*Sylwia Majewska-Beśka, Joanna Szczepańska
Wpływ różnych metod modyfikacji powierzchni zębiny zębów mlecznych na adhezję materiałów światłoutwardzalnych – na podstawie piśmiennictwa
The influence of different methods of deciduous teeth dentin surface modification on the adhesion of light-curing materials – on the basis of the literature
Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska
Streszczenie
Połączenie materiałów stomatologicznych z powierzchnią zębiny, zwłaszcza zdemineralizowanej, nadal stanowi wyzwanie dla współczesnej stomatologii. Adhezja wypełnienia z tkankami zębów mlecznych jest trudniejsza niż z zębami stałymi ze względu na słabsze zmineralizowanie szkliwa i zębiny międzykanalikowej oraz szersze kanaliki zębinowe. Na wartość siły połączenia materiałów stomatologicznych do powierzchni zębów wpływa m.in.: rozwinięcie powierzchni, głębokość ubytku i związany z nią stopień mineralizacji podłoża, ilość składników organicznych i wody oraz liczba i szerokość kanalików zębinowych. Jakość połączenia tkanek zęba z materiałami stomatologicznymi determinuje również sposób modyfikacji podłoża, np. opracowanie tradycyjne wiertłami czy abrazyjne oraz rodzaj zastosowanego systemu adhezyjnego, typu „wytraw i spłucz” czy samotrawiącego. Ważny jest także dobór materiału wytwarzającego optymalny w danych warunkach typ połączenia z powierzchnią zęba – mikroretencyjne lub adhezja chemiczna.
Celem pracy była analiza wpływu różnych metod modyfikacji powierzchni zębiny zębów mlecznych na adhezję materiałów światłoutwardzalnych w badaniach doświadczalnych na podstawie piśmiennictwa. Temat adhezji materiałów światłoutwardzalnych do powierzchni zębiny zębów mlecznych jest nadal aktualny i wart dalszego zgłębiania.
Systemy samotrawiące są dobrym rozwiązaniem w przypadku wypełniania ubytków próchnicowych w zębach mlecznych ze względu na mniej agresywne działanie demineralizujące zębinę niż kwas fosforowy.
Zdemineralizowana powierzchnia jest trudnym substratem dla systemów adhezyjnych, szczególnie zębów mlecznych, w związku z czym istnieje potrzeba wypracowania procedur poprawiających jakość utrzymania materiałów światłoutwardzalnych w tych zębach. Jednym ze sposobów może być wykorzystanie metody abrazyjnej – mechaniczne rozwinięcie powierzchni w połączeniu z modyfikacją chemiczną – aplikacją systemów samotrawiących.
Summary
Bonding dental materials to dentinal surface, demineralised in particular, still poses a challenge for contemporary dentistry. Adhesion of filling materials to primary tooth tissue poses a greater difficulty compared to permanent teeth due to poorer enamel and intertubular dentin mineralisation and wider dentinal tubules. The bonding strength of dental materials to tooth surfaces depends on, among other things, surface development, the depth of cavity, as well as the associated degree of tissue mineralisation, the content of organic components and water, as well as the number and width of dentinal tubules. The quality of bonding of dental materials to dental tissues is also determined by the mode of substrate preparation, e.g. conventional drilling or air abrasion, and the type of adhesive system used - etch and rinse or self-etch approach. The choice of material that will ensure optimal bonding to the tooth surface under given conditions, i.e. microretention or chemical adhesion, is also important. The aim of the paper was to assess the effects of different methods for primary tooth dentinal surface modification on the adhesion of light-cured materials in experimental studies, based on literature data. The subject of adhesion of light-curing materials to the dentinal surfaces in primary teeth is current and worth further exploration. Self-etching systems are a good solution for filling carious cavities in primary teeth due to less aggressive demineralising effects on dentin compared to phosphoric acid. Demineralised surface is a difficult substrate for adhesive materials, especially in primary teeth; therefore, there is a need for procedures that will improve the retention of light-cured materials in these teeth. The use of air abrasion – mechanical development of the surface combined with chemical modification using self-etching systems may be one of solutions.
