*Ryszard Kaniewski, Janusz Jankowiak, Karolina Zajączek
Len i konopie w profilaktyce i lecznictwie
Flax and hemp in prevention and treatment
Zakład Hodowli i Agrotechniki Roślin Włóknistych i Energetycznych, Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
Dyrektor Instytutu: dr hab. inż. Małgorzata Zimniewska, prof. IWNiRZ
Streszczenie
Len i konopie, dwie rośliny tradycyjnie związane z cywilizacją europejską, są źródłem wielu cennych składników niezbędnych dla zdrowia. Len jest jednym z najbogatszych źródeł składników odżywczych dla człowieka. Siemię lniane zawiera związki śluzowe, białka, sterole, kwasy organiczne, enzymy, sole mineralne, nienasycone glicerydy. Najcenniejszym składnikiem nasion lnu jest olej, którego zawartość może dochodzić nawet do 40%. Olej lniany zawiera ponad 90% nienasyconych kwasów tłuszczowych (EFA), z których ponad połowa to kwasy tłuszczowe omega-3.
Natomiast liście i kwiatostany konopi zawierają fitokannabinoidy, które są odpowiedzialne za szereg właściwości biologicznych, np. działanie przeciwdepresyjne, przeciwwymiotne, przeciwbólowe, przeciwnowotworowe, przeciwdrgawkowe, przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe. W ostatnich latach temat zespołu niedoboru endokannabinoidów często pojawia się w prasie naukowej, co tłumaczy się tym, że ewolucja biologiczna nie nadąża za szybkimi zmianami stylu życia.
Summary
Flax and hemp, two plants traditionally associated with European civilization, are a source of many extremely valuable ingredients that are simply necessary for health. Flax is one of the noblest plants. It is the richest plant source of nutrients sought for by man. Linseed is extremely rich in mucous compounds, proteins, sterols, organic acids, enzymes, mineral salts, unsaturated glycerides. The most valuable component of flax seeds is oil, the content of which can reach up to 40%. The unique linseed oil contains over 90% unsaturated fatty acids (EFA), of which more than half are omega-3 fatty acids.
Hemp leaves and inflorescence contain phytocannabinoids, which are responsible for a number of biological effects, e.g. antidepressant, anti-emetic, analgesic, anti-cancer, anticonvulsant, anti-inflammatory and antiatherosclerotic activity. In recent years, the topic of endocannabinoid deficiency syndrome often appears in the professional press, which is explained by the fact that biological evolution cannot keep up with rapid lifestyle changes.
Len zwyczajny (Linum usitatissimum L.)
Jest to jedna z najbardziej wartościowych roślin. Len jest bogatym źródłem składników odżywczych (1-3). Na rycinie 1 przedstawiono widok dojrzałych torebek nasiennych lnu.
Ryc. 1. Dojrzałe torebki nasienne lnu
Siemię lniane jest wyjątkowo bogate w związki śluzowe, białka, sterole, kwasy organiczne, enzymy, sole mineralne oraz glicerydy kwasów nienasyconych, w tym linolenowego i linolowego. Najcenniejszym składnikiem nasion lnu jest olej, którego zawartość może sięgać nawet 40%.
Olej lniany zawiera ponad 90% nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), z których ponad połowa to kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Większość powszechnie spożywanych olejów roślinnych zawiera głównie wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-6. Nadmierne ich spożywanie, przy jednoczesnym niedoborze kwasów omega-3, skutkuje wieloma chorobami.
Kwasy omega-3 są aktywne biologicznie, mogą np. odbudować uszkodzenia powstałe w wyniku procesów utleniania zachodzących w komórkach mięśnia sercowego. Kwasy te są także ważnym ogniwem prawidłowych przemian cholesterolu w organizmie człowieka. Są niezbędne do prawidłowego transportu lipidów we krwi. Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie ich syntetyzować, a więc należy je dostarczać wraz z pożywieniem.
Trzeba dodać, że kwasy tłuszczowe omega-6 są również niezbędne w żywieniu człowieka, jednak pod warunkiem właściwych proporcji do omega-3. Zalecana proporcja spożycia kwasów tłuszczowych omega-6 do omega-3 w diecie powinna wynosić od 4:1 do 6:1.
Nasiona lnu zawierają do 8% substancji śluzowych, łagodzących w naturalny sposób wpływ czynników drażniących błony śluzowe przewodu pokarmowego i oddechowego, dlatego też siemię lniane polecane jest w terapii łagodzenia skutków tego typu chorób, a niekiedy także schorzeń dermatologicznych, gdzie wykorzystuje się działanie osłaniające, zmiękczające i łagodzące śluzu lnianego.
