postępowanie stomatologiczne zakłada ocenę i monitorowanie ryzyka chorób jamy ustnej, zwłaszcza choroby próchnicowej i chorób tkanek przyzębia (1, 2). Ocena ryzyka tych chorób wymaga określenia stanu równowagi między czynnikami chorobotwórczymi a obronnymi organizmu, w tym właściwości fizykochemicznych śliny i obciążenia mikrobiologicznego jamy ustnej (3-6).
Od dawna stosowane są testy komercyjne o udowodnionej przydatności klinicznej, np. zestaw Saliva Check Buffer® (GC), CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent), Dentocult SM czy Dentobuff (Orion Diagnostica). Zestaw Saliva Buffer Check® umożliwia ocenę pH śliny oraz jej zdolności buforowe. Test CRT Bacteria® określa miano bakterii z grupy Streptococcus mutans oraz Lactobacillus spp. po uprzedniej aplikacji śliny stymulowanej na podłożu SM oraz LAB-AGAR oraz inkubacji w temperaturze 37oC przez okres 48 godz. Do wysokiego ryzyka choroby próchnicowej zalicza się pacjentów z mianem bakterii > 105 CFU/ml (5, 7, 8).
Nowym testem wprowadzonym na rynek jest analizator Spotchem® firmy Arkray, który umożliwia ocenę miana bakterii S. mutans, kwasowości, zdolności buforowych śliny, zawartości białek, krwi, leukocytów i amoniaku w ślinie. Skala dla każdego testu waha się w granicach 0-100 jednostek. Analizator mierzy wartości w następujących zakresach: poziom bakterii S. mutans 106-108 CFU/mL; kwasowość pH 6,0-8,0; pojemność buforowa śliny pH 2,8-6,0; stężenie krwi w ślinie 0-0,50 mg/dL; stężenie leukocytów w ślinie 0-200 U/L; stężenie białka w ślinie 0-6 mg/dL; stężenie amoniaku w ślinie 0-10 000 N-μg/dL. Średnie wartości przedstawiają się następująco: poziom bakterii S. mutans 28-47 jednostek; kwasowość 35-52 jednostek; pojemność buforowa śliny 28-47 jednostek; stężenie krwi w ślinie 14-29 jednostek; stężenie leukocytów w ślinie 37-60 jednostek; stężenie białka w ślinie 36-53 jednostek; stężenie amoniaku w ślinie 43-83 jednostek.
Dotychczas nie opublikowano żadnych badań z wykorzystaniem tego urządzenia.
Cel pracy
Celem pracy było określenie zgodności wyników badań śliny uzyskiwanych analizatorem Spotchem® oraz testami Saliva Check Buffer® i CRT Bacteria®, a także ocena korelacji uzyskanych wyników ze stanem higieny jamy ustnej, dziąseł i uzębienia w diagnostyce ryzyka chorób jamy ustnej u dzieci.
Materiał i metody
Do badań kwalifikowano ogólnie zdrowych pacjentów z uzębieniem stałym, w wieku 12-17 lat, zgłaszających się na wizyty w Zakładzie Stomatologii Dziecięcej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Kryteriami kwalifikującymi była pisemna zgoda na udział w badaniu i współpraca pacjenta. Z badań wykluczano osoby użytkujące aparaty ortodontyczne, z chorobami przewlekłymi w wywiadzie oraz stosujące leki wpływające na właściwości śliny. Badania zaplanowano jako pilotażowe, na które otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, nr KB/6/2017 oraz uzyskano pisemne zgody rodziców lub opiekunów prawnych pacjentów. Obejmowały badania kliniczne oraz ocenę właściwości śliny z zastosowaniem testów komercyjnych. W badaniu klinicznym, w warunkach gabinetu stomatologicznego oceniano stan higieny jamy ustnej (aproksymalny wskaźnik płytki %API wg Lange i wsp., uproszczony wskaźnik higieny jamy ustnej OHI-S) (9, 10), dziąseł (wskaźnik GI wg Silness i Löe) (11, 12) uzębienia – obecność zmian próchnicowych (International Caries Detection and Assessment System II – ICDAS II) (13). Dokonano analizy właściwości śliny z wykorzystaniem komercyjnych testów ślinowych Saliva Check Buffer® (GC) i CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent) zgodnie z zaleceniami producentów testów oraz analizatora Spotchem® (Arkray). W testach Saliva Check Buffer® (GC) i CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent) oceniano parametry uwzględnione w badaniu analizatora Spotchem®. Testy wykonywano około 30 minut przed badaniem analizatorem. Badania śliny – stymulowanej i niestymulowanej (wg zaleceń producenta dla danego testu) – przeprowadzono w godzinach przedpołudniowych, co najmniej 2 godziny od ostatniego posiłku i zabiegu oczyszczania zębów. Podczas testu z użyciem analizatora Spotchem® pacjent otrzymywał płukankę do 10-sekundowego płukania jamy ustnej, po czym całość płynu była odpluwana do jednorazowego kubka. Popłuczyny nanoszono za pomocą pipety na pasek testowy, który umieszczany był w analizatorze podłączonym do komputera. Po upływie 260 sekund w programie komputerowym otrzymywano wynik dotyczący aktywności metabolicznej S. mutans, kwasowości, buforowości śliny, zawartości białek, krwi, leukocytów i amoniaku w ślinie (ryc. 1).

