Ponad 7000 publikacji medycznych!
Statystyki za 2021 rok:
odsłony: 8 805 378
Artykuły w Czytelni Medycznej o SARS-CoV-2/Covid-19

Poniżej zamieściliśmy fragment artykułu. Informacja nt. dostępu do pełnej treści artykułu
© Borgis - Nowa Stomatologia 3/2021, s. 55-72 | DOI: 10.25121/NS.2021.26.3.55
*Anna Pantelewicz, Dorota Olczak-Kowalczyk
Wykrywanie stomatologicznych i psychologicznych objawów krzywdzenia i zaniedbywania dzieci w gabinecie stomatologicznym ? przegląd systematyczny
Detection of dental and psychological symptoms of child abuse and neglect in dental office – systematic review
Department of Paediatric Dentistry, Warsaw Medical University, Warsaw
Head of Department: Professor Dorota Olczak-Kowalczyk, MD, PhD
Streszczenie
Wstęp. Przemoc domowa i jej objawy są zjawiskiem bardzo złożonym. Dzieci narażone na przemoc zgłaszające się do stomatologa prezentują objawy kliniczne i psychologiczne, które mogą pomóc w wykryciu występowania przemocy i zaniedbania.
Cel pracy. Przeszukanie literatury w poszukiwaniu oryginalnych prac badających fizyczne i psychologiczne objawy przemocy domowej oraz opisujących metody wykrywania przemocy domowej w gabinecie stomatologicznym.
Materiał i metody. Systematyczny przegląd literatury angielsko-, hiszpańsko- i polskojęzycznej, prac oryginalnych z udziałem dzieci i młodzieży opublikowanych po 2000 roku. Przeprowadzono wyszukiwanie ręczne w bazach danych: Pubmed/Medline, EBSCO, Wiley Online Library, EMBASE i biblioteki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Wyszukiwanie przeprowadzono z zastosowaniem następujących słów kluczowych: „syndrom znęcania się nad dziećmi”, „przemoc domowa”, „dentysta”, „przemoc”, „dziecko”, „zdrowie jamy ustnej”. Proces weryfikacji został przeprowadzony zgodnie z zasadami analizy PRISMA.
Wyniki. Z 2721 artykułów 52 badań poddano pełnej analizie, z czego do przeglądu zakwalifikowano 5 prac reprezentujących 1108 dzieci. Analiza dotyczyła pełnych tekstów wybranych badań. Na podstawie przeglądu opisano następujące narzędzia przesiewowe: brak podjęcia lub opóźnienie w podjęciu leczenia stomatologicznego, nieprzestrzeganie planu leczenia, zaniedbania w zakresie podstawowej higieny jamy ustnej i ogólnej, obecność zaawansowanej choroby próchnicowej ze współistniejącymi dolegliwościami bólowymi i/lub zmianami zapalnymi, konieczność przeprowadzenia zabiegu w znieczuleniu ogólnym lub sedacji, konieczność wykonania mnogich ekstrakcji i antybiotykoterapii, problemy z zachowaniem.
Wnioski. W większości badań dotyczących wykrywania przemocy domowej i zaniedbywania dzieci badano rozłącznie urazy w obrębie głowy i szyi, zaawansowaną chorobę próchnicową i zaniedbania higieniczne, obecność ubytków niepróchnicowego pochodzenia i zmian śluzówkowych zamiast oceniać je łącznie. Żadne z badań nie uwzględniało czynnika psychologicznego. Istnieje potrzeba opracowania i wdrożenia narzędzi przesiewowych uwzględniających wszystkie wymienione czynniki.
Summary
Introduction. Manifestation of child abuse symptoms is a very complex phenomenon. Children exposed to domestic violence reported to a dentist present several symptoms that can help in detection of child abuse.
Aim.To search the literature for original papers investigating the physical and psychological symptoms of domestic violence and describing the methods of detecting domestic violence in the dental office.
Material and methods. The systematic review, of the articles published after 2000, was performed in the following databases: PubMed, EBSCO, Wiley Online Library, EMBASE, Warsaw Medical University Library. The research was supplemented by hand searching by one professional. Key words that were used in search strategy were: “child abuse syndrome”, “domestic violence”, “dentist”, “violence”, “child”, “oral health”.
Results. Of 2721 potential studies screened, 52 studies were reviewed, and 5 original papers included (representing 1108 children). Screening tools for child abuse and neglects were described by the use of children’s and their family characteristics: failure or delay in seeking dental treatment; failure to follow treatment plan; failure to provide basic oral health; oral and general hygiene negligence, presence of severe caries, presence of untreated dental caries and injures with co-existing pain and swelling, the need of perform treatment or multiple extractions under the sedation or general anesthetizes, behavioural management problems.
Conclusions. Most studies on the detection of child abuse and neglect have examine either oral and head and neck injuries or severe caries and hygiene negligence or occurrence of tooth wear and mucous lesions and injures rather than assessing them together. None of the studies took into to account a psychological factor. There is a need of developing and implementing screening tools integrating all above mentioned factors.