Wstęp
Pomimo postępów technologicznych, upowszechnienia materiałów adhezyjnych oraz koncepcji stomatologii minimalnie inwazyjnej próchnica zębów mlecznych oraz leczenie jej powikłań nadal stanowią główny problem stomatologii dziecięcej. Coraz większe uznanie stomatologów zdobywają metody alternatywne, np. abrazyjne opracowanie ubytków. Jednak tradycyjne – mechaniczne opracowanie z wykorzystaniem wierteł i chłodzenia wodnego nie wyklucza również oszczędnej preparacji tkanek (1).
W praktyce klinicznej często konieczne jest połączenie materiału z zębiną zmienioną przez proces próchnicowy lub przez stosowane leki, która różni się od zdrowej tkanki pod względem chemicznym, morfologicznym oraz fizjologicznym. Pod wpływem bodźców patologicznych, takich jak: próchnica, abrazja czy atrycja, powstaje zębina reparacyjna, trzeciorzędowa, nadmiernie zmineralizowana. Tkanka ta ma nieregularną budowę, jest wytwarzana przez komórki podobne do odontoblastów. Taka warstwa zabezpiecza miazgę przed szkodliwym działaniem ogniska próchnicowego, np. przed produktami metabolizmu bakteryjnego, ale stanowi również blokadę dla żywicy systemów łączących (2-4).
Zawartość składników organicznych oraz wody w aktywnej zmianie próchnicowej jest większa niż w zdrowej tkance. Woda wpływa negatywnie na przyleganie materiałów adhezyjnych, ponieważ obniża energię powierzchni zębiny, co oddziałuje na zmniejszenie powinowactwa do materiałów adhezyjnych. Im ubytek jest głębszy, tym większa średnica kanalików zębinowych, mniejsza powierzchnia oraz słabiej zmineralizowana zębina międzykanalikowa, a także większe ryzyko przesączania płynów z miazgi. W badaniach Nakajima i wsp. (5) grubość warstwy zdemineralizowanej w zdrowej zębinie wyniosła 3,5 μm, w próchnicowo zmienionej – 7 μm. Oliveira i wsp. (6) zwracają uwagę na nieefektywne usunięcie warstwy mazistej z zębiny próchnicowej nawet po wytrawieniu, prawdopodobnie z powodu trudności w rozpuszczaniu związków organicznych przez kwas fosforowy.
Budowa zębiny
Zębina stanowi część kompleksu miazgowo-zębinowego, który ma zdolność odpowiedzi na czynniki drażniące miazgę. W badaniach Angker i wsp. (7) zdrowa zębina zębów mlecznych zawierała wagowo 59,3% ± 5,5% substancji zmineralizowanej, im bliżej miazgi zawartość związków nieorganicznych zmniejszała się do 41,82% ± 6,74%. W przypadku zmiany próchnicowej zawartość związków mineralnych również zmniejsza się w kierunku miazgi, Angker i wsp. (8) zaobserwowali spadek zawartości minerałów z 68 do 3,8% wagowo. Głównym związkiem nieorganicznym zębiny jest hydroksyapatyt, jego kryształy mogą zawierać 4-5% węgla, co przyczynia się do słabszej mineralizacji zębiny niż szkliwa (3). Jak podają Hołubowicz i wsp. (9), rozmiar kryształu apatytu zębiny wynosi około 35 x 10 x 100 [nm]. Również pryzmaty są mniejsze w porównaniu ze szkliwnymi. Podstawowym składnikiem organicznym zębiny jest kolagen typu I, który stanowi około 90% składników organicznych, a jego włókna rozmieszczone są w zębinie międzykanalikowej (9).
Ze względu na cieńszą warstwę i mniejszą mineralizację zębina zębów mlecznych jest bardziej podatna na utratę minerałów niż w przypadku zębów stałych. Proces próchnicowy oraz zbyt agresywne wytrawianie powodują ich dodatkową utratę, co może negatywnie wpływać na siłę wiązania z materiałami stomatologicznymi (10-12).