Równie ważnym składnikiem nasion lnu jest lekkostrawne i bogate w aminokwasy egzogenne białko. Znajduje się ono w siemieniu w ilości do 25%. Wskaźniki strawności białka lnu pod wpływem pepsyny i trypsyny należą do jednych z najwyższych. Są wyższe nawet od wskaźników strawności białka mleka, a uzupełnienie białka lnu białkiem mleka pozwala na uzyskanie bardzo wartościowej mieszaniny aminokwasów.
Na długiej liście bioaktywnych składników lnu znajdują się również niedawno odkryte związki chemiczne z grupy fitohormonów – hormonów roślinnych z grupy lignanów. Mimo że lignany mogą występować w wielu gatunkach roślin, to siemię lniane zawiera przeciętnie 700 razy więcej tych substancji niż inne najczęściej spożywane produkty roślinne.
Tłoczony na zimno olej lniany (ryc. 2), szczególnie olej niskolinolenowy, jest wartościowym dodatkiem do różnych potraw. Olej tłoczony jest i oczyszczany w temperaturze poniżej 50°C, co zapewnia całkowite zachowanie jego własności odżywczych oraz aromatu i smaku. Warto dodać, że działanie profilaktyczne i lecznicze mają zarówno całe nasiona lnu i wytłoczony z nich olej, jak również wytłoki (makuchy).
Ryc. 2. Tłoczony na zimno olej lniany
Len jest nie tylko cennym artykułem spożywczym, ale także jego włókna mają duże znaczenie dla człowieka. Odzież z włókien lnianych, ze względu na swoiste własności, takie jak: wysoka higroskopijność, chłodny i przyjemny chwyt, doskonała przewiewność i brak skłonności do gromadzenia ładunków elektrostatycznych na powierzchni, zapewnia wysoki komfort użytkowania oraz pozytywnie wpływa na organizm człowieka. Wyroby z włókien lnianych tworzą korzystny mikroklimat dla skóry.
Konopie siewne (Cannabis sativa L.)
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Burczyk H, Kaniewski R. Renewable resources and biotechnology for material application, materials science and technologies. Chapter 4. Efficiency of hemp essentials oil depending on sowing density and time of inflorescence harvest. Nova Science Publishers, Inc, New York 2011.
2. Kaniewski R, Banach J, Jakimcio-Turowski J. Organic chemistry, biochemistry, biotechnology and renewable resources. Vol 1. Today and Tomorrow. Hemp essential oil – production, characterization, application. Research and Development, Poznań 2012.
3. Kaniewski R, Jankowiak J, Zajączek J. Nowe możliwości wykorzystania oleju lnianego tłoczonego na zimno. Post Fitoter 2019; (3):204-7.
4. Kędzia B, Hołderna-Kędzia E, Kaniewski R i wsp. Badanie aktywności antybiotycznej krajowego olejku konopnego. Post Fitoter 2014; (3):141-3.
5. Kaniewski R, Pniewska I, Świejkowski M. Możliwości wykorzystania olejków eterycznych, ze szczególnym uwzględnieniem olejku konopnego, jako substancji aktywnych i środków konserwujących kosmetyki. Post Fitoter 2016; (2):125-9.
6. Kaniewski R, Kubacki A, Strzelczyk M i wsp. Konopie siewne (Cannabis sativa L.) – wartościowa roślina użytkowa i lecznicza. Post Fitoter 2017; (2):139-44.
7. Earleywine M. Zrozumieć marihuanę. Nowe spojrzenie na badania naukowe. Oxford University Press, Oxford 2005.
8. Wierzbiński P, Kryszkowski W, Szubert S i wsp. Potencjalne mechanizmy przeciwdepresyjne układu endokannabinoidowego. Post Psych Neurol 2010; 19(2):143-50.
9. Drobnik L. Endokannabinoidy w znieczuleniu i analgezji. Anest Ratown 2014; 8:51-61.
10. Hillig KW, Mahlberg PG. A chemotaxonomic analysis of cannabinoid variation in cannabis (Cannabaceae). Am J Botan 2004; 91(6):966-75.
11. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. 2017, poz. 783).
12. Kozłowski R, Muzyczek M. Natural fibres: properties, mechanical behavior, functionalization and applications. Nova Science Publishers Inc, New York 2017.
