Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Fitoterapii 1/2019, s. 61-67 | DOI: 10.25121/PF.2019.20.1.61
Tadeusz Wolski1, *Bogdan Kędzia2
Farmakoterapia skóry. Cz. 1. Budowa i fizjologia skóry
Pharmacotherapy of skin. Part 1. Constitution and physiology of skin
1Emerytowany Profesor dr hab. n. farm., Uniwersytet Medyczny w Lublinie
2Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich
Dyrektor Instytutu: dr hab. inż. Małgorzata Zimniewska, prof. IWNiRZ
Streszczenie
W opracowaniu przedstawiono budowę i fizjologię skóry w zakresie transportu i dróg przenikania przez nią substancji leczniczych i kosmetycznych pochodzenia roślinnego. Skóra człowieka zbudowana jest z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. W jej skład wchodzą także przydatki: gruczoły potowe i łojowe oraz włosy i paznokcie. Ponadto wyróżniamy w niej naczynia krwionośne i limfatyczne oraz zakończenia nerwowe. W pracy omówiono także rolę bariery rogowej, odczynu i płaszcza wodno-lipidowego skóry oraz jej mikroflorę. Wśród najważniejszych funkcji skóry wyróżnia się: rolę ochronną w odniesieniu do czynników mechanicznych, fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych, termoregulację organizmu, uczestnictwo w gospodarce wydzielniczej i wodnej, udział w syntezie niektórych związków (np. witaminy D) oraz metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów, współudział w odpowiedzi immunologicznej organizmu oraz przewodnictwie bodźców czuciowych.
Summary
The study presents the structure and physiology of the skin in terms of transport and ways of permeation of medicinal and cosmetic substances of plant origin through the skin. Human skin structure is composed of three layers: the epidermis, true skin and subcutaneous tissue. The skin is composed also of appendages: sudoriferous and sebaceous glands, hair and nails. In addition, we distinguish blood and lymphatic vessels as well as sensory nerves. The paper also discusses the role of the horny barrier, the reaction and water-lipid layer of the skin and its microflora. The most important functions of the skin are: protective role in relation to mechanical, physical, chemical and microbiological factors, thermoregulation of the body, the role in the secretory and water management, participation in the synthesis of some compounds (e.g. vitamin D) and protein, lipid and carbohydrate metabolism, complicity in the body’s immune response and in the conductivity of sensory impulses.



Wprowadzenie
Skóra zaliczana jest do największych narządów ciała człowieka. Jej powierzchnia u dorosłej osoby może mieścić się w granicach 1,6-2,0 m2, a grubość od 0,5 do 1,0 mm. Spełnia ona ważne funkcje fizjologiczne. Z jednej strony ochrania narządy wewnętrzne przed szkodliwym oddziaływaniem czynników środowiska, a z drugiej zachowuje równowagę pomiędzy organizmem człowieka i otoczeniem.
Skóra człowieka zbudowana jest z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej (ryc. 1). W jej skład wchodzą także przydatki (gruczoły potowe i łojowe oraz włosy i paznokcie), naczynia krwionośne i limfatyczne oraz zakończenia nerwowe. Ponadto powierzchnia skóry pokryta jest płaszczem lipidowym oraz złuszczonym naskórkiem.
Ryc. 1. Schemat budowy skóry (wg 4)
Przyjmuje się, że skóra na powierzchni 5 cm2, łącznie z jej warstwami podskórnymi, zawiera średnio 50 włosów, 80 gruczołów łojowych, 500 gruczołów potowych, 130 punktów czuciowych dotyku, 60 punktów wrażliwych na gorąco, 10 punktów wrażliwych na zimno, 1000 zakończeń nerwów bólowych, 1350 cm kapilarnych naczyń krwionośnych oraz 15 milionów komórek.
