Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Medycyna Rodzinna 2/2000, s. 57-60
Marek Durakiewicz
Kłopotliwe żylaki
z Pododdziału Chirurgii Naczyń SPSW im. Papieża Jana Pawła II w Zamościu
Ordynator Oddziału: dr n. med. Zbigniew Waga



Pojęcie żylaków funkcjonuje w życiu człowieka od wielu tysiącleci. Od czasów Galena aż po czasy endoteliny i poznania szczegółów funkcjonowania jednostki mikrokrążenia stanowią one niezwykle istotny problem społeczny, którego wagę podkreślają liczne autorytety medycyny. Określenie „jakiekolwiek wydłużone, poszerzone lub kręte żyły, niezależnie od ich wielkości” (Arnoldi 1957) jest chyba najpełniejszą definicją tej jednostki chorobowej. Ich występowanie związane jest z wieloma przyczynami jednak podstawowym zaburzeniem jest brak równowagi pomiędzy ciśnieniem krwi w naczyniach żylnych a wytrzymałością ich ściany. Nie można jednak zapominać, że żylaki stanowią jedno z ogniw rozciągniętego w czasie zespołu przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych i lekceważone mogą doprowadzić po latach do sytuacji ciężkiego kalectwa w postaci owrzodzenia podudzi. Pierwotnie postawione prawidłowe rozpoznanie i odpowiednio wcześnie włączone leczenie w istotnym stopniu zmniejszają koszty społeczne i ekonomiczne tej choroby.
KLASYFIKACJA
Przewlekłe choroby żył kończyn dolnych to aktualne określenie obejmujące wszystkie jednostki chorobowe opisywane dotychczas terminem przewlekłej niewydolności żylnej. Określenie to, przyjęte przez International Task Force, wydaje się być mniej podatne na błędną interpretację. Istnieje wiele schematów klasyfikacji przewlekłych zaburzeń żylnych kończyn dolnych. W 1978 roku Widmer zaproponował podział na podstawie objawów przedmiotowych. Za główne grupy autor uznał żylaki, uwzględniając teleangiektazje, żyły siateczkowate i żylakowatość głównych pni żylnych oraz przewlekłą niewydolność żylną, dzieląc ją na trzy stopnie w zależności od występowania rozdętych żył podskórnych, zmian skórnych lub owrzodzeń. Podczas dłuższej obserwacji potwierdzono możliwość przewidywania na jej podstawie powikłań. Podział przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ) z 1988 roku w założeniu miał stanowić standard oceny w publikacjach dotyczących chorób żył. Wyróżniono cztery stopnie choroby: bezobjawowy (klasa 0), łagodny (klasa 1), umiarkowany (klasa 2) i ciężki (klasa 3). O zaszeregowaniu chorych do odpowiedniej kategorii stanowiło występowanie lub też brak objawów podmiotowych i przedmiotowych (zmiany skórne, poszerzenie żył, owrzodzenia i prawdopodobieństwo objęcia procesem chorobowym układu powierzchownego lub głębokiego). Na podstawie badań stwierdzono zwiększone występowanie refluksu żylnego i niedrożności u chorych objawowych. W 1994 roku, podczas konferencji Amerykańskiego Forum Flebologicznego uzgodniono obecnie obowiązującą na całym świecie klasyfikację CEAP która umożliwia szczegółowe udokumentowanie chorób żył. Uwzględniono tu w pierwszym rzędzie stopień klinicznego (Clinical) zaawansowania choroby wyróżniając 7 punktów: 0 – brak objawów, 1 – teleangiektazje i wenulaktazje, 2 – obecność żylaków, 3 – obrzęki, 4 – zmiany skórne, 5 – wygojone owrzodzenie, 6 – owrzodzenie czynne. Dodatkowo literą „a” oznaczono przebieg bezobjawowy a literą „s”- objawowy. W drugim punkcie opisano czynniki etiologiczne (Etiological), dzieląc je na wrodzone (c), pierwotne (p) i wtórne (s). Anatomiczna lokalizacja zmian (Anatomical) uwzględnia żyły układu powierzchownego (s), głębokiego (d) oraz żyły przeszywające (p). Ostatni punkt klasyfikacji opisuje czynniki patofizjologiczne (Patophisiological) wyróżniajac refluks ® oraz niedrożność (o) i ich lokalizację w układzie powierzchownym lub głębokim. W 1999 roku opublikowano wyniki podsumowujące udokumentowane doniesienia z programu badawczego VEINES (Venous Insufficiency Epidemiologic and Economic Studies). Określono idealny system klasyfikacji jako umożliwiający ocenę ilościową danych typu dolegliwości, jakości życia, ryzyka postępu choroby oraz strat finansowych. W badaniu zastosowano system oceny oparty na skali CEAP i funkcjonujący na zasadzie łatwej w praktycznym użytkowaniu skali punktowej. System opiera się na ryzyku wystąpienia owrzodzenia żylnego goleni jako najważniejszego powikłania choroby. Nie wymaga stosowania żadnych dodatkowych metod diagnostycznych, punktacja oddaje skutki leczenia pojedynczych chorych a nie skuteczność terapeutyczą zastosowanego rodzaju leczenia. Punktacja nie ma charakteru addytywnego a więc nie sumuje się kilku współwystępujących punktów. Najwyższa wartość występuje w momencie całkowitego wyleczenia (tab. 1).