Wprowadzenie
Wykorzystywanie dzieci jest zjawiskiem bardzo złożonym. Objawy mogące świadczyć o przemocy domowej dotykają wielu obszarów życia dziecka, takich jak: zdrowie fizyczne, rozwój psychospołeczny i behawioralny, zaniedbanie ogólnomedyczne i emocjonalne, relacje z rówieśnikami, edukacja. Rozróżniamy cztery rodzaje przemocy: przemoc fizyczną, wykorzystywanie seksualne, przemoc emocjonalną i zaniedbanie (1). Rodzina, w której dorasta dziecko doświadczające przemocy, to rodzina dysfunkcyjna, czyli taka, która nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa, nie wspiera prawidłowego rozwoju, nie zaspokaja podstawowych potrzeb dziecka (2, 3). Dziecko doświadczające przemocy domowej rzadko szuka pomocy w sposób bezpośredni, otwarcie komunikując problem. Odpowiedzialność za identyfikację i właściwą reakcję spoczywa na osobach dorosłych. Dzieci doświadczające przemocy domowej zgłaszając się na wizyty stomatologiczne, prezentują kilka objawów, które mogą pomóc w decyzji o podjęciu właściwie ukierunkowanej pomocy (4). Diagnozując niektóre zaburzenia somatyczne dziecka, lekarze często ignorują fakt, że część prezentowanych objawów może być wynikiem stosowanej przemocy. Najczęstszym objawem, który możemy zaobserwować w warunkach gabinetu stomatologicznego, jest zaniedbanie stomatologiczne definiowane jako: uporczywe niezaspokajanie podstawowych potrzeb zdrowotnych jamy ustnej dziecka warunkujących prawidłowy rozwój i prowadzące do rozwoju miejscowych stanów zapalnych, które rozprzestrzeniając się, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka (5). Zaniedbanie stomatologiczne przejawia się na kilka sposobów: brak zainteresowania rodziców/opiekunów stanem zdrowia jamy ustnej, proponowanym leczeniem i jego przebiegiem, niestosowanie się do zaleceń higienicznych, niestawianie się na kontynuację leczenia czy wizyty kontrolne, obecność zaniedbań higienicznych, zaawansowanej choroby próchnicowej i jej zapalnych powikłań. Chociaż okolice głowy i szyi oraz jama ustna są częstym miejscem nadużyć, widoczne urazy są rzadko obserwowane w codziennej praktyce dentystycznej (6). Becker i wsp. donoszą, że najczęstszym urazem wewnątrzustnym w przypadkach przemocy wobec dzieci były w 43% stłuczenia i wybroczyny, w 28,5% ? otarcia i uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej i w 28,5% ? urazy zębów (7). Inni zgłaszają, że przemoc fizyczna może objawiać się występowaniem krwiaków na wargach, ran, blizn po poprzednich urazach, śladów po oparzeniach. Kneblowanie ust może powodować siniaki, lichenifikację lub blizny w kącikach ust (8, 9). W gabinecie stomatologicznym, z psychologicznego punktu widzenia, dzieci poprzez kontakt z sytuacją stresową mogą ujawniać specyficzne zachowania, które mogą pomóc specjalistom w wykrywaniu przemocy domowej. Co więcej, zmiany obserwowane w jamie ustnej mogą być bezpośrednim lub pośrednim skutkiem konfliktów