Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Postępy Nauk Medycznych 4/2019, s. 155-164 | DOI: 10.25121/PNM.2019.32.4.155
Przemyslaw Zuratynski1, *Daniel Slezak1, Kamil Krzyzanowski1, Rafal Szczepanski1, Sylwia Jaltuszewska2
Państwowy System Ratownictwa Medycznego w Polsce
State Medical Emergency System in Poland
1Emergency Medical Rescue Laboratory, Department of Emergency, Faculty of Health Sciences, Medical University of Gdansk, Poland
2Department of Medical Rescue, Institute of Health Sciences, Pomeranian Academy in Slupsk, Poland
Streszczenie
Pierwsze pogotowie ratunkowe w Polsce powstało w 1891 roku w Krakowie. Wiele wskazówek oraz pomocy odnośnie powstania pogotowia udzielili organizatorzy pierwszego w Europie pogotowia (pogotowia wiedeńskiego istniejącego od 1883 r.). Od stycznia 2007 roku obowiązującym aktem prawnym jest Ustawa z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Celem ustawy jest wprowadzenie funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego, zarówno poprzez wysoki poziom udzielania świadczeń zdrowotnych opierających się na obowiązujących standardach państw zachodnich, jak i zapewnienie żądanych rozwiązań w obszarze powiadamiania o stanach nagłych. System Państwowe Ratownictwo Medyczne powstał, by zapewnić pomoc każdej potrzebującej osobie, która znajduje się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Dysponent jednostki systemu PRM musi zapewnić gotowość ludzi, zasobów i jednostek organizacyjnych. Jednostkami systemu PRM udzielającymi świadczenia wyłącznie w razie stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego są zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego oraz szpitalne oddziały ratunkowe.
Summary
The first ambulance service in Poland was established in 1891 in Cracow. Many tips and assistance concerning the creation of the ambulance were provided by the organisers of the first ambulance in Europe (the Vienna ambulance in 1883). Since January 2007, the Act of 8 September 2006 on the National Medical Rescue Service has been a binding legal act. The aim of the Act is to introduce the functioning of the emergency medical system, both through a high level of health services based on the standards of Western countries and providing the required solutions in the area of emergency notification. The State Medical Rescue System was established to provide assistance to any person in need who is in a state of health emergency. The owner of the PRM system unit must ensure the readiness of people, resources and organizational units. The units of the PRM system providing services only in case of an emergency are: medical rescue teams, including airborne medical rescue teams and hospital emergency departments.



Wstęp
Obowiązkiem administracji publicznej jest posiadanie adekwatnych do każdego rodzaju zagrożenia rozwiązań systemowych. Nagłe zachorowania i urazy towarzyszyły człowiekowi zawsze i każdego dnia poszukiwano sposobów, by im zapobiec. Najważniejszym zadaniem państwa jest podejmowanie działań medycznych wobec osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, natomiast głównym podmiotem odpowiadającym za pomoc przedszpitalną stał się system Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM) (1). Opóźniona pomoc w ciężkim stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego nie daje praktycznie szans na przeżycie. Bezpieczny transport pod opieką wykwalifikowanego personelu zapewnia utrzymanie i stabilizację podstawowych funkcji życiowych wraz z wdrożeniem odpowiednich medycznych czynności ratunkowych. Miejscem docelowym dalszego udzielania pomocy, a zarazem jednostką systemu PRM jest szpitalny oddział ratunkowy (SOR).
