© Borgis - Medycyna Rodzinna 3-4/2003, s. 126-128
Honorata Sokolnicka, Wojciech Mikuła
Medycyna a pojęcie jakości życia
Medicine versus quality of life
z Oddziału Urazowo-Ortopedycznego Specjalistycznego Centrum Rehabilitacji i Leczenia
Schorzeń Narządu Ruchu w Konstancinie
Ordynator Oddziału: dr n. med. Wojciech Mikuła
Summary
Recently in medicine more importance is given to the issue of the quality of life of the sick. This article talks about this issue.
Życie jest największym darem jaki otrzymuje człowiek. Nauki społeczne traktują je jako prawo każdego z nas. Troska o życie, jego obrona i dbałość o to, by mogło być ono godne jest domeną teologów. Ukazują je oni jako dobro najwyższe, krytykując wszelkie formy jego naruszania czy niszczenia. Dla człowieka życie niestety zbyt często bywa zmaganiem z trudną do akceptacji rzeczywistością. Dlatego też wszystkie wyznania wyrażają głębokie przekonanie o konieczności stworzenia odpowiednich warunków dla ciągłego podnoszenia jego jakości. Pociąga to za sobą konieczność zachowania zdrowia, które jest wyznacznikiem jakości życia.
Jesteśmy świadkami wielkiego postępu naukowego. Otwierają się nowe horyzonty dla badań w dziedzinie medycyny, szansa dla rozwoju nauk społecznych i idąca za tym możliwość polepszenia warunków życia. Z drugiej strony ten szalony postęp niesie olbrzymie zagrożenie. Rośnie liczba wypadków, nadal nie umiemy leczyć wielu chorób pozbawiających życia nawet bardzo młodą część społeczeństwa. Sytuacja taka jest wyzwaniem dla medyków a zarazem dla samego człowieka poszkodowanego przez los.
W życiu codziennym słowo „jakość” ma różne znaczenia. W odniesieniu do życia ludzkiego odzwierciedla indywidualne odczucia i potrzeby człowieka. Rozumiana jako dobrostan (well-being) (7), nawiązuje zarówno do zdrowia i choroby. Jakość życia człowieka wiąże się z satysfakcją, szczęściem, spełnieniem. W życiu codziennym jest samoakceptacją, zadowoleniem i realizacją celów. By osiągnąć zadowolenie dążymy do zaspokojenia potrzeb materialnych i duchowych. Satysfakcja życiowa każdego z nas jest uzależniona od indywidualnych kryteriów wartościowania wiążących się z osobowością człowieka i jego aspiracjami. To co jest priorytetem życiowym dla jednej osoby może nie mieć znaczenia dla kogoś innego. Rodzi się więc dysonans w uznaniu istoty życia i pomiaru jego jakości.
Pojęcie jakości życia (quality of life) jest trudne do zdefiniowania. Każdy z badaczy określa ten termin inaczej. Porównywana jest najczęściej ze szczęściem, dobrostanem, zadowoleniem (1). Zagadnieniem tym zainteresowało się wielu znakomitych, starożytnych mędrców. Zapoczątkowana przez Heraklita teoria rozumności skłoniła jego następców do rozważań nad możliwościami udoskonalania życia i sprawienia, by stało się ono przyjemne. Efektem tych przemyśleń była filozofia Demokryta traktująca zadowolenie jako najwyższe dobro, którego środkiem pozyskania jest rozum. Sokrates upatrywał szczęścia w cnocie, ta zaś oznaczała nic innego, jak tylko tężyznę, dzielność, sprawność i wiedzę. Arystoteles utożsamił jakość życia z dobrym samopoczuciem i doskonałością jednostki (eudajmonia) oraz realizacją celów (entelechia). Hipokrates głosił, że szczęście to umiejętność osiągnięcia równowagi wewnętrznej, a więc zależności pomiędzy tym co nas otacza a indywidualnym sposobem życia. Każdy z nas ma więc wpływ na kształtowanie swojego życia a zarazem jego jakości. Umiejętności takie kształtowane są w procesie wychowania. Również poglądy Platona potwierdzały pogląd, iż szczęście kształtuje każdy dzięki sposobowi myślenia i patrzenia na świat, normom obyczajowym, wyznawanej hierarchii celów i wartości. Społeczeństwo XXI wieku odchodzi od wartości cenionych dawniej.
W teraźniejszej rzeczywistości szczęście to przede wszystkim:
– zadowolenie z pracy,
– szczęśliwe małżeństwo,
– optymizm życiowy,
– umiejętność odczuwania radości,
– satysfakcja w życiu osobistym (również płciowym),
– stabilność finansowa.