emocjonalnych i doświadczanej przemocy (10). W wielu badaniach udowodniono, że zaburzenia psychiczne u osób, które są ofiarami lub świadkami przemocy (długotrwały stres, depresja), mają swoje manifestacje fizyczne (11). Lekarze muszą być zatem wyczuleni na bardziej subtelne skutki doświadczania przemocy w rodzinie ? zaniedbania stomatologiczne, skutki emocjonalne i psychologiczne oraz objawy psychosomatyczne (zmiany w obrębie błon śluzowych, zaciskanie zębów, bruksizm) (12-16).
Cel pracy
Celem tego przeglądu było poszukiwanie w literaturze oryginalnych prac badających fizyczne i psychologiczne objawy przemocy domowej oraz opisujących metody wykrywania przemocy w rodzinie w gabinecie stomatologicznym.
Materiał i metody
Wykonano kwerendę literatury angielsko-, hiszpańsko- i polskojęzycznej, używając następujących słów kluczowych: „syndrom znęcania się nad dziećmi”, „przemoc domowa”, „dentysta”, „przemoc”, „dziecko”, „zdrowie jamy ustnej”. Wykonano ręczne przeszukiwanie w bazach danych: Pubmed/Medline, EBSCO, Wiley Online Library, EMBASE i biblioteki Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Do przeglądu włączano prace oryginalne z udziałem dzieci i młodzieży, opublikowane po 2000 roku w językach polskim, angielskim i hiszpańskim. Proces weryfikacji został przeprowadzony zgodnie z zasadami analizy PRISMA dla systematycznego przeglądu piśmiennictwa i metaanalizy (17). Strategia wyszukiwania została przedstawiona w tabeli 1.
Tab. 1. Strategia przeszukiwania
Baza danych
Database
Strategia wyszukiwana – słowa kluczowe
Search strategy
Wyniki
Results
PubMed “dentistry” AND “domestic violence” AND “child” AND “oral health” 65
 “child abuse” AND “child neglect” AND “dentistry” AND “oral health”88
EMBASE/Medline “dentistry” AND “domestic violence” AND “child” AND “oral health” 113
“child abuse” AND “child neglect” AND “dentistry” AND “oral health”44
EBSCO “dentistry” AND “domestic violence” AND “child” AND “oral health”17
“child abuse” AND “child neglect” AND “dentistry” AND “oral health”38
Wiley Online Library “dentistry” AND “domestic violence” AND “child” AND “oral health”856
“child abuse” AND “child neglect” AND “dentistry” AND “oral health”1280
Warsaw Medical University Library“dentistry” AND “domestic violence” AND “child” AND “oral health”495
“child abuse” AND “child neglect” AND “dentistry” AND “oral health”684
Kryteria włączenia – prace oryginalne opublikowane po 2000 roku w językach angielskim, polskim i hiszpańskim, badające dzieci w wieku 0-18 lat, oceniające metody wykrywania nadużyć i zaniedbań w gabinecie stomatologicznym (badanie przedmiotowe, wywiad z rodzicami lub opiekunami, badanie psychologiczne, ocena zachowania).
Kryteria wyłączenia – opisy przypadków, artykuły przekrojowe, recenzje, książki i rozdziały w książkach, wytyczne, badania ankietowe, listy do redakcji. Wszystkie prace dotyczące podejrzeń o przemoc domową badane w środowisku szpitalnym z wyłączeniem udziału lekarzy dentystów (na oddziałach chirurgii stomatologicznej czy chirurgii szczękowo-twarzowej) zostały wykluczone z badania.