Wśród najważniejszych funkcji skóry wyróżnia się: rolę ochronną w odniesieniu do czynników mechanicznych, fizycznych, chemicznych i mikrobiologicznych, termoregulację organizmu, uczestnictwo w gospodarce wydzielniczej i wodnej, udział w syntezie niektórych związków (np. witaminy D) oraz metabolizmie białek, lipidów i węglowodanów, współudział w odpowiedzi immunologicznej organizmu oraz przewodnictwie bodźców czuciowych.
W publikacji wykorzystano prace: Ożarowskiego (1), Martini (2), Jabłońskiej i Cho-rzelskiego (3), Nowickiej (4), Salyersa i Witta (5), Noszczyk (6) oraz Grono i wsp. (7).
Niniejsze opracowanie jest częścią większej całości, mającej na celu przedstawienie budowy i fizjologii skóry oraz jej przydatków w kontekście transportu i dróg przenikania przez nią substancji leczniczych i kosmetycznych pochodzenia roślinnego. Poza tym zostaną omówione substancje roślinne wykorzystywane w leczeniu niektórych chorób skóry oraz jej pielęgnacji.
Naskórek
Naskórek jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry. Oddziela go od skóry właściwej błona podstawna. W budowie naskórka wyróżnia się pięć kolejno występujących po sobie warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową (ryc. 2).
Ryc. 2. Budowa naskórka i warstwy podstawnej (wg 3)
Warstwa podstawna
Warstwa podstawna utworzona jest z jednego rzędu walcowatych komórek zawierających duże zasadochłonne jądra. W warstwie tej zachodzą podziały komórkowe. Poza tym w jej obrębie znajdują się melanocyty, wytwarzające melaninę, komórki Langerhansa, zapewniające ochronę immunologiczną, a także komórki Merkla o właściwościach czuciowych i neurogennych.
Komórki warstwy podstawnej ściśle przylegają do siebie oraz mają połączenie z komórkami warstwy kolczystej za pomocą uwypukleń błony komórkowej zwanych desmosomami. Natomiast z błoną podstawną połączone są tzw. hemidesmosomami (ryc. 2).
Warstwa kolczysta
Jest ona zbudowana z wielu rzędów wielobocznych komórek z dużymi okrągłymi jądrami, połączonych ze sobą desmosomami. W miarę oddalania się od warstwy podstawnej ulegają one spłaszczeniu. Przestrzenie międzykomórkowe wypełnione są desmoaleiną, substancją o charakterze mukopolisacharydowo-białkowym. W miarę starzenia się liczba rzędów komórek tej warstwy ulega zmniejszeniu do kilku. Warto też dodać, że jest to także miejsce, w którym zachodzą podziały komórek i wraz z warstwą podstawną określa się je wspólną nazwą warstwy Malpighiego.
Warstwa ziarnista
Warstwa ta składa się z kilku rzędów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach. Są one wypełnione ziarnami keratonialiny, prekursora keratyny. W trakcie keratynizacji komórki te tracą jądro i przekształcają się w warstwę jasną, a następnie rogową.
Warstwa jasna
Jest to warstwa pośrednia pomiędzy warstwą ziarnistą i rogową. Charakteryzuje się silnie spłaszczonymi komórkami i obkurczonymi jądrami. Jest to martwa warstwa komórek nabłonka.
Warstwa rogowa
Składa się ze zbitej, właściwej warstwy rogowej oraz warstwy rozłącznej, ulegającej złuszczeniu. Komórki tej warstwy noszą nazwę korneocytów i są wynikiem końcowego procesu rogowacenia. Uważane są za komórki martwe, pozbawione jądra i zbudowane wyłącznie z keratyny.
Warstwa rogowa zawiera białka keratynowe, które wiążąc wodę, nadają jej elastyczność. Natomiast płaszcz lipidowy na powierzchni warstwy rogowej reguluje wraz z keratyną procesy wchłaniania i przenikania do skóry substancji rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach.
Skóra właściwa
Skóra właściwa (ryc. 1) zbudowana jest z dwóch warstw: siateczkowej i brodawkowej. W skład obu warstw wchodzi tkanka łączna. Poza tym znajdują się w niej naczynia krwionośne, zakończenia nerwowe i przydatki skóry.