Tabela 1. System punktowy oceny przewlekłych zaburzeń żylnych kończyn dolnych (VEINES-1999).
Klasa (oparta na klasach klinicznych CEAP)Wartość punktowa
1. Objawy przedmiotowe i/lub teleangiektazje1
2. Żylaki5
3. Obrzęk (żylny)10
4. Zmiany skórne20
5. Wygojone owrzodzenie(a) żylne50
6. Czynne owrzodzenie(a) żylne100
W Polsce nadal za najważniejszy w ustaleniu zasad postępowania lekarskiego uważany jest prosty podział kliniczny. Wyróżnia on niewidoczne i niestwierdzone w badaniach objawy choroby żył (1), obrzęki (2), teleangiektazje, żyły siatkowate (3), żylaki (4), zmiany skórne towarzyszące przewlekłej niewydolności żylnej typu przebarwień, wyprysku lub lipodermatosclerosis (5), wygojone owrzodzenie (6) oraz czynne owrzodzenie (7).
EPIDEMIOLOGIA
Znaczenie chorób żył docenione zostało dopiero w ostatnich latach, wtedy też przeprowadzono wszystkie większe badania epidemiologiczne dotyczące występowania, przebiegu oraz czynników ryzyka tej grupy schorzeń. Bardzo trudnym do przeprowadzenia są badania reprezentatywne dla całej populacji, większość publikacji ocenia wybrane, poszczególne grupy ludzi (np. pracowników dużego zakładu przemysłowego lub rekrutów w trakcie badania przed służbą wojskową). W całości populacji zachodniej występowanie żylaków ocenia się na około 25-33% u kobiet oraz 10-20% u mężczyzn. Potwierdzono wzrastanie częstości zachorowań wraz z wiekiem od ok. 3% u mężczyzn i 20% u kobiet w trzeciej dekadzie do około 40% u mężczyzn i 50% u kobiet po 70 roku życia. W znanych badaniach z Framingham zachorowalność na żylaki wynosiła odpowiednio 2,6% u kobiet oraz 1,9% u mężczyzn rocznie. W badaniach Basle Study odnotowano wystąpienie żylaków u ponad 90% badanej populacji w ciągu 11 lat obserwacji, jednak w większości były to postacie łagodne. Opublikowane w 1999 roku wyniki badania RELIEF (REflux assessment and quaLIty of live improvEment with micronised Flavonoids in chronic venous insufficiency) podają charakterystykę badanej w Polsce populacji. Według klasyfikacji CEAP w grupie badanej do klasy 0 (objawowej) zakwalifikowano 3,71% chorych, do klasy 1 – 17,36% chorych, do klasy 2 – 41,02% chorych, do klasy 3 – 26,09% chorych oraz 11,80% chorych do klasy 4. Należy podkreślić ponad 40% występowanie jawnych żylaków w populacji Polaków w wieku około 45 roku życia. Równie ciekawe dane dotyczą rodzaju stosowanego przed badaniem leczenia. Aż u 78,12% objawowych chorych nie stosowano dotychczas żadnego leczenia przewlekłej niewydolności żylnej. U 13,35% stosowano uprzednio leczenie farmakologiczne. Wszelkie rodzaje leczenia niefarmakologicznego stosowano zaledwie u 10,76% chorych. Typowym postępowaniem była operacja Babcocka (67,59% chorych), odcinkowe wycięcie żył wykonywano u 4,14% chorych. Kompresoterapię stosowano u 22,07% a skleroterapię u 19,31% chorych. Inne metody postępowania (trening lokomotoryczny, rehabilitacja ruchowa, hydroterapia, krioterapia i inne) zastosowano łącznie u 8.28% chorych. Powyższe dane jednoznacznie określają stosunek polskiej medycyny do leczenia przewlekłej niewydolności żylnej.