Proces weryfikacji został przedstawiony za pomocą schematu blokowego PRISMA (ryc. 1) (17).
Ryc. 1. Diagram PRISMA
*badanie może być wykluczone z więcej niż jednego powodu
Wyniki
Z 2721 potencjalnych badań dokonano przeglądu 52 badań, spośród których tylko 5 włączono do badania (1108 dzieci). Pełne teksty wybranych badań zostały ponownie przeanalizowane, a dane wyodrębniono w standardowy sposób. Informacje uzyskane z badań obejmowały: autorstwo, rok publikacji, kraj, w którym przeprowadzono badanie, wielkość próby, średnią wieku, cel badania. Charakterystykę zakwalifikowanych artykułów przedstawiono w tabeli 2.
Tab. 2. Charakterystyka badań włączonych do przeglądu
Autor/rok/nr ref.KrajTyp badaniaGrupa badana/kontrolnaŚrednia wiekuRodzaj badanej przemocyCel badania
Montecchi i wsp. 2009 (18)WłochyStudium przypadkuGrupa badana = 117
Grupa kontrolna = 120
10,5Zaniedbanie i przemoc fizycznaOcena zaniedbań stomatologicznych w populacji dzieci narażonych na przemoc domową
Kvist i wsp. 2018 (19)SzwecjaPraca oryginalnaGrupa badana = 86
Grupa kontrolna = 172
8,9 ± 4,3Przemoc fizyczna i psychicznaZbadanie związku między zaniedbaniami higienicznymi, próchnicą, urazami zębów, unikaniem leczenia stomatologicznego oraz wykorzystywaniem i zaniedbywaniem dzieci
Valencia-Rojas i wsp. 2008 (20)KanadaStudium przypadkuGrupa badana = 66
Grupa kontrolna (populacja generalna)
4,1Zaniedbanie, przemoc fizyczna i seksualnaOcena częstości występowania próchnicy wczesnego dzieciństwa w populacji dzieci maltretowanych
Nogami i wsp. 2017 (21)JaponiaPraca oryginalnaGrupa badana = 166<
Grupa kontrolna (populacja generalna) – dokumentacja stomatologiczna (22)
11,6 ± 2,8Zaniedbanie, przemoc fizyczna i seksualna przestępczośćOkreślenie częstości występowania próchnicy zębów (puwz i PUWZ) i skuteczności jej leczenia u dzieci przebywających tymczasowo w ośrodku opieki (CGC)
Lourenço i wsp. 2013 (23)BrazyliaPraca oryginalnaCzęść pierwsza:
149 dzieci
Część druga:
grupa badana = 16
grupa kontrolna = 14
5Zaniedbanie stomatologiczne i fizyczneAnaliza zależności między próchnicą zębów a zaniedbaniem u dzieci 5-letnich
W zakwalifikowanych artykułach zastosowano różne metody badania i pozyskiwania informacji. Zostały one przedstawione w tabeli 3.
Tab. 3. Metody badań i pozyskiwania informacji zastosowane w wybranych artykułach
Autor/rokWywiad społeczno-ekonomiczny, medyczny/analiza oparta na dokumentacji medycznejBadanie stomatologiczne i obserwacjaOcena zachowania dziecka w gabinecieUczestniczący w badaniu lekarz dentystaUczestniczący w badaniu psycholog
Montecchi i wsp. 2009 (18)?????
Kvist i wsp. 2018 (19)?????
Valencia-Rojas i wsp. 2008 (20)?????
Nogami i wsp. 2017 (21)?????
Lourenço i wsp. 2013 (23)?????

Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
  • Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
  • Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
  • Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.

Opcja #1

24

Wybieram
  • dostęp do tego artykułu
  • dostęp na 7 dni

uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony

Opcja #2

59

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 30 dni
  • najpopularniejsza opcja

Opcja #3

119

Wybieram
  • dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
  • dostęp na 90 dni
  • oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. World Health Organization. 2006. Preventing child maltreatment: A guide to taking action and generating evidence. Online information available at http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241594365eng.pdf.
2. Jedlecka W: Formy i rodzaje przemocy. Przemoc w Prawie i Polityce 2017.
3. Helios J, Jedlecka W: Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane. E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wrocław 2017: 15-44.
4. Wissow LS: Child abuse and neglect. N Engl J Med 1995; 332: 1425-1431.
5. Harris JC, Balmer RC, Sidebotham PD: British Society of Paediatric Dentistry: a policy document on dental neglect in children. Int J Paediatr Dent, Published Online: 14 May 2009.
6. Folland DS, Burke RE, Hinman AR, Schaffner W: Gonorrhea in pre-adolescent children: an inquiry into source of infection and mode of transmission. Pediatrics 1977; 60: 153-156.
7. Becker DB, Needleman HL, Kotelchuck M: Child abuse and dentistry: orofacial trauma and its recognition by dentists. J Am Dent Assoc 1978; 97(1): 24-28.
8. Dubowitz H, Bennett S: Physical abuse and neglect of children. The Lancet 2007; 369(9576): 1891-1899.
9. Needleman HL: Orofacial trauma in child abuse: types, prevalence, management, and the dental profession’s involvement. Pediatr Dent 1986; 8(1): 71-80.
10. Kandagal VS, Shenai P, Chatra L et al.: Effect of stress on oral mucosa – review. Biol Biomed Rep 2012; 1: 13-16.
11. Washington TD: Psychological stress and anxiety in middle to late childhood and early adolescence: manifestations and management. J Pediatr Nurs 2009; 24(4): 302-313.
12. Soto-Araya M, Rojas-Alcayaga G, Esguep A: Association between psychological disorders and the presence of oral lichen planus, burning mouth syndrome and recurrent aphthous stomatitis. Med Oral 2004; 9: 1-7.
13. Kaufman AY: Aphthous stomatitis as a featuring syndrome of emotional stress in dental treatment. Q Int Dent Dig 1976; 7: 75-78.
14. Sircus W, Church R, Kelleher J: Recurrent aphthous ulceration of the mouth; a study of the natural history, aetiology and treatment. Q J Med 1957; 26: 235-249.
15. Suman S, Ankit S, Tulsi S: Effect of psycosomatic factors in oral diseases. Int J Clin Prev Dent 2014; 10(2): 51-54.
16. Maheshwari TN, Gnanasundaram N: Stress related oral diseases – a research study. Int J Phar Bio Sci 2010; 1: 1-10
17. PRISMA. Online information available at http://prisma-statement.org/PRISMAStatement/FlowDiagram.aspx.
18. Montecchi PP, Di TM, Sarzi AD et al.: The dentist’s role in recognizing childhood abuses: study on the dental health of children victims of abuse and witnesses to violence. Eur J Paediatr Dent 2009; 10: 185-187.
19. Kvist T, Annerbäck EM, Dahllöf G: Oral health in children investigated by Social services on suspicion of child abuse and neglect. Child Abuse Negl 2018; 76: 515-523.
20. Valencia-Rojas N, Lawrence HP, Goodman D: Prevalence of early childhood caries in a population of children with history of maltreatment. J Public Health Dent 2008; 68: 94-101.
21. Nogami Y, Iwase Y, Kagoshima A et al.: Dental caries prevalence and treatment level of neglected children at two child guidance centers. Pediatr Dent J 2017; 27(3): 137-141.
22. Japanese Society for Oral Health Report on the Survey of Dental Diseases. Oral health association of Japan: Tokyo 2013.
23. Lourenço CB, de Lima Saintrain MV, Vieira APGF: Child, neglect and oral health. BMC Pediatr 2013; 13(1): 188.
24. Hessee SA: Physical manifestations of child abuse tooth head, face, and mouth. J Dent Child 1995; 62: 245-249.
25. Hallberg U, Camling E, Zickert I et al.: Dental appointment no-shows: why do some parents fail to take their children to the dentist? Int J Paediatr Dent 2008; 18: 27-34.
26. Naidoo S: Profile of the oro-facial injuries in child physical abuse at a Children’s Hospital. Child Abuse Negl 2000; 24: 521-534.
27. Kepron C, Walker A, Milroy CM: Are there hallmarks of child abuse? II. Non-osseous injuries. Acad Forensic Pathol 2016; 6: 591-607.
28. Kvist T, Annerbäck EM, Sahlqvist L et al.: Association between adolescents’ self-perceived oral health and self-reported experiences of abuse. Eur J Oral Sci 2013; 121: 594-599.
