© Borgis - Nowa Pediatria 4/2009, s. 111-115
*Danuta Umiastowska1, Hanna Żółtowska2
Zachowania żywieniowe młodzieży gimnazjalnej z różnych aglomeracji województwa zachodniopomorskiego
NUTRITIONAL HABITS OF JUNIOR HIGH SCHOOL STUDENTS FROM DIFFERENT AGGLOMERATIONS IN THE WESTPOMERANIAN PROVINCE
1Uniwersytet Szczeciński Instytut Kultury Fizycznej, Zakład Metodyki Wychowania Fizycznego
Kierownik Zakładu: dr hab. Danuta Umiastowska
2Wojewódzki Zespół Szkół Policealnych w Szczecinie
Streszczenie
Introduction.An attempt to recognise nutritional habits of junior high school students was made according to the following factors: changes of nutritional habits in our families, different nutritional habits, meals rarely eaten together by the whole family as well as escalating occurrence of obesity among the young people
Material and methods. The research was conducted by means of diagnostic poll. A modified questionnaire entitled ´Children and youth lifestyle´ compiled by German authors was used in the research. The questionnaire was verified in an international research project ´Kinder heute – Bewegungsmuffel, Fast Food Junkies, Medienfreaks, Eine Lebensstialanalyse´. In the presented paper the questions concerning nutritional habits were analysed. There were the questions involving the issues of nutritional ingredients as well as regularity of meals consumption from Monday to Friday. The research covered the group of 867 students of junior high schools in the Westpomeranian Province.
Results. The analysed research material indicates low differentiation of diet components among the respondents. Their diet, which is dominated by meat and fast food, lacks fruit, vegetables and fish. The achieved results are differentiated by gender and size of agglomeration.
Conclusions. 1) The higher the BMI index is, the more crisps, sweets and fast foods are eaten by the students. 2) As the students get older, there is less and less meals eaten together by the whole family (dinners and suppers in particular). 3) Irregularity in eating breakfast at home appears more frequently in girls than in boys. 4) Junior high school students´ diet is characterised by low differentiation.
Wstęp
Wraz ze zmieniającym się społeczeństwem przemianom ulegają także nawyki żywieniowe. Zwyczaje i tradycje stosowane w rodzinach od pokoleń ulegają modyfikacji. Tendencje tych przemian wiążą się najczęściej: ze spożywaniem produktów niezgodnych z polskimi normami spożywczymi, nieregularnym spożywaniem głównych posiłków, czy choćby zastępowaniem świeżych owoców i warzyw mrożonkami i gotowymi przetworami. Nie istnieje produkt spożywczy, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich, potrzebnych dla organizmu ilościach. Tylko odpowiednie wykorzystanie wielu różnych produktów pozwala na właściwe zbilansowanie diety. Prawidłowe żywienie to nie tylko dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, ale także regularność posiłków – ich liczba i rozłożenie w ciągu dnia. Dzieci i młodzież powinny spożywać średnio 4-5 posiłków dziennie, najlepiej o stałych porach dnia. Zadaniem prawidłowego żywienia jest dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach. Do prawidłowego wzrostu i funkcjonowania nasz organizm potrzebuje pokarmów, które są źródłem energii, białek, tłuszczów, węglowodanów i witamin. Wymienione składniki pokarmowe pełnią różne funkcje: tłuszcze – to materiał zapasowy, białko jest przede wszystkim składnikiem budulcowym komórek ciała, a sole mineralne i witaminy odgrywają rolę regulatorów procesów życiowych. Racjonalny sposób żywienia zaspokaja podstawowe potrzeby biologiczne, społeczne i psychiczne człowieka, umożliwiając mu utrzymanie zaprogramowanego genetycznie rozwoju psychicznego i fizycznego (1).
Jednym z miejsc, w którym odbywa się promocja zdrowia i nauka prawidłowego żywienia jest współczesna szkoła. To podczas lat spędzonych w szkolnych ławkach kształtujemy nawyki żywieniowe związane bezpośrednio lub pośrednio z ochroną i doskonaleniem zdrowia psychicznego i fizycznego, poznajemy zasady higieny i skutecznej pielęgnacji ciała oraz pogłębiamy wiedzę o własnym organizmie i jego rozwoju (2). Sprzyjają temu realizowane treści programowe dla poszczególnych etapów edukacji, w których coraz poczytniejsze miejsce zajmuje edukacja prozdrowotna. Wprowadzone zmiany w „Podstawie programowej kształcenia ogólnego” poczynając od roku szkolnego 2009/2010 wyróżniają dział poświęcony zdrowiu realizowany we wszystkich klasach szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych.
Celem badań było poznanie zachowań żywieniowych młodzieży gimnazjalnej z różnych aglomeracji województwa zachodniopomorskiego. W prezentowanej pracy podjęto próbę znalezienia odpowiedzi na następujące pytania:
1. Jak wielkość zamieszkiwanej aglomeracji różnicuje wskaźnik BMI?
2. Jak kształtuje się regularność spożywanych posiłków przez uczniów gimnazjów?
3. Jakie produkty spożywcze preferowane są przez badanych uczniów?
4. Jakie czynniki różnicują zachowania żywieniowe gimnazjalistów?
Materiał i metody
Badaniami objęto grupę 867 gimnazjalistów (195 dziewcząt i 155 chłopców z Szczecina oraz 280 dziewcząt i 237 chłopców z małych miejscowości – Czaplinka, Drawska Pomorskiego, Stargardu Szczecińskiego, Wolina i Złocieńca). W prezentowanej pracy wykorzystano (za zgodą autorów) niektóre pytania z kwestionariusza ankietowego pt. „Styl życia dzieci i młodzieży”. Korzystano z niego wcześniej podczas realizacji wspólnego międzynarodowego projektu badawczego „Kinder heute – Bewegungsmuffel, Fast Food Junkies, Medienfreaks, Eine Lebensstialanalyse”. Analizowano odpowiedzi na pytania dotyczące deklarowanych składników pokarmowych diety gimnazjalistów oraz regularności spożywania posiłków od poniedziałku do piątku (3). Ponadto dokonano pomiarów podstawowych parametrów somatycznych (masy i wysokości ciała) i na ich podstawie obliczono wskaźnik BMI. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej.