Ryc. 1. Przykładowy formularz wyników uzyskanych w analizatorze Spotchem®
W teście Saliva Check Buffer® oceniano odczyn (pH) śliny spoczynkowej oraz zdolności buforowe śliny stymulowanej. Odczyn śliny spoczynkowej uznawano za prawidłowy przy wartościach pH w zakresie 6,8-7,8; umiarkowanie kwaśny w zakresie 6,0-6,6 oraz kwaśny w zakresie 5,0-5,8. Zdolność buforową śliny oceniano po uprzednim zebraniu śliny stymulowanej przez pacjenta, podczas pięciominutowego żucia parafiny. Buforowość oceniano, posługując się skalą punktową wskaźnika barwnego (kolor zielony – 4 punkty, zielononiebieski – 3 punkty, niebieski – 2 punkty, niebieskoczerwony – 1 punkt i czerwony – 0 punktów), jako wysoką (10-12 pkt), średnią (6-9 pkt) lub niską (0-5 pkt). W teście CRT Bacteria® oceniano miano S. mutans (wynik odczytywany po 48 godz. inkubacji w temp. 37oC). Oceny dokonywano na podstawie liczby kolonii bakteryjnych obecnych na agarze. Do wysokiego ryzyka choroby próchnicowej zalicza się pacjentów z mianem bakterii > 105 CFU/ml.
Związki między badanymi zmiennymi oceniono na podstawie współczynnika korelacji rang Spearmana. Ponadto do oceny wybranych zależności wykorzystano analizę regresji prostej liniowej lub regresję logistyczną. Analizy wykonano w programie Statistica 8, do oceny istotności przyjęto poziom p ≤ 0,05.
Wyniki
Badaniami objęto 25 pacjentów pomiędzy 12. a 17. rokiem życia (średni wiek 13,7 ± 2,2 roku). Wyniki oceny stanu higieny jamy ustnej, dziąseł i uzębienia zestawiono w tabeli 1. Tabela 2 zawiera wyniki oceny śliny uzyskane z zastosowaniem testu Saliva Check Buffer® (GC) oraz analizatora Spotchem® (Arkray). Wysoką liczebność bakterii S. mutans w teście CRT Bacteria® (Ivoclar Vivadent) stwierdzono u 8 (32,0%) osób, Lactobacillus spp. u 17 (68,0%).