CZYNNIKI RYZYKA
Należy je podzielić na pewne oraz nieudowodnione (tab. 2). W badaniu z Fremingham statystycznie potwierdzono nasilenie występowania żylaków podczas ciąży. Ryzyko jest o około 20-30% większe u kobiet po kolejnych ciążach, większość żylaków pojawia się w pierwszym trymestrze ciąży, przecząc teorii o wpływie ucisku ciężarnej macicy na duże żyły jamy brzusznej. Dominujące znaczenie mają tu pełnić zmiany hormonalne oraz wzrost objętości krwi żylnej. Otyłość zwiększa występowanie żylakow o około 33% u kobiet, brak jednak danych wiążących to zjawisko z konkretną masą ciała. Ryzyko występowania żylaków rośnie, gdy występowały one u innych członków rodziny zwłaszcza u mężczyzn. Jednak duże wątpliwości budzą dane o jednakowo częstym występowaniu żylaków u Amerykanów rasy czarnej i białej sugerujące podłoże środowiskowe a nie genetyczne. Opisywany jest związek występowania żylaków u pacjentów przebywających długo w pozycji stojącej i siedzącej oraz stosujących ciasną bieliznę. Brak jednak popartych statystyką danych. Rola nawykowego zaparcia, jako czynnika zwiększającego tłocznię brzuszną w zestawieniu z przedziałami wiekowymi chorych również nie jest do końca potwierdzona. Istnieje teoria wiążąca zwiększone występowanie żylaków z wprowadzeniem muszli klozetowej co powoduje brak naturalnego mechanizmu obronnego przeciwdziałającego wzrostowi ciśnienia śródbrzusznego – kucania przy defekacji. Również zakrzepica żylna w wywiadzie stanowi częsty czynnik powodujący powstawanie żylaków. Utrwalone występowanie odcinkowej niedrożności układu głębokiego lub powierzchownego oraz występujący mimo prawidłowego leczenia refluks żylny mogą być tutaj najistotniejszym mechanizmem obserwowanych zmian. Istnieją opracowania wiążące występowanie żylaków z brakiem wysiłku fizycznego oraz paleniem tytoniu. Sprzyjające jest także podnoszenie ciężarów, zaburzenia hormonalne u kobiet, rodzaj grupy krwi układu ABO.
Tabela 2. Prawdopodobne czynniki ryzyka występowania żylaków (VEINES-1999).
UdowodnioneNieudowodnione
Ciąża
Otyłość
Uwarunkowania genetyczne
Pozycja stojąca
Pozycja siedząca
Ciasna bielizna
Dieta ubogoresztkowa
Zakrzepica żylna
Mała aktywność fizyczna
Palenie tytoniu
Niektóre zaburzenia hormonalne
Grupa krwi
DIAGNOSTYKA I LECZENIE

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Abenhaim L. et al.: Chronic venous disorders of thr leg: epidemiology, outcomes, diagnosis and treatment. Intern. Angiology, 1999, 18(2), (wydanie polskie ViaMedica S.C., Gdańsk 1999). 2. Brand F.N. et al.: The epidemiology of variocose veins: the Framingham study. Am. J. Prev. Med., 1988, 4:96-101. 3. Da Silva A. et al.: Varicose veins ans chronic venous insufficiency - prevalence and risk factors in 4376 subjects in the Basle Study II. Vasa, 1974, 3:1-90. 4. Noszczyk W. i wsp.: Ocena skuteczności działania zmikronizowanej frakcji flawonowej w leczeniu przewlekłej niewydolności żył kończyn dolnych. Pol. Przegl. Chir., 1999, 71(12):1249-1259. 5. Noszczyk W. i wsp.: Chirurgia tętnic i żył obwodowych. PZWL Warszawa 1998. 6. Picard J.P.: Metody obrazowania żył. Medical Press Gdańsk 1999. 7. Staszkiewicz W. i wsp.: Zasady leczenia przewlekłej niewydolności układu żylnego kończyn dolnych. Terapia, 1998, 9(65):37-38. 8. Wolski A., Mocarski S.: Przewlekła niewydolność żylna. Pol. Przegl. Chir., 1996, 5, 68:511-520. 9. Wolski A. i wsp.: Epidemiologia przewlekłej niewydolności żylnej na terenie miasta Lublina. Pol. Przegl. Chir., 1998, 7:706-713. 10. Załoga K., Ciesielski L.: Żylaki kończyn dolnych. PZWL Warszawa 1991.
Medycyna Rodzinna 2/2000
Strona internetowa czasopisma Medycyna Rodzinna