Pieniądze, dobra materialne to w wielu środowiskach mierniki pozycji społecznej. Nowy styl życia hołduje egoizmowi, hedonizmowi, postawie konsumpcyjnej; lepiej jest więc mieć niż być. Dążąc do wymarzonego przez siebie wzorca żyjemy w pośpiechu. Gonitwa za pieniądzem i karierą sprawia, że zapytani o sens naszych działań nie potrafimy znaleźć racjonalnego uzasadnienia naszych dążeń. Dominującym uczuciem jest więc zmęczenie i frustracja, gdyż nasze wysiłki okazują się niewspółmierne do oczekiwanych przez nas efektów. Wygodnictwo i wewnętrzny egoizm wielu z nas przeważa nad dobrem wspólnym rodziny, ranimy swoich bliskich nie doceniając kontaktów z nimi. Dochodzi do konfliktu wartości a w rezultacie do utraty sensu życia. Podejmując heroiczną walkę, przekonani, że robimy to w celu podniesienia jakości życia, zapominamy o prawdziwych wartościach, zmęczeni stajemy się obojętni na piękno otaczającego nas świata. Jak często nie doceniamy tego co posiadamy, co jest nam wszystkim dane; rodziny, dzieci, stałej pracy, wreszcie zdrowia. Refleksja przychodzi dopiero w momencie przełomowym. Punktem zwrotnym jest najczęściej nagłe dramatyczne wydarzenie – śmierć bliskiej osoby, choroba, uraz, kalectwo. Dopiero wtedy zmuszają nas one do refleksji nad życiem i jego jakością.
Choroba zaskakuje wywołując poczucie bezsilności wobec samego siebie. Oznacza to samotność, utratę przyjaciół, środków do życia, jak również tak potrzebnego poczucia bezpieczeństwa. Mariański w swoich badaniach spośród sytuacji, których człowiek najbardziej obawia się w życiu na pierwszym miejscu wymienia ciężką chorobę, utratę zdrowia, kalectwo oraz uświadomienie sobie, że dotychczasowe życie było puste i zmarnowane (10).
Jan Paweł II wielokrotnie w swoich wypowiedziach nawiązywał do tematu godności i jakości życia ludzkiego. Zwracał uwagę na fakt, że to my sami nadajemy kształt życiu kreując zarazem jego jakość zarówno w zdrowiu jak i w chorobie. Personel medyczny uczestniczący w procesie leczenia jest ważnym ogniwem kształtującym postawę pacjenta oraz jego nastawienie do nowej sytuacji życiowej. Swoimi działaniami pomaga w osiągnięciu stabilizacji samopoczucia fizycznego pacjenta. Oddziaływując na sferę psychiczną aktywizuje do działania, motywuje do czynnego uczestnictwa w życiu rodzinnym i społecznym. Cała reszta pozostaje w rękach pacjenta. W jakim stopniu choroba zmieni jego życie zależy od wielu czynników; kim był i jak żył do tej pory, jak radził sobie w sytuacjach trudnych, do czego dążył i jakie wartości cenił najbardziej?
Zarówno z literatury, jak i własnych obserwacji wynika, że jakość życia wyznaczona jest przez wiele jego aspektów począwszy od kryterium odczuć fizycznych poprzez estetyczne, kulturowe, materialne, duchowe i społeczne.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Bączyk G.: Ocena jakości życia chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, Pielęgniarstwo Polskie 1999, 9-10. 2. Cambpell A. et al.:The quality of American life, New York, Russel Sage Fundation, 1976. 3. Ferrans C.E.: Conceptual Issues, Seminars in Oncology Nursing 1990, vol 6, 4:240-260. 4. Jaracz K. i wsp.: Jakość życia osób 60-letnich i starszych z dysfunkcją układu ruchu. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia. 5. Niewiadomski T.J.: Ocena jakości życia uwarunkowanej stanem zdrowia w aspekcie jakości opieki zdrowotnej – Piąta Ogólnopolska Konferencja „Jakość w Opiece Zdrowotnej”, Kraków, 12-14.04.2000, 297. 6. Tobiasz-Adamczyk B.: Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego, 140. 7. Stelcer B.: Rozwój badań jakości życia chorych terminalnie. Postępy Pielęgniarstwa i Promocji Zdrowia. Cz. XI. Poznań 1997, 156-160. 8. Szulc W.: Jakość życia a kulturoterapia. Ujęcie modelowe. Pielęgniarstwo 2000, 2(25) 1996, 13. 9. Tylka J.: Zagadnienia jakości życia w rehabilitacji kardiologicznej. Postępy Rehabilitacji 1996, Tom X 4:43-48. 10. Mariański J.: Młodzież między tradycją a nowoczesnością. Wydawnictwo KUL Lublin 1995, 162. 11. Tomaszewski T.: Ślady i wzorce, Warszawa 1984, 204. 12. Jaracz K., Wołowicka L.: Jakość życia jako kategoria opisu ludzkiej egzystencji, Materiały zjazdowe Pielęgniarstwo a jakość życia, Kraków 2000, 135. 13. Jaracz K., Wołowicka L.: Model Dobrego Życia P. Lawtona. Materiały zjazdowe „Pielęgniarstwo a jakość życia”, Kraków 2000, 33. 14. Spilker B.: Quality of life and pharmacoeconomics in Clinical Trial. Lippincott-Raven, 1996. 15. Metody pomiaru kosztów w oddziałach szpitalnych. Przedstawiciel Medyczny 2001, 2.