Tab. 1. Wyniki badania klinicznego pacjentów biorących udział w badaniu
Parametry oceny klinicznej | Wartość |
Stan higieny | OHI-S | średnia ± SD | 0,93 ± 0,43 |
API% | 72 ± 0,26 |
Stan dziąseł | GI | 0,83 ± 0,61 |
GI > 0,1 | n/% | 21/84,0 |
Stan uzębienia | aktywne plamy próchnicowe | n/% | 13/52,0 |
średnia liczba ± SD | 2,2 ± 2,92 |
PUWZ > 0 | n/% | 23/92,0 |
PZ > 0 | 14/56,0 |
PUWZ | średnia ± SD | 6,44 ± 4,12 |
PUWP | 9,0 ± 6,84 |
Tab. 2. Wyniki badań śliny uzyskane z zastosowaniem testu Saliva Check Buffer® i analizatorem Spotchem®
Cecha śliny | n/% pacjentów | Saliva Check Buffer® | Spotchem® |
Odczyn śliny | kwaśny | n/% | 1/4,0 | 6/24,0 |
umiarkowanie kwaśny | 10/40,0 | 5/20,0 |
prawidłowy | 14/56,0 | 14/56,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | 6,87 ± 0,59 | 51,08 ± 20,29 |
Zdolności buforowe | niskie | n/% | 4/16,0 | 16/64,0 |
średnie | 18/72,0 | 5/20,0 |
wysokie | 3/12,0 | 4/16,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | 7,12 ± 1,96 | 25,36 ± 22,34 |
Aktywność metaboliczna S. mutans | niskia | n/% | parametry nie są oceniane w teście | 10/40,0 |
średnia | parametry nie są oceniane w teście | 12/48,0 |
wysoka | parametry nie są oceniane w teście | 3/12,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | parametry nie są oceniane w teście | 24,88 ± 20,79 |
Poziom amoniaku | niski | n/% | parametry nie są oceniane w teście | 19/76,9 |
średni | parametry nie są oceniane w teście | 3/12,0 |
normalny | parametry nie są oceniane w teście | 3/12,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | parametry nie są oceniane w teście | 25,84 ± 28,42 |
Poziom erytrocytów | niski | n/% | parametry nie są oceniane w teście | 7/28,0 |
średni | parametry nie są oceniane w teście | 4/16,0 |
normalny | parametry nie są oceniane w teście | 14/56,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | parametry nie są oceniane w teście | 37,56 ± 29,46 |
Poziom leukocytów | niski | n/% | parametry nie są oceniane w teście | 14/56,0 |
średni | parametry nie są oceniane w teście | 6/24,0 |
normalny | parametry nie są oceniane w teście | 5/20,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | parametry nie są oceniane w teście | 35,08 ± 24,20 |
Poziom białka | niski | | parametry nie są oceniane w teście | 19/76,0 |
średni | parametry nie są oceniane w teście | 5/20,0 |
normalny | parametry nie są oceniane w teście | 1/4,0 |
średnia wartość w skali testu ± SD | parametry nie są oceniane w teście | 27,28 ± 12,89 |
Analiza Spearmana wykazała istotne statystycznie korelacje między pH ocenianym w teście Saliva Check Buffer® (GC) a zdolnością buforową śliny (r = 0,608) i jej kwasowością (r = -0,713) w badaniu analizatorem Spotchem® (Arkray). W badaniu Spotchem® buforowość śliny korelowała ujemnie z jej pH (r = -0,845). Współczynnik korelacji między wynikami oceny zdolności buforowania kwasów dla obu testów przyjął wartość dodatnią, jednak nie był istotny statystycznie. Wysoka liczebność kolonii bakterii S. mutans (> 105 CFU/ml) oceniana testem CRT Bacteria® była istotnie statystycznie skorelowana z wysokim poziomem aktywności metabolicznej bakterii w badaniu analizatorem Spotchem® (Arkray) (r = 0,54). Oba wyniki wskazują na duże obciążenie jamy ustnej bakteriami S. mutans i korelowały dodatnio ze stężeniem amoniaku w ślinie (odpowiednio r = 0,41 dla testu CRT Bacteria®, r = 0,45 dla badania analizatorem). Odnotowano także istotne statystyczne korelacje między liczbą erytrocytów w ślinie a liczbą leukocytów (r = 0,57) oraz stężeniem białka w ślinie (r = 0,43).
Korelacje wyników badań śliny z parametrami klinicznymi stanu jamy ustnej przedstawia tabela 3. Średnia wartość GI u osób z wysokim lub średnim poziomem białka w ślinie wyniosła 1,08 ± 0,44, z niskim – 0,75 ± 0,64. PUWZ osób z wysokim poziomem bakterii S. mutans w teście CRT Bacteria® przyjęło średnią wartość 8,89 ± 3,98, z niskim – 5,06 ± 3,62. Wyniki oceny pH i zdolności buforowania kwasów nie były istotnie statystycznie skorelowane z ocenianymi parametrami klinicznymi. Nie odnotowano żadnych istotnych korelacji między wynikami badań śliny a obecnością i liczbą aktywnych plam próchnicowych. W porównaniu do osób z obecnością i bez aktywnych plam próchnicowych w teście Saliva Check Buffer® częściej jednak odnotowywano niższe pH śliny spoczynkowej i mniejsze zdolności buforowe śliny stymulowanej (ryc. 2). Różnice te nie były jednak istotne statystycznie. Zauważono także wyższe wartości GI u osób z odczynem kwaśnym śliny w porównaniu z odczynem prawidłowym i/lub umiarkowanie kwaśnym (0,74 ± 0,51 vs. 0,95 ± 0,73). Różnica ta nie jest jednak istotna statystycznie.