Dzieje ratownictwa medycznego w Polsce
Pierwsze pogotowie ratunkowe w Polsce powstało w 1891 roku w Krakowie. Wiele wskazówek oraz pomocy odnośnie powstania pogotowia udzielili organizatorzy pierwszego w Europie pogotowia (pogotowia wiedeńskiego istniejącego od 1883 r.). Pogotowie ratunkowe znajdowało się w budynku Straży Pożarnej, gdzie w przyznanym lokalu mieściły się ambulatorium, poczekalnia oraz pomieszczenie dla studentów wyższych lat Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe posiadało jedną karetkę sanitarną zaprzęgniętą w dwa konie z pięcioma sztukami noszy. Symbolem Towarzystwa był biały krzyż na niebieskim tle. Od 1904 roku zostały wprowadzone pierwsze płatne dyżury dla ochotników, jednak dopiero w 1911 roku zostali tym objęci także lekarze. W 1908 roku pogotowie posiadało już cztery karetki konne, fotel składany, siedem kuferków wypadkowych oraz cztery pary noszy. Krakowskie Ochotnicze Towarzystwo Ratunkowe zakończyło swoją działalność w 1950 roku, natomiast kilka miesięcy później osiedliło się w Domu Zdrowia, w którym pozostało do 1977 roku. Następnie pogotowie ratunkowe znów zmieniło swoją lokalizację, lecz w końcu do własnego budynku, gdzie funkcjonuje do dnia dzisiejszego (2). Wkrótce po powstaniu krakowskiej jednostki pogotowia ratunkowego utworzono także stacje pogotowia ratunkowego we Lwowie (1893 r.), w Warszawie (1897 r.), Łodzi (1899 r.), Lublinie (1917 r.) oraz w Poznaniu (1928 r.). Instytucje te były samodzielne, posiadały osobowość prawną, finansowano je ze składek społecznych, opłat ubezpieczalni społecznej, darowizn, własnych środków oraz dotacji miejskich. Zapewniały całodobową oraz bezpłatną pomoc we wszystkich nagłych zdarzeniach (3). W 1919 roku utworzono Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża (PTCK). Jego członkowie udzielali pomocy rannym w wyniku wojny, prowadzili wiele zakładów leczniczych, a także stacje pogotowia ratunkowego. Zakładano również drużyny ratownicze, prowadzono szkolenia sanitarne oraz poszukiwania osób zaginionych. W latach 1948-1951 infrastrukturę opieki zdrowotnej (30 szpitali, 280 przychodni zdrowia oraz 177 stacji pogotowia ratunkowego) od Polskiego Czerwonego Krzyża przejął rząd i przekazał pod zarząd Ministerstwa Zdrowia. Władze administracyjne podzieliły stacje pogotowia ratunkowego na: miejskie, powiatowe i wojewódzkie, w których działały zespoły wyjazdowe, a także stacjonarne ambulatoria. W 1951 roku Minister Zdrowia wydał pierwszy po wojnie dokument, w którym określono zasady działania transportu sanitarnego. Po reformie administracyjnej kraju w 1976 roku utworzono nową instrukcję dotyczącą ramowej organizacji Wojewódzkich Kolumn Transportu Sanitarnego (WKTS). W każdym województwie powołano jednostki, jako samodzielne jednostki budżetowe, podlegające właściwemu wojewodzie. W latach 1990-1999 WKTS nadal były jednostkami organizacyjnymi o charakterze budżetowym i zasięgu wojewódzkim. Zapewniały one realizację potrzeb transportowych dla całej służby zdrowia. Budżet był określony na dany rok według ustawy budżetowej, a w ramach tych środków wykonywano zadania transportowe. W 1992 roku Ministerstwo Zdrowia zakupiło 80 nowoczesnych ambulansów, które nieodpłatnie przekazano do WKTS w poszczególnych województwach. Od tego czasu można było prowadzić czynności ratunkowe w momencie przewożenia poszkodowanego do szpitala. W latach 1989-1999, w związku z brakiem uregulowań prawnych, a także określonej ilości środków finansowych, funkcjonowanie tych jednostek pozostawiało wiele do życzenia. Można stwierdzić, iż w tych latach w Polsce nie było systemu ratownictwa medycznego gwarantującego udzielanie specjalistycznej pomocy, niezbędnej do ratowania życia i zdrowia obywateli (2). Proces powstawania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego odbywał się wieloetapowo. Koncepcja obecnego systemu pochodzi z lat 90. XX wieku. Polska, wzorując się na doświadczeniach innych państw, podejmowała kolejne inicjatywy, które miały na celu utworzyć w pełni nowoczesny i zintegrowany system PRM. W 1999 roku został wprowadzony w życie program polityki zdrowotnej „Zintegrowane Ratownictwo Medyczne”, zaplanowany na lata 1999-2003. Najważniejszym