Wyniki
U uczniów szkół szczecińskich czynnik płci nie różnicuje wartości wskaźnika BMI (ryc. 1), którego średnia wartość u dziewcząt wynosi 20,31, a u chłopców 20,29. Natomiast dziewczęta z małych miejscowości charakteryzują się niższą wartością wskaźnika BMI (19,91), niż chłopcy (21,36). Widoczne różnice w wynikach średnich wartości BMI zarówno u uczniów szkól szczecińskich, jak i gimnazjalistów z małych miejscowości nie przekraczają norm dla tych grup wiekowych (1).
Ryc. 1. Średnia wartość wskaźnika BMI u badanych uczniów ze względu na płeć i wielkość zamieszkiwanej aglomeracji.
Z badań wynika, że najczęściej spożywanymi posiłkami są drugie śniadanie (77,74%) i kolacja (72,11%). 96,13% dziewcząt z małych miejscowości deklaruje codzienne spożywanie drugiego śniadania. Chłopcy mieszkający w dużym mieście najrzadziej z całej badanej populacji deklarują jedzenie obiadu (50,71%). Największa regularność tego posiłku występuje w grupie dziewcząt ze szkół w małych miastach. Drugim posiłkiem o największej regularności spożywania wśród badanych uczniów jest kolacja. Najczęściej jest ona spożywana przez dziewczęta z małych miejscowości (88,19%) i dziewczęta ze Szczecina (80,17%) (ryc. 2). Z powyższych badań wynika, że 65,64% gimnazjalistów spożywa pierwsze śniadanie przed wyjściem do szkoły. Zatem co trzeci badany uczeń wychodzi z domu bez zaspokojenia zapotrzebowania na wymaganą dawkę kalorii, a organizm w okresie intensywnego wzrostu wymaga dobrego odżywiania.
Ryc. 2. Regularność spożywania posiłków przez badanych gimnazjalistów.
Powyżej zamieściliśmy fragment artykułu, do którego możesz uzyskać pełny dostęp.
Mam kod dostępu
- Aby uzyskać płatny dostęp do pełnej treści powyższego artykułu albo wszystkich artykułów (w zależności od wybranej opcji), należy wprowadzić kod.
- Wprowadzając kod, akceptują Państwo treść Regulaminu oraz potwierdzają zapoznanie się z nim.
- Aby kupić kod proszę skorzystać z jednej z poniższych opcji.
Opcja #1
24 zł
Wybieram
- dostęp do tego artykułu
- dostęp na 7 dni
uzyskany kod musi być wprowadzony na stronie artykułu, do którego został wykupiony
Opcja #2
59 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 30 dni
- najpopularniejsza opcja
Opcja #3
119 zł
Wybieram
- dostęp do tego i pozostałych ponad 7000 artykułów
- dostęp na 90 dni
- oszczędzasz 28 zł
Piśmiennictwo
1. Wojnarowska B: Edukacja zdrowotna. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 2007. 2. Mazurkiewicz E: Pedagogika zdrowia a środowisko. [W:] Żukowska Z. (red.): Ku tożsamości pedagogiki kultury fizycznej. Warszawa 1993. 3. Brandl-Bredenbeck HP et al.: Children today – Couch potatoes, fast food-junkies, mediafreaks? Lifestyles and health behaviour – first results of an international comparison. International Jurnal of Physical Education, Meyer and Meyer Sport, Koeln, volume XLVI, Issue 1, 1st Quarter, 2009; p. 31-39. 4. Program – „Trzymaj formę” Lider Warszawa 2007; 192 (2): 4-7. 5. Świderska-Kopacz J, Marcinkowski JT, Jankowska K: Zachowania zdrowotne młodzieży gimnazjalnej i ich wybrane uwarunkowania. Cz. IV. Sposób żywienia. Problemy Higieny i Epidemiologii 2008; 89(2): 241-245. 6. Pieszko-Klejnowska M et al.: Ocena sposobu odżywiania się gimnazjalnej młodzieży zamieszkującej wieś i miasto, Pediatria Współczesna. Gastroenterologia. Hepatologia i Żywienie Dziecka 2007; 9, 1: 59-62. 7. Zawadzka B: Zachowania zdrowotne młodzieży wyzwaniem dla zreferowania edukacji. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1999; 5: 181-185. 8. Kubik B, Kozioł U, Błaszczyk-Tyszka A: Poznanie zachowań zdrowotnych młodzieży 15-16-letniej, a wpływ rodziny na kształtowanie zdrowego stylu życia w opinii uczniów gimnazjum klas trzecich. Amnales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Lublin – Polonia, 2004; suppl. XIV, 233: 236-244. 9. Umiastowska D: Nutritional habits of children and youth from rural areas in the Westpomeranian Province as one of the elements of a ´healthy lifestyle´. [In:] Somatic development, physical fitness and health status of rural children and adolescents, edited by H. Popławska, Monography, Josef Pilsudski University of Physical Education in Warsaw Faculty of Physical Education in Biała Podlaska, p. 175-193. 10. Radzimirska-Graczyk M, Chalcarz W: Development of children and school youth and sports activity, New Medicine 2/2006; p. 35-38.