Laboratoryjne metody badań zębiny
Dotychczas najlepszym sposobem oceny różnych metod przygotowania powierzchni tkanek zęba czy właściwości materiałów są badania laboratoryjne. Trudności w porównaniu wyników badań wynikają z różnych protokołów opracowania ubytków oraz z różnego doboru substratów przez badaczy. W przypadku zębów ludzkich stosowane związki chemiczne do sporządzenia próbek mogą modyfikować powierzchnię w sposób nieosiągalny w warunkach jamy ustnej. Co istotne, badania laboratoryjne są zwykle przeprowadzane na zdrowych zębach bez oznak próchnicy, jednak w warunkach klinicznych często wymagana jest adhezja do powierzchni zmienionych przez proces próchnicowy (13). Wang i wsp. (14) zwracają uwagę, że czynności przygotowawcze, takie jak polerowanie oraz działanie substancji chemicznych, mogą modyfikować powierzchnię zębiny i zmniejszać jej podatność na wytrawianie kwasem oraz prowadzić do błędnych wniosków co do jakości wytworzonych połączeń. Ponadto próbki materiału w badaniach in vitro pozyskane są z zębiny o różnej głębokości. Wpływa to na jej przepuszczalność dla substancji ze względu na różny poziom przebiegu oraz szerokości kanalików zębinowych. Wiek badanych zębów ma istotne znaczenie dla oceny adhezji, niedojrzałe zęby mają szersze kanaliki zębinowe, są też słabiej zmineralizowane niż zęby dojrzałe (15, 16).
Badania sprawdzające trwałość połączenia materiału wypełniającego z zębiną czy szkliwem, np. próby zrywania/ścinania, przeprowadzane są na wystandaryzowanych próbkach o jednolitej powierzchni. Przytwierdzone wypełnienie jest określonej wysokości i szerokości, a połączenie obu struktur ma miejsce w jednej płaszczyźnie. Warunki laboratoryjne, choć niedoskonale symulujące warunki naturalne, są istotne dla analizy właściwości materiałów oraz przygotowania protokołów dla zastosowania danej technologii w etapie klinicznym. Badania mikroskopowe pozwalają lepiej zrozumieć specyfikę połączenia materiałów stomatologicznych z tkankami zębów.
Opracowanie tkanek twardych zęba
Szeroki wybór wierteł stalowych, diamentowych, węglików spiekanych o różnym kształcie i wielkości powierzchni tnącej czy grubości nasypu umożliwia oszczędne opracowanie twardych tkanek zęba. Uformowanie ubytku opracowanego wiertłem zależy od jego kształtu i struktury części pracującej. Makroskopowo jest on regularny, możliwy do zaplanowania i określenia. Kąty wewnętrzne ubytku są wyraźnie zaznaczone, podobnie jak przejście ściany ubytku w powierzchnię zęba. Niektórzy autorzy, m.in. Antunes i wsp. (17), zwracają uwagę, że ostry kąt między wewnętrzną ścianą ubytku a powierzchnią zęba może generować naprężenia w materiale światłoutwardzalnym i pogarszać jego przyleganie (17, 18). Nacisk na tkanki i generowane wibracje mogą powodować powstawanie mikroszczelin i pęknięć opracowywanej powierzchni oraz nadwrażliwość pozabiegową.
U podstawy adhezji materiałów stomatologicznych leży odpowiednie przygotowanie podłoża, co w przypadku szkliwa oznacza rozwinięcie powierzchni potrzebnej do wytworzenia mikroretencji. Powszechnie stosowaną metodą kondycjonowania szkliwa jest jego wytrawianie 37% kwasem fosforowym przez 15 sekund (19-22).
Aplikowanie kwasu na powierzchnię zębiny ma na celu:
– rozpuszczenie warstwy mazistej – oczyszczenie powierzchni,
– rozpuszczenie zalegających w kanalikach czopów rozmazu – stworzenie miejsca dla systemu łączącego, sprzyjające mechanicznemu utrzymaniu wypełnienia,
– odsłonięcie sieci włókien kolagenowych, warunkujące chemiczne połączenie systemu łączącego z siecią włókien oraz z hydroksyapatytem zębiny.
Abrazyjne opracowanie tkanek zęba
Abrazyjne opracowanie z wykorzystaniem tlenku glinu jest postrzegane jako metoda minimalnie inwazyjna, jednak ze względu na dużą twardość tlenku glinu – 9 w skali Mohsa, nie jest selektywna wobec zdrowych tkanek. Dotychczas nie wprowadzono jednolitego standardu pracy piaskarką abrazyjną, a na szybkość i skuteczność techniki abrazyjnej mają wpływ rodzaj opracowywanej powierzchni oraz ustawienia parametrów piaskarki (23). Dostępne piśmiennictwo przedstawia głównie wyniki badań doświadczalnych z zastosowaniem różnych substratów – zęby stałe, mlecze czy zwierzęce. Odmienne są również parametry i ustawienia piaskarek, takie jak: ciśnienie powietrza i wody, wykorzystanie płaszcza wodnego, czas opracowywania, wielkość i rodzaj ścierniwa, rodzaj dyszy, średnica jej otworu wylotowego oraz odległość od preparowanej powierzchni czy ilość zużywanego proszku na minutę (2, 24, 25).