celem programu było zarówno przygotowanie wykwalifikowanego personelu medycznego, jak i infrastruktury, a także opracowanie procedur dla właściwego funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego na terenie całego kraju. W 2001 roku program podzielono na 6 pakietów zadaniowych, w których główne ogniwa to stworzenie m.in. centrów powiadomienia ratunkowego (CPR), szpitalnych oddziałów ratunkowych czy też sieci ambulansów ratunkowych (2). Ogromnym przełomem w tworzeniu systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego stała się uchwalona 25 lipca 2001 roku pierwsza ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym, pomimo tego, iż uregulowała wiele kwestii tylko pobieżnie (4). Ustawa zapoczątkowała nową erę w rozwoju ratownictwa medycznego w Polsce. Jednak jej dysfunkcjonalność sprawiła podjęcie prac nad nowymi rozwiązaniami. Prace nad nowelizacją trwały do 6 września 2006 roku, natomiast 12 października prezydent RP podpisał Ustawę o ratownictwie medycznym (3). Według obowiązującej Ustawy z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym (5) w skład tego systemu wchodzą: zespoły ratownictwa medycznego (ZRM) – wykorzystujące drogę lądową (ambulanse), powietrzną (Lotnicze Pogotowie Ratunkowe – LPR/ HEMS) oraz wodną, a także szpitalne oddziały ratunkowe. Ambulanse obsługują specjalnie wyszkolone zespoły ratownicze, które stanowią część zintegrowanego systemu ratującego życie ludzi (6). Ratownictwo medyczne w Polsce na przestrzeni lat podlegało dynamicznym zmianom. Na początku nie było tak wykwalifikowanego personelu oraz sprzętu jak obecnie, dlatego wskaźnik śmiertelności wśród osób, którym w ramach systemu udzielona została pomoc, był znacznie wyższy.
Akty Prawne Państwowego Ratownictwa Medycznego w Polsce
Od stycznia 2007 roku obowiązującym aktem prawnym jest Ustawa z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym (5). Celem ustawy jest wprowadzenie funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego zarówno poprzez wysoki poziom udzielania świadczeń zdrowotnych opierających się na obowiązujących standardach państw zachodnich, jak i zapewnienie żądanych rozwiązań w obszarze powiadamiania o stanach nagłych (3). Aktem wykonawczym do ustawy w obszarze wymagań odnoszących się do osobowego składu zespołów ratownictwa medycznego, a także wymagań dotyczących ich wyposażenia jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 sierpnia 2009 roku w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ratownictwa medycznego (7). W akcie tym opisano gwarantowane świadczenia w zakresie ratownictwa medycznego i warunki wykonywania tych świadczeń (8). Od 1 stycznia 2014 roku weszła w życie Ustawa z 22 listopada 2013 roku o systemie powiadamiania ratunkowego (9) regulująca techniczne funkcjonowanie systemu, w której zapisano oddzielenie funkcji odbierania zgłoszeń alarmowych od funkcji dysponowania zasobami ratowniczymi. Założeniem systemu jest funkcjonowanie profesjonalnych Centrów Powiadamiania Ratunkowego obsługujących wszystkie zgłoszenia alarmowe według tych samych procedur (10). Przyjęte i zakwalifikowane zgłoszenie w CPR zostało przekazane do odpowiedniej służby ratunkowej, która dzięki otrzymanej informacji zajmuje się dysponowaniem właściwych sił i środków. Bardzo dobrze wyszkolony operator numeru alarmowego w CPR powinien zebrać odpowiednie informacje związane ze zgłoszeniem, aby skrócić czas procesu udzielania pomocy (11). Kolejnym aktem prawnym, który wszedł w życie w 2014 roku jest rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 28 kwietnia 2014 roku w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadomienia ratunkowego (12). Określa ono stanowiska pracowników centrum, wymagania odnoszące się do pomieszczeń oraz wyposażenia technicznego, a w szczególności reguluje jednolity sposób obsługi powiadomienia alarmowego, w tym rozmowy z zawiadamiającym, przekazanie tego zgłoszenia do służb dysponujących, decydujących i wysyłających zasoby ratownicze (13). Przepisy prawne dotyczące systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego są regulowane przez wyżej wymienione akty prawne, dzięki którym system ten powinien funkcjonować sprawnie.