29. Fägerstad A, Windahl J, Arnrup K: Understanding avoidance and non-attendance among adolescents in dental care – an integrative review. Community Dent Health 2016; 33(3): 195-207.
30. Douglas Von Kaenel BS, Casamassimo BPS, Wilson MS: Social factors associated with pediatric emergency department visits for caries-related dental pain. Pediatr Dent 2001; 23(1): 56-60.
31. Thomson WM, Spencer AJ, Gaughwin A: Testing a child dental neglect scale in South Australia. Community Dent Oral Epidemiol 1996; 24(5): 351-356.
32. Ockell MN, Bågesund M: Reasons for extractions, and treatment preceding caries-related extractions in 3-8-year-old children. Eur Arch Paediatr Dent 2010; 11(3): 122-130.
33. Loochtan RM, Bross DC, Domoto PK: Dental neglect in children: definition, legal aspects, and challenges. Pediatr Dent 1986; 8(1): 113-116.
34. Blumberg ML, Kunken FR: The dentist’s involvement with child abuse. N Y State Dent J 1981; 47(2): 65-69.
35. Butts AC, Henderson LM: Navajo Indian dental neglect intervention program. J Tenn Dent Assoc 1990; 70(1): 42-45.
36. Elice CE, Fields HW: Failure to thrive review of the literature, case reports, and implications for dental treatment. Pediatr Dent 1990; 12(3): 185-189.
37. Fakhruddin KS, Lawrence HP, Kenny DJ, Locker D: Impact of treated and untreated dental injuries on the quality of life of Ontario school children. Dent Traumatol 2008; 24(3): 309-313.
38. Smitt HS, de Leeuw J, de Vries T: Association between severe dental caries and child abuse and neglect. J Oral Maxillofac Surg 2017; 75(11): 2304-2306.
39. Greene PE, Chisick MC, Aaron GR: A comparison of oral health status and need for dental care between abused/neglected children and nonabused/non-neglected children. Pediatr Dent 1994; 16: 41-45.
40. Greene PE, Chisick MC: Child abuse/neglect and the oral health of children’s primary dentition. Military Med 1995; 160: 290-293.
41. Keene EJ, Skelton R, Day PF et al.: The dental health of children subject to a child protection plan. Int J Paediatr Dent 2015; 25: 428-435.
42. Kivisto K, Alapulli H, Tupola S et al.: Dental health of young children prenatally exposed to buprenorphine. A concern of child neglect? Eur Arch Paediatr Dent 2014; 15(3): 197-202.
43. Kvist T, Zedren-Sunemo J, Graca E, Dahllöf G: Is treatment under general anaesthesia associated with dental neglect and dental disability among caries active preschool children? Eur Arch Paediatr Dent 2014; 15(5): 327-332.
44. Gustafsson A, Arnrup K, Broberg AG et al.: Psychosocial concomitants to dental fear and behaviour management problems. Int J Paediatr Dent 2007; 17: 449-459.
45. Ministerstwo Zdrowia. Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej w latach 2013-2015. Wydawnictwo Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, Warszawa 2016: 49-245.
46. Schwartz LL: Pain associated with the temporomandibular joint. J Am Dent Assoc 1955; 51: 394-397.
47. Laskin DM: Etiology of the pain dysfunction syndrome. J Am Dent Assoc 1969; 79: 147-153.
48. Carvalho TS, Lussi A, Jeaggi T, Gambon D: Erosive tooth wear in children, 2014. [In:] Erosive tooth wear. Vol. 25. Karger Publishers 2014: 262-278.
49. Cairns AM, Mok JY, Welbury RR: The dental practitioner and child protection in Scotland. Br Dent J 2005; 199: 517-520.
50. Harris JC, Elcock C, Sidebotham PD, Welbury RR: Safeguarding children in dentistry: 1. Child protection training, experience and practice of dental professionals with an interest in paediatric dentistry. Br Dent J 2009; 206(8): 409.
51. Harris JC, Elcock C, Sidebotham PD, Welbury RR: Safeguarding children in dentistry: 2. Do paediatric dentists neglect child dental neglect? Br Dent J 2009; 206(9): 465.
52. Welbury RR, MacAskill SG, Murphy JM et al.: General dental practitioners’ perception of their role within child protection: a qualitative study. Eur J Paediatr Dent 2003; 4: 89-95.
53. Bsoul SA, Flint DJ, Dove SB et al.: Reporting of child abuse: a follow-up survey of Texas dentists. Pediatr Dent 2003; 25: 541-545.
54. Thomas JE, Straffon L, Inglehart MR: Knowledge and professional experiences concerning child abuse: an analysis of provider and student responses. Pediatr Dent 2006; 28: 438-444.
55. Manea S, Favero GA, Stellini E et al.: Dentists’ perceptions, attitudes, knowledge, and experience about child abuse and neglect in northeast Italy. J Clin Pediatr Dent 2007; 32: 19-25.
otrzymano: 2021-07-08
zaakceptowano do druku: 2021-07-29

Adres do korespondencji:
*Anna Pantelewicz
Zakład Stomatologii Dziecięcej Warszawski Uniwersytet Medyczny
ul. Binieckiego 6, 02-097 Warszawa
annapantelewicz@gmail.com

Nowa Stomatologia 3/2021
Strona internetowa czasopisma Nowa Stomatologia