Powszechnie stosowane metody opracowania ubytków powodują powstanie warstwy mazistej na powierzchni zębiny zębów stałych i mlecznych. W przypadku zastosowania metody abrazyjnej warstwa ta jest luźniej związana z podłożem niż po opracowaniu wiertłami, zawiera również cząsteczki ścierniwa (17, 26). Warstwa zanieczyszczeń może mieć grubość od 0,9 do 2,6 mm, nie daje się usunąć strumieniem wody, zalega na powierzchni i blokuje zagłębienia, uniemożliwiając penetrację systemów łączących (4).
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Jefferies SR: Abrazyjne wykańczanie i polerowanie w stomatologii odtwórczej: współczesny stan wiedzy. Stomatologia Estetyczna 2012; 8(2): 146-157.
2. Wang Z, Jiang T, Sauro S et al.: Dentine remineralization induced by two bioactive glasses developed for air abrasion purposes. J Dent 2011; 39(11): 746-756.
3. Marshall G Jr, Marshall S, Kinneyt J, Balooch M: The dentin substrate: structure and properties related to bonding. J Dent 1997; 25: 441-458.
4. Perdigão J: Dentin bonding – variables related to the clinical situation and the substrate treatment. Dent Mater 2010; 26(2): 24-37.
5. Nakajima M, Kunawarote S, Prasansuttiporn T, Tagami J: Bonding to caries-affected dentin. Japanese Dent Sci Rev 2011; 47: 102-114.
6. Oliveira AC, Lima LM, Pizzolitto AC, Santos?Pinto L: Evaluation of the smear layer and hybrid layer in noncarious and carious dentin prepared by air abrasion system and diamond tips. Microsc Res Tech 2010; 73(6): 597-605.
7. Angker L, Nockolds C, Swain MV, Kilpatrick N: Quantitative analysis of the mineral content of sound and carious primary dentine using BSE imaging. Arch Oral Biol 2004; 49(2): 99-107.
8. Angker L, Nockolds C, Swain MV, Kilpatrick N: Correlating the mechanical properties to the mineral content of carious dentine – a comparative study using an ultra-micro indentation system (UMIS) and SEM-BSE signals. Arch Oral Biol 2004; 49(5): 369-378.
9. Hołubowicz R, Porębska A, Poznar M et al.: Biomineralizacja – kontrolowana przez białka precyzja kształtu, struktury i właściwości. Postępy Biochemii 2005; 61(4): 364-380.
10. Osorio R, Aguilera F, Otero P et al.: Primary dentin etching time, bond strength and ultra-structure characterization of dentin surfaces. J Dent 2010; 38(3): 222-231.
11. Scholtanus JD, Purwantab K, Doganb N et al.: Microtensile bond strength of three simplified adhesive systems to caries-affected dentin. J Adhes Dent 2010; 12: 273-278.
12. Pimenta RA, de Sousa Resende Penido C, de Almeida Cruz R, Bento Alves J: Morphology of the dentin on primary molars after the application of phosphoric acid under different conditions. Braz Oral Res 2010; 24(3): 323-328.
13. Alves FB, Lenzi TL, Reis A et al.: Bonding of simplified adhesive systems to caries-affected dentin of primary teeth. J Adhes Dent 2013; 15(5): 439-445.
14. Wang Y, Spencer P, Hager C, Bohaty B: Comparison of interfacial characteristics of adhesive bonding to superficial versus deep dentine using SEM and staining techniques. J Dent 2006; 34(1): 26-34.
15. Oliveira GC, Oliveira GM, Ritter A et al.: Influence of tooth age and etching time on the microtensile bond strengths of adhesive systems to dentin. J Adhes Dent 2012; 14: 229-234.
16. Olek A, Cynkier J: Metody oceny połączenia materiałów złożonych z tkankami zęba – przegląd piśmiennictwa. Dent Med Probl 2011; 48(1): 86-96.