Tab. 3. Istotne statystycznie zależności między parametrami zdrowia jamy ustnej a wynikami badań śliny na podstawie analizy korelacji rang Spearmana
Wskaźnik stanu zdrowia jamy ustnej | Parametr śliny | Rodzaj testu | Współczynnik korelacji Spearmana |
OHI-S | wysoka aktywność metaboliczna bakterii | analizator Spotchem® | 0,46 |
OHI-S | średnia aktywność metaboliczna bakterii | analizator Spotchem® | -0,54 |
API% | średnia aktywność metaboliczna bakterii | analizator Spotchem® | -0,43 |
GI > 0 | średnia aktywność metaboliczna bakterii | analizator Spotchem® | -0,45 |
GI | poziom białka | analizator Spotchem® | 0,42 |
Obecność ubytków próchnicowych (PZ > 0) | liczebność kolonii bakterii S. mutans > 105 CFU/ml | CRT Bacteria® | 0,47 |
liczebność kolonii bakterii Lactobacillus spp. > 105 CFU/ml | CRT Bacteria® | 0,42 |
poziom białka | analizator Spotchem® | 0,40 |
poziom erytrocytów | analizator Spotchem® | 0,47 |
PUWZ | liczebność kolonii bakterii S. mutans > 105 CFU/ml | CRT Bacteria® | 0,44 |

Ryc. 2. Właściwości śliny w ocenie testem Saliva Check Buffer® u osób z obecnością i bez aktywnych plam próchnicowych
W teście Spotchem® u osób z aktywnymi plamami próchnicowymi wyższe były kwasowość śliny, poziom leukocytów, białek i amoniaku, aktywność metaboliczna bakterii S. mutans, a niższe zdolności buforowe (ryc. 3). W teście CRT Bacteria® częściej odnotowywano wysoką liczebność bakterii S. mutans i Lactobacillus spp. (ryc. 4). Zaobserwowane różnice nie były jednak istotne statystycznie.

Ryc. 3. Właściwości śliny w ocenie analizatorem Spotchem® u osób z obecnością i bez aktywnych plam próchnicowych

Ryc. 4. Częstość występowania liczebności kolonii bakterii S. mutans i Lactobacillus spp. > 105 CFU/ml w teście CRT Bacteria® u osób z obecnością i bez aktywnych plam próchnicowych
Zauważono także istotne statystycznie korelacje między obecnością zapalenia dziąseł a OHI-S (r = 0,61) i API% (r = 0,52) oraz między wartością wskaźnika GI a wskaźnikami opisującymi stan higieny (r odpowiednio 0,57 i 0,48). Nie odnotowano korelacji statystycznie istotnych między stanem dziąseł i higieny jamy ustnej a obecnością próchnicy ubytkowej oraz wartościami PUWZ i PUWP.
Dyskusja
Zależność między właściwościami śliny ocenianymi testami komercyjnymi a chorobą próchnicową jest dobrze udokumentowana w literaturze (5, 14-16). Niewystarczająca jest jednak wiedza o przydatności wykorzystania analizatora Spotchem®.
Prezentowane przez autorów badanie potwierdziło istnienie umiarkowanie silnej korelacji między wynikami oceny parametrów fizykochemicznych śliny przeprowadzonej testem Saliva Check Buffer® i analizatorem Spotchem® oraz nieco słabszą korelację wyników oceny obciążenia mikrobiologicznego jamy ustnej wykonaną testem CRT Bacteria® i analizatorem. Badaniami objęto niewielką grupę pacjentów, co utrudnia dokonanie statystycznej oceny zgodności wyników oceny śliny uzyskiwanych różnymi metodami. Dodatkowym utrudnieniem są różnice skali i kategorii oceny zastosowanych w poszczególnych testach. Podobnie trudne jest porównanie wyników dotyczących obciążenia mikrobiologicznego jamy ustnej. Analizator Spotchem® ocenia aktywność metaboliczną SM, wyodrębniając aktywność niską, średnią i wysoką, natomiast test CRT Bacteria® ocenia w sposób ilościowy liczebność kolonii bakterii S. mutans i Lactobacillus spp. Liczebność ta jest następnie subiektywnie oceniana przez badacza w dwóch kategoriach – powyżej oraz poniżej 105 CFU/ml.