Jednostki Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego w Polsce
System Państwowe Ratownictwo Medyczne powstał, by zapewnić pomoc każdej potrzebującej osobie, która znajduje się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Dysponent jednostki systemu PRM musi zapewnić gotowość ludzi, zasobów i jednostek organizacyjnych. Jednostkami systemu PRM udzielającymi świadczenia wyłącznie w razie stanu nagłego zagrożenia zdrowotnego są zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego oraz szpitalne oddziały ratunkowe (5).
Zespół Ratownictwa Medycznego
Ustawa z 8 września 2006 roku o Państwowym Ratownictwie Medycznym pozwoliła na utworzenie w Polsce jednolitego systemu ratownictwa medycznego, posiadającego takie same standardy zarówno personalne, jak i sprzętowe. Zgodnie z art. 36 tej ustawy „Zespoły ratownictwa medycznego są wyposażone w specjalistyczny środek transportu sanitarnego, spełniający cechy techniczne i jakościowe określone w Polskich Normach przenoszących europejskie normy zharmonizowane”. Zespoły ratownictwa medycznego podzielone zostały na:

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Brongel L: Złota godzina – czas życia, czas śmierci. Wydawnictwo Medyczne, Kraków 2007.
2. Konieczny J: Ratownictwo w Polsce. Lata 1990-2010. Garmond Oficyna Wydawnicza, Poznań 2010.
3. Goniewicz M: Medycyna katastrof. Problemy organizacyjno-diagnostyczne. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa, Kielce 2012.
4. Ustawa z 25 września 2015 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, ustawy o działalności leczniczej oraz ustawy o zmianie ustawy o działalności leczniczej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 1887).
5. Ustawa z 25 lipca 2001r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. 2001, nr 113, poz. 1207).
6. Hartmann-Sobczyńska R, Ślęzak D, Żuratyński P: Zasady transportu pacjenta z obrażeniami wielonarządowymi. PWSZ, Piła 2012.
7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 28 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ratownictwa medycznego (Dz. U. 2009, nr 139, poz. 1137).
8. Szarpak Ł: Organizacja ratownictwa medycznego w Polsce. Promotor, Warszawa 2012.
9. Ustawa z 22 listopada 2013 r. o systemie powiadamiania ratunkowego (Dz. U. 2013, poz. 1635).
10. MAC: Ustawa o systemie powiadomienia ratunkowego przyjęta przez parlament; https://mac.gov.pl (data dostępu 03.2016 r.).
11. MAC: Raport NIK o budowie Systemu Powiadomienia Ratunkowego opisuje stan prac sprzed roku; https://mac.gov.pl (data dostępu 03.2016 r.).
12. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z 28 kwietnia 2014 r. w sprawie organizacji i funkcjonowania centrów powiadamiania ratunkowego (Dz. U. 2014, poz. 574).
13. MAC: Organizacja Centrów Powiadomienia Ratunkowego – rozporządzenie szefa MAC wchodzi w życie 20 maja; https://mac.gov.pl (data dostępu 04.2016 r.).
14. Zaremba M, Pietrzyk M, Gaca ML: Dwuosobowe zespoły ratownictwa medycznego – rozsądny kompromis. Na Ratunek 2012; 2.
15. Ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. 1997, nr 98, poz. 602).
16. Plan Działania Systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne dla Województwa Kuj-Pom; http://www.bip.bydgoszcz.uw.gov.pl (data dostępu 05.2016 r.).
17. Gałązkowski R: Wiosna w LPR. Na Ratunek 2011; 3.
18. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 3 listopada 2011 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego (Dz. U. 2011, nr 237, poz. 1420).
19. Ustawa z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. z 2013, poz. 757).
20. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2016 r. w sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego (Dz. U. 2016, poz. 587).
21. Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008, nr 164, poz. 1027).
otrzymano: 2019-10-16
zaakceptowano do druku: 2019-11-06

Adres do korespondencji:
*Daniel Ślęzak
Pracownia Ratownictwa Medycznego
ul. Smoluchowskiego 17, 80-210 Gdańsk
daniel.slezak@gumed.edu.pl

Postępy Nauk Medycznych 4/2019
Strona internetowa czasopisma Postępy Nauk Medycznych