17. Antunes LA, Pedro RL, Vieira ÁS, Maia LC: Effectiveness of high speed instrument and air abrasion on different dental substrates. Braz Oral Res 2008; 22(3): 235-241.
18. Di Nicoló R, Shintome LK, Myaki SI, Nagayassu MP: Bond strength of resin modified glassionomer cement to primary dentin after cutting with different bur types and dentin conditioning. J Appl Oral Sci 2007; 15(5): 459-464.
19. Gregoire G, Ahmed Y: Evaluation of the enamel etching capacity of six contemporary self-etching adhesives. J Dent 2007; 35(5): 388-397.
20. Leite FR, Capote TS, Zuanon AC: Application of the total etching technique or self-etching primers on primary teeth after air abrasion. Braz Oral Res 2005; 19(3): 198-202.
21. Yazici AR, Celik C, Özgünaltay G, Dayangaç B: Bond strength of different adhesive systems to dental hard tissues. Oper Dent 2007; 32(2): 166-172.
22. Pires PT, Ferreira JC, Oliveira SA et al.: Shear bond strength and SEM morphology evaluation of different dental adhesives to enamel prepared with ER: YAG laser. Contemp Clin Dent 2013; 4(1): 20-26.
23. Murdoch-Kinch CA, Mclean ME: Minimally invasive dentistry. J Am Dent Assoc 2003; 134(1): 87-95.
24. Jingarwar MM, Bajwa NK, Pathak A: Minimal Intervention Dentistry – A New Frontier in Clinical Dentistry. J Clin Diagn Res 2014; 8(7): ZE04-ZE08.
25. Banerjee A, Thompson ID, Watson TF: Minimally invasive caries removal using bio-active glass air-abrasion. J Dent 2011; 39(1): 2-7.
26. Antunes LA, Vieira AS, Santos MP, Maia LC: Influence of kinetic cavity preparation devices on dental topography: an in vitro study. J Contemp Dent Pract 2008; 9(2): 146-154.
27. Organa J, Opalko K: Abrazja w stomatologii. Praktyczne kompendium. Czelej, Lublin 2013.
28. Kumar U, Dharmani CK, Singh S et al.: Effect of Air Abrasion Preconditioning on Microleakage in Class V Restorations Under Cyclic Loading: An In-vitro Study. J Clin Diagn Res 2014; 85: 29-32.
29. Hegde V, Khatavkar R: A new dimension to conservative dentistry: Air abrasion. J Conserv Dent 2010; 13(1): 4-8.
30. Sengun A, Orucoglu H, Ipekdal I, Ozer F: Adhesion of two bonding systems to air-abraded or bur-abraded human enamel surfaces. Eur J Dent 2008; 2(3): 167-175.
31. Chinelatti MA, Corona SA, Borsatto MC et al.: Analysis of surfaces and adhesive interfaces of enamel and dentin after different treatments. J Mater Sci Mater Med 2007; 18(7): 1465-1470.
32. Chinelatti MA, do Amaral TH, Borsatto MC et al.: Adhesive interfaces of enamel and dentin prepared by air-abrasion at different distances. Appl Surf Sci 2007; 253(11): 4866-4871.
33. Freeman R, Varanasi S, Meyers IA, Symons AL: Effect of air abrasion and thermocycling on resin adaptation and shear bond strength to dentin for an etch-and-rinse and self-etch resin adhesive. Dent Mater J 2012; 31: 180-188.
34. Onisor I, Bouillaguet S, Krejci I. Influence of Different Surface Treatments on Marginal Adaptation in Enamel and Dentin. J Adhes Dent. 2007;9(3):297-303
35. Zanchi C, Pereira D’Avila O, Rodrigues S Jr et al.: Effect of additional acid etching on bond strength and structural reliability of adhesive systems applied to caries-affected dentin. J Adhes Dent 2010; 12(2): 109-115.
36. Kaaden C, Schmalz G, Powers J: Morphological characterization of the resin-dentin interface in primary teeth. Clin Oral Invest 2003; 7: 235-240.
37. Lenzi T, Braga MM, Raggio DP: Shortening the etching time for etch-and-rinse adhesives increases the bond stability to simulated caries-affected primary dentin. J Adhes Dent 2014; 16(3): 235-241.