Analiza związków między ocenianymi parametrami fizykochemicznymi śliny a parametrami oceny klinicznej zdrowia jamy ustnej nie wykazała istotnych statystycznie korelacji. Zauważono jednak wyższe wartości pH śliny u osób bez aktywnych plam próchnicowych w każdym z wykonanych testów oraz wyższe wartości wskaźnika GI u osób z niską kwasowością śliny w teście Saliva Check Buffer®. Do podobnych wniosków doszli inni badacze. Animireddy i wsp. (14) nie zaobserwowali statystycznie istotnych różnic w wartości pH śliny według testu Buffer Saliva Check Kit® w dwóch grupach pacjentów pediatrycznych – z niewielką intensywnością próchnicy oraz próchnicą butelkową. Zanotowali jednak istotnie wyższe wartości pH śliny u pacjentów z wartością wskaźnika puwz = 0 niż u pacjentów z obecnymi ubytkami próchnicowymi. Podobne wyniki uzyskali inni badacze (15-19). Oceniając kwasowość śliny pH-metrem, zaobserwowali istotnie wyższe wartości pH u pacjentów wolnych od próchnicy w porównaniu z pacjentami z ECC (ang. early childhood caries). Prabhakar i wsp. (20) oraz Preethi i wsp. (21) korzystając z tej samej metody, zaobserwowali jedynie niewielką różnicę w wartości pH śliny pomiędzy grupami. Autorzy tłumaczą różnicę wskaźnika aktywności próchnicy u grup badanych obecnością innych czynników ryzyka choroby próchnicowej, które zdominowały inicjację procesu. W badaniach Piróg i wsp. (22) oceniających wpływ parametrów fizykochemicznych śliny na stan uzębienia, dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej u dzieci, nie stwierdzono istotnej zależności między pH śliny a próchnicą zębów stałych. Odnotowano natomiast ujemną, statystycznie istotną zależność między pH śliny spoczynkowej a występowaniem zapalenia dziąseł (r = -0,529), co potwierdza zaobserwowaną przez autorów zależność oraz wpływ zdolności buforowych śliny na intensywność próchnicy zębów stałych (22). Zwiększenie zdolności buforowej o jedną jednostkę powodowało średnio zmniejszenie PUWz/puwz o około 1,26 oraz zmniejszenie PUWp/puwp o 1,43. W prezentowanym przez autorów badaniu nie zauważono takich korelacji. Odnotowano jednak niższe zdolności buforowe śliny w obu ocenianych testach (Saliva Check Buffer®, Spotchem®) u pacjentów, u których obecne były aktywne plamy próchnicowe. Zbliżone wyniki, również bez istotności statystycznej, odnotowali Prabhakar i wsp. (20), Preethi i wsp. (21) oraz Malekipour i wsp. (23). Z kolei w badaniu Singh i wsp. (16) uzyskano istotnie statystycznie wyższą średnią zdolność buforową śliny u pacjentów bez aktywnych ognisk próchnicy w porównaniu do pacjentów z ubytkami próchnicowymi (10,92 vs. 7,46). Animireddy i wsp. (14) zauważyli istotnie wyższą pojemność buforową śliny u dzieci z wartością wskaźnika PUWp/puwp = 0 w porównaniu do PUWp/puwp ≤ 0. Także w badaniach Sakeenabi i Hiremath (24) niższej buforowości śliny towarzyszyły wyższe wartości wskaźników puwp, puwz, PUWp oraz PUWz. Badania Piróg i wsp. (22) również wykazały statystycznie istotny wpływ niższych właściwości buforujących śliny na wzrost wskaźnika PUWz/puwz oraz PUWp/puwp (20). W nieco inny sposób oceniana była buforowość śliny w badaniu przeprowadzonym przez Zabokova-Bilibilova i wsp. (6). Wyższe stężenie wodorowęglanów ślinowych uzyskiwano u pacjentów wolnych od próchnicy zębów.