Warstwa siateczkowa
Warstwa siateczkowa stanowi około 80% całkowitej grubości skóry. Tworzą ją włókna kolagenowe, elastynowe i retikulinowe oraz komórki tkanki łącznej i podścieliska łącznotkankowego.
Włókna kolagenowe skóry zbudowane są z kolagenu typu I i III, natomiast włókna retikulinowe z kolagenu typu III. Z kolei włókna elastynowe zbudowane są z elastyny, białka charakteryzującego się dużą wytrzymałością i rozciągliwością.
Pomiędzy włóknami warstwy siateczkowej znajdują się komórki tkanki łącznej. Są to fibroblasty, które wytwarzają kolagen i elastynę, histiocyty – komórki żerne, mastocyty – komórki tuczne oraz limfocyty.
Przestrzeń międzykomórkową uzupełnia substancja złożona z mukopolisacharydów, w tym kwasu hialuronowego, chondroitynosiarkowego oraz kompleksów wielocukrowo-białkowych.
Warstwa brodawkowa
Zawiera ona drobne naczynia krwionośne, włókna nerwowe oraz bezładnie ułożone włókna kolagenowe i elastynowe.
Przydatki skóry
Przydatkami skóry nazywamy głębokie wpuklenia do skóry właściwej. Wśród nich wyróżniamy gruczoły potowe, gruczoły łojowe i mieszki włosowe.
Tkanka podskórna
Poza kolagenem i żelem proteoglikanowym zawiera ona komórki tłuszczowe – adipocyty, w formie zrazików (ryc. 1), które gromadzą triglicerydy. Otoczone są one tkanką łączną. Między zrazikami znajdują się gruczoły potowe i łojowe oraz opuszki mieszków włosowych.
Unaczynienie skóry
W skórze istnieje unaczynienie tętniczo-żylne i unaczynienie limfatyczne. Układ naczyniowy skóry składa się z tętnic i żył, które tworzą dwa sploty: brodawkowy głęboki, na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej, a także brodawkowy powierzchowny, zlokalizowany bliżej naskórka (ryc. 1). Osobne sploty oplatają przydatki skóry, tj. gruczoły potowe i łojowe oraz mieszki włosowe.
Żylne naczynia włosowate zapewniają dotlenienie i odżywienie różnych warstw komórkowych skóry właściwej oraz odgrywają podstawową rolę w termoregulacji. Natomiast naczynia limfatyczne pełnią zadanie usuwania wielkocząsteczkowych metabolitów, z którymi nie jest w stanie poradzić sobie układ krwionośny.
Należy dodać, że naskórek nie jest ukrwiony. Jego odżywianie następuje ze skóry właściwej na drodze dyfuzji.
Unerwienie skóry

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Ożarowski A. Wspomaganie regeneracji skóry za pomocą doustnych wyciągów roślinnych. Post Fitoter 2002; (3-4):45-9.
2. Martini M-C. Kosmetologia i farmakologia skóry. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2007; 37-58.
3. Jabłońska S, Chorzelski T. Choroby skóry. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2001; 15-28.
4. Nowicka D. Dermatologia. Górnicki Wyd Med, Wrocław 2001; 1-7.
5. Salyers AA, Whitt DD. Mikrobiologia. Różnorodność, chorobotwórczość, środowiska. Wyd Nauk PWN, Warszawa 2003; 226-7.
6. Noszczyk N. Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Wyd Lek PZWL, Warszawa 2012; 3-14.
7. Grono M, Mrozowska M, Salczyńska A i wsp. Wstęp do kosmetyki. Wyd Nowa Era, Warszawa 2016; 118-41.
otrzymano: 2018-12-11
zaakceptowano do druku: 2019-01-05

Adres do korespondencji:
*prof. dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich
ul. Wojska Polskiego 71B 1, 60-630 Poznań
tel.: +48 (61) 845-58-67
e-mail: bogdan.kedzia@iwnirz.pl

Postępy Fitoterapii 1/2019
Strona internetowa czasopisma Postępy Fitoterapii