38. Aminabadi NA, Najafpour E, Erfanparast L et al.: Class III Restoration of Anterior Primary Teeth: In Vitro Retention Comparison of Conventional, Modified and Air-abrasion Treated Preparations. J Dent Res Dent Clin Dent Prospect 2014; 8(2): 89-94.
39. Nejad SJ, Razavi M, Birang R, Atefat M: In vitro study of microleakage of different techniques of surface preparation used in pits and fissures. Indian J Dent Res 2012; 23(2): 247-250.
40. Nör JE, Feigal RJ, Dennison JB, Edwards CA: Dentin bonding: SEM comparison of the resin-dentin interface in primary and permanent teeth. J Dent Res 1996; 75(6): 1396-1403.
41. Bolaños-Carmona V, González-López S, Briones-Luján T et al.: Effects of etching time of primary dentin on interface morphology and microtensile bond strength. Dent Mater 2006; 22(12): 1121-1129.
42. Wei S, Sadr A, Shimada Y, Tagami J: Effect of Caries-affected Dentin Hardness on the hear Bond Strength of Current Adhesives. J Adhes Dent 2008; 10(6): 431-440.
43. Sardella TN, Alves de Castro F, Sanabe M, Hebling J: Shortening of primary dentin etching time and its implication on bond strength. J Dent 2005; 33(5): 355-362.
44. Mithiborwala S, Chaugule V, Munshi AK, Patil V: A comparison of the resin tag penetration of the total etch and the self-etch dentin bonding systems in the primary teeth: An in vitro study. Contemp Clin Dent 2012; 3(2): 158-163.
45. Sokołowski G, Pacyk A, Łapińska B et al.: Wpływ samotrawiących systemów wiążących na połączenie cementów samo adhezyjnych z zębiną. Protet Stomatol 2014; 64(3): 186-194.
46. Van Meerbeek B, De Munck J, Yoshida Y et al.: Adhesion to enamel and dentin: current status and future challenges. Oper Dent 2003; 28(3): 215-235.
47. Yazici AR, Karaman E, Ertan A et al.: Effect of different pre-treatment methods on dentin bond strength of a one-step self-etch adhesive. J Contemp Dent Pract 2009; 10(1): 41-48.
48. Erickson RL, Barkmeier WW, Kimmes NS: Bond strength of self-etch adhesives to pre-etched enamel. Dent Mater 2009; 25(10): 1187-1194.
49. Majewska-Beśka S, Szczepańska J: Badanie wytrzymałości połączenia materiału kompomerowego z powierzchnią zębiny zębów mlecznych po opracowaniu metodą abrazyjną i tradycyjną – badania doświadczalne. Nowa Stomatol 2015; 1: 17-22.
50. Courson F, Boutern D, Ruse N, Degrange M: Bond strengths of nine current dentine adhesive systems to primary and permanent teeth. J Oral Rehabil 2005; 32(4): 296-303.
51. Krämer N, Frankenberger R: Compomers in restorative therapy of children: a literature review. Int J Paediatr Dent 2007; 17(1): 2-9.
52. Penmetsa RK, Sri Rekha A, Poppuri KC et al.: An In vitro Evaluation of Antibacterial Properties of Self Etching Dental Adhesive Systems. J Clin Diagn Res 2014; 8(7): 1-5.
53. Nakaoki Y, Sasakawa W, Horiuchi S et al.: Effect of double-application of all-in-one adhesives on dentin bonding. J Dent 2005; 33(9): 765-772.
54. Kimmes NS, Barkmeier WW, Erickson RL, Latta MA: Adhesive bond strengths to enamel and dentin using recommended and extended treatment times. Oper Dent 2010; 35(1): 112-119.
55. Naughton WT, Latta MA: Bond strength of composite to dentin using self-etching adhesive systems. Quintessence Int 2005; 36(4): 259-262.
56. Ramesh KKR, Shanta Sundari K, Venkatesan A, Chandrasekar S: Depth of resin penetration into enamel with 3 types of enamel conditioning methods: A confocal microscopic study. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2011; 140(4): 479-485.
57. Glasspoole EA, Robert L, Erickson RL, Davidson CL: Effect of enamel pretreatments on bond strength of compomer. Dent Mater 2001; 17(5): 402-408.
58. Jodkowska E, Karaś J: Porównanie wytrzymałości na ścinanie wiązania szkliwa i zębiny z kompomerami. Dent Med Probl 2010; 47(4): 435-440.
