W stomatologii stosuje się wiele materiałów, ale ich biokompatybilność budzi obawy, ponieważ większość z nich pozostaje w kontakcie z tkankami jamy ustnej przez długi czas. Jednocześnie nie ma dobrego modelu, który pozwoliłby ocenić w badaniach przedklinicznych biokompatybilność nowych materiałów. Do wstępnej oceny stosuje się badania cytotoksyczności in vitro (1, 2). Można to zrobić, wykonując testy bezpośredniego kontaktu hodowanych komórek z badanym materiałem lub testy pośrednie, w których nie ma kontaktu bezpośredniego między komórkami i badanym materiałem, a narażenie ocenia się, inkubując komórki w medium hodowlanym, w którym przez określony czas inkubowano materiał stomatologiczny. W ten sposób można ocenić ostrą cytotoksyczność. Następnym krokiem jest przeprowadzenie testów na zwierzętach (3, 4). Można w ten sposób ocenić inne reakcje istotne dla przebiegu ostrej toksyczności, natomiast złożone odpowiedzi, zwłaszcza o charakterze immunologicznym, ocenić jest znacznie trudniej (3). Biologiczne i immunologiczne reakcje niepożądane powodowane przez materiały stomatologiczne można ocenić wyłącznie u ludzi. Reakcje typu alergicznego występują zwykle w postaci obrzęku, wysypki, pokrzywki i wycieku z nosa (5), ale materiały stomatologiczne mogą także wywołać anafilaksję, obrzęk krtani i zaburzenia rytmu serca. Częściej występujące objawy kliniczne obejmują: zaczerwienienie, suchość skóry, pieczenie jamy ustnej, ból, zapalenie warg, nadżerkę błony śluzowej jamy ustnej i zapalenie jamy ustnej (6, 7). Reakcje alergiczne zachodzą z powodu obecności alergenów oraz uwolnienia jonów metali lub formaldehydu z materiałów stomatologicznych (8). Niestety, nie ma modelu eksperymentalnego dla śledzenia takich zmian, a trzeba pamiętać, że narażenie dotyczy nie tylko pacjenta, ale także stomatologów i asystentów stomatologicznych. Istnieją doniesienia o niekorzystnych reakcjach z powodu stosowania dentystycznych żywic metakrylanowych i produktów lateksowych, od reakcji dłoni i opuszków palców po neuropatię uogólnioną, zwykle po długotrwałym kontakcie z tymi materiałami (9, 10). Reakcje skórne i śluzówkowe wywołane żywicą zgłoszono u 27% dentystów i u 12% pacjentów (11).

Poszczególne grupy materiałów stosowanych w stomatologii zachowawczej, endodoncji, peridontologii, implantologii, protetyce i lokalne anestetyki mają różny potencjał alergiczny i toksyczny. W ostatnich latach pojawiło się wiele prac dotyczących biokompatybilności powszechnie stosowanych w stomatologii żywic kompozytowych i klejów, dlatego w dalszym etapie skupimy się na tej